Alþýðublaðið - 25.08.1995, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
m e n n i n
■ Jack Kerouac var á sjötta áratugnum ímynd þess fágaða en flotta. Safn einkabréfa hans tekur
kannski glansinn af þeirri ímynd, skrifar Carolyn Cassady, eiginkona IMeal heitins Cassady, en
hann var þungamiðjan í bestu verkum Kerouac - þar á meðal höfuðriti hans: On The Road
„Eg var aldrei í uppreisn, ég var bara
hamingjusamur og kindarlegur bjáni.
Hingað til hefur fólk þekkt
Jack Kerouac af því sem hann
skrifaði sjálfur, af viðtölum, rit-
gerðum og ævisögum. Nú hefur
Ann Charters tekið saman
einkabréf hans í bókinni Jack
Kerouac: Selected Letters
1940-1956 og loks stækkar þá
sjóndeiMarhringurinn; þó enn sé
hann takmarkaður. Bréfin í bók-
inni eru frá fyrstu 16 árunum
sem Kerouac stundaði ritstörf
yngsm bréfin eru skrifúð ári áð-
ur en On The Road breytti við-
teknum hugmyndum um bók-
menntir - og jafnvel um allt
samfélagið.
Bókin er 600 síðna doðrantur
en samt er það brot af bréfunum
sem Kerouac skrifaði. Loks er
þó hægt að byrja að meta hann
eftir hans eigin hugsjónum,
helstu hugðarefnum, hæðum og
lægðum og eigin lýsingu á trú
hans og tilfinningum en ekki af
því sem aðrir gerðu ráð fyrir.
(„Ég var aldrei í uppreisn, ég var
bara hamingjusamur og kindar-
legur bjáni, einlægur og kjána-
legur af gleði. Og þannig verð ég áffam.“) f bréfum sem
hann skrifaði nánum vinum sínum fær hugur hans að reika
án takmarkana og glöggar athuganir hans eru fjölbreytilegar
og mettar af sama lífskraftinum og hefur gert skáldverk
hans svo vinsæl.
Ásamt áfergju hans til að skipuleggja og tilhneigingar til
að skipta endalaust um skoðun koma geðsveiflur Kerouac
ffam í öllu geðklofa veldi sínu. I bréfi til Allen Ginsberg
fiá 1952 skrifar Kerouac: „Og ég sem hélt að þú værir vinur
minn - svo situr þú þama og horfir ffaman í mig og segir
mér að On The Road sem ég skrifaði hjá Neal sé ófullkom-
in... Heldurðu að ég sjái ekki hvað þú ert afbrýðisamur og
hvemig þú og Hómer og Salo-
món mynduð fóma hægri hönd-
inni til þess að geta skrifað texta
eins og On The Road ... Og svo
gefið þið mér ekki tækifæri til
annars en að skrifa heimskuleg
bréf eins og þetta þegar ég gæti
notið þess að ganga í skrokk á
ykkur ef þið væmð almennilegir
menn...“ Og það versnar, samt
skrifar hann mánuði seinna: „Ég
las bréfið þitt oft og mörgum
sinnum. Það er mjög indælt, þú
ert mjög indæll að skilja það
sem ég sktifa. Mér fannst þetta
mikill heiður..."
Vinasamband Kerouac við
eiginmann minn heitinn, Neal
Cassady, fyrirmynd hans að
söguhetjunum Dean Moriarty og
Cody Pomeroy, er jafn kraftmik-
ið og ástríðufiillt og önnur skrif
hans. Röð bréf sem hann skrifaði
til Neal árið 1951, en setti aldrei
í póst (Charters sleppir því að
minnast á þann greinarmun)
leiða fram hinn ómengaða
Kerouac. Hér er kominn maður-
inn sem ég þekkti, algjörlega
laus við sjálfsmeðvitaðan bjánaskapinn og bullið sem haim
gældi stundum við í verkum sínum. Þessi bréf ein og sér em
að mínu mati bókarinnar virði.
Svo virðist sem Charter hafi lagt áherslu á að velja bréf
sem tengjast þróun í verkum Kerouacs. Þegar að því kemur
að stærra brot af þúsundum biéfa hans h'ta dagsins ljós - til
dæmis bréf sem hann skrifