Alþýðublaðið - 24.10.1995, Side 7

ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 1995
ALÞÝÐUBLADIÐ
7
■ 20 ár frá Kvennafrídegi
Hvað segja konur
um árangurinn
og framtíðina?
í dag 24 októberfagna íslenskar konurtuttugu ára afmæli Kvennafrídagsins.
Af því tilefni hafði Alþýðublaðið samband við fimm konur og lagði fyrir þær spurningarnar:
„Hvar hefur náðst árangur frá Kvennafrídegi, hvar þarf að ná árangri og hversu langt á jafnrétti í land?
Salome Þorkelsdóttir 68 ára
Vantar hugar-
farsbreytingu
ráðamanna
Það er ljóst að margt hefur breyst í
jafnréttismálum á þessum 20 árum. Þó
að þróunin hafi verið hægfara miðar í
rétta átt.
Viðhorfin til þess að konur hafi
sama rétt og karlar til að njóta hæfi-
leika sinna og áhuga til menntunar
hafa breyst. Jafnrétti er meira nú en
áður var á milli karla og kvenna (feðra
og mæðra) inni á heimilinu. Foreldrar
hjálpast að við uppeldi og heimilis-
störf þegar áhugi beggja lýtur að störf-
um utan heimiiis, og eru bæði fyrir-
vinnur heimilisins.
Metnaður kvenna til að láta að sér
kveða í ábyrgðarstöðum eða á vett-
vangi þjóðmálanna hefur breyst. Kon-
um hefur fjölgað umtalsvert bæði á
Alþingi og í sveitarstjómum á þessum
20 árum. Þær sækja nú fram og vilja
vera metnar á jafnræðisgrundvelli.
Enn skortir þó mikið á að svo sé. Það
vantar almenna hugarfarsbreytingu
ráðamanna, sérstaklega karla, sem enn
- meðvitað eða ómeðvitað - líta svo á
að heimilisstörf og bamauppeldi séu
fyrst og fremst aðalstarf konunnar á
heimilinu, þær séu ekki fyrirvinnur.
Launamisrétti í reynd er enn við
lýði, þrátt fyrir að lögin segi annað. Á
meðan ráðamenn líta ekki á konur
sem fyrirvinnur heimilanna til jafns
við karla verður það ekki upprætt. Það
er veigamesta verkefnið að leysa.
Það hefur verið sagt að viðhorfm til
hinna ýmsu þátta í þjóðfélaginu komi
inn í þjóðarvitundina með móður-
mjólkinni. Sé það rétt getum við átt
von á því að böm sem hafa alist upp
við jafnrétti milli foreldra, jafnt við
störf og uppeldi á heimilinu og utan
heimilis, ha’fi breytt viðhorf frá því
sem var fyrir 20 ámm. Það taki því að
minnsta kosti eitt kynslóðabil að
breyta viðhorfum þjóðarvitundarinnar.
Hildur Kjartansdóttir 59 ára
Þarfað ná til
annarra kvenna
en mennta-
kvenna
Mér finnst árangur hafa náðst í ein-
hveijum mæli vegna þess að á þessum
ámm sem liðin em frá kvennafrídegi
hefur orðið mikil umræða um jafhrétt-
ismál og kvennabaráttu, sem var ekki
áður. Rauðsokkurnar höfðu reyndar
látið til sín taka en náðu ekki nema til
þröngs hóps kvenna og á vissan hátt
fóm þær yfir mörkin. Árangur hefur
helst náðst hjá konum sem hafa tölu-
verða menntun. Þær hafa lfka verið
mjög meðvitaðar um þessi mál og
fylgt þeim eftir með ráðstefnum og
umræðum. Aðrar konur, sem hafa
ekki sérmenntun, hafa ekki skipst sér
nægilega af kvennabaráttunni, og það
er stundum eins og þeim finnist að
hún komi sér ekki við. Það er kannski
djarft að halda þessu fram en ég hef
stundum heyrt þetta.
Það þarf að ná til þeirra kvenna sem
hafa litla eða enga sérmenntun, en
vinna þau nauðsynlegu störf í þjóðfé-
laginu sem því miður em minnst met-
in. Þessar konur hafa orðið útundan í
umræðunni.
Þó að kynin eigi að nafninu til að
hafa sömu laun fyrir sömu vinnu þá
vitum við að svo er ekki í reynd. Því
þarf að breyta.
Jafnrétti á langt í land. Það er
kannski ekki eðlilegt hvað við höfum
náð litlu á þessum ámm. En ég held
sámt að okkur miði áfram að hægt og
bítandi. Það þarf auðvitað að breyta
hugarfari, bæði kvenna og karla. Ekki
bara karla. En það þarf vitanlega að
virkja karlmennina í þessari umræðu.
Og yngri konur finnst mér ekki vera
nógu meðvitaðar og það er mjög
slæmt.
Birna Þórðardóttir 46 ára
Sitjum enn í
supu sektar-
kenndar
Jafnréttisbaráttan færði einstaka
konum, frelsisþrá og lét eftir sig vitn-
eskjuna um frelsið.
I orði ríkir launajafnrétti, á borði
eykst launamunur karla og kvenna.
í orði ríkir jafnrétti til náms, á borði
fækkar konum í framhaldsnámi.
I orði skal ábyrgð deilt, á borði sitj-
um við enn í súpu sektarkenndar.
Frelsi kvenna er mælikvarði á frelsi
almennt í þjóðfélaginu. Síðustu árin
hefur launabilið milli karla og kvenna
aukist og helst í hendur við aukinn
mun á milli ríkra og fátækra. Þegar
kreppir að efnahagslega sést best hve
sorglega lítið hefur miðað félagslega
og pólitískt. I atvinnuleysi fjúka kon-
umar fyrstar. Aukið atvinnuleysi helst
í hendur við upphafna fjögurra veggja
heimilisdýrkun. Aukinn launamunur
helst í hendur við endurholdgun hinn-
ar stöðluðu kvenímyndar. Aukið mis-
rétti helst í hendur við sjálfhverfa na-
flaskoðun. Þú ert í lagi á vinnumark-
aðnum hæfilega ung, hæfilega falleg,
hæfilega ófötluð, þar með talið hæfi-
lega bamlaus.
Það vantar róttæka kvennahreyf-
ingu sem neitar stöðnuðu ástandi, sem
neitar skömmtuðum molum. Misréttið
minnkar ekki við það að ein og ein
kona komist í valdastól, stóllinn breyt-
ist ekki við það. Mergurinn málsins er
sá að þjóðfélagsramminn sjálfur er
óréttlátur - það er bæði vitlaust stokk-
að og gefið þegar stærstur hluti
stokksins er ffátekinn fyrir útvalda og
kemur aldrei til skiptanna.
Kvennabaráttan, eins og önnur
frelsisbarátta er endalaus, að því leyt-
inu að réttindin em aldrei tryggð að ei-
lífu.
Gunnhildur Jónatansdóttir 9 ára
Ekki komið
fullt réttlæti
Mér finnst ástandið ekki vera rétt-
látt. Fyrir mörgum öldum vom menn
líka að kúga konur til dæmis í Babyl-
on, þá máttu þær ekki eiga eignir. Svo
hafa konur alltaf fengið minni laun en
karlar fyrir sömu vinnu.
Þetta er miklu skárra núna, en það
er samt ekki komið fullt réttlæti. Það
er ekki sanngjamt að það séu m'u karl-
ar og ein kona í ríkisstjóm. Það ættu
að vera firnm karlar og fimm konur.
Þó að kona sé forseti Islands þá ræður
forsætisráðherrann. Hann er eiginlega
valdamestur á fslandi. Það em fleiri
karlar en konur í flestum störfum þar
sem á að stjórna. Þess vegna finnst
körlum að þeir ráði yfir konum og
þess vegna fá konur miklu lægri laun.
Það væri hægt að breyta þessu ef karl-
arnir myndu samþykkja að konur
mættu líka ráða.
Ég er engin spákerling og veit ekki
hvemig ástandið verður í framtíðinni.
Það gæti breyst en ég er samt ekki
viss.
Hólmfríður Sveinsdóttir 28 ára
Þarfað
eyða launamis-
muninum
Það hefur margt breyst til hins betra
í jafnréttismálum á síðustu tveimur
áratugum. f dag er jafn algengt að
konur gangi menntaveginn og karlar.
Konum hefur fjölgað í áhrifastöðum á
vinnumarkaðinum, þær em sýnilegri
og láta meira til sín taka á allflestum
sviðum samfélagsins. Hvað stjómmál-
in varðar hefur konum íjölgað í sveit-
arstjórnum og vissulega hefur þeim
fjölgað á Alþingi þó að enn sé þar
langt í land.
Þótt ýmislegt hafi áunnist í jafnrétt-
ismálum er enn langt í land. Því má
heldur ekki gleyma að sá árangur sem
þegar hefur náðst er að miklu leyti því
að þakka að konur hafa aflað sér sömu
menntunar og karlar og því er ekki
eins auðvelt að ganga ffam hjá þeim í
dag og áður var. Til þess að jafnrétti
milli kynjanna geti orðið sem mest
þarf að eyða launamismuninum.
Verkalýðshreyfingin þarf að taka
kröftuglega á því að jafna laun kynj-
anna og ríkisvaldið á að sýna fordæmi
hvað það varðar. Við megum heldur
ekki gleyma að það er ýmislegt sem
karlar fara á mis við kynferðis síns
vegna og ber þar hæst að þeir eiga
ekki þann sjálfsagða rét sem fæðingar-
orlofið er. Það er því brýnt að jafna
rétt foreldra til fæðingarorlofs. Auk
þess sem það gefur feðrum kost á að
vera meira með börnum sínum þá
mun það einnig auka möguleika
kvenna á vinnumarkaði.
Við Islendingar búum við góð jafh-
réttislög en það er ekki nóg þvf það
þarf að framfylgja þessum ágætu lög-
um og þar höfum við ekki staðið okk-
ur nógu vel. Til þess að jafnrétti geti
orðið sem mest þarf að koma til hug-
arfarsbreying hjá þjóðinni. Hún verður
þó ekki til úr engu heldur þarf að inn-
ræta hana í þjóðfélagið og þar eiga
stjómvöld að koma til. Það er stað-
reynd að konur sækjast ekki eins eftir
því að komast í áhrifastöður og karlar.
Það að tala um x marga karla á móti x
mörgum konum í hinum og þessum
stöðum segir því ekki alla söguna. Það
verður alltaf ákveðinn hópur kvenna
sem vill vinna innan veggja heimilis-
ins. Það er gott og vel, en það þarf að
viðurkenna þá vinnu til jafns á við
aðra vinnu. Einnig þarf að búa svo um
hnútana að þær konur sem hafa metn-
að á almenna vinnumarkaðinum,
stjómmnálum eða hvar sem er hafi þar
sömu möguleika og karlar. Jafnrétti
em mannréttindi - ekki forréttindi.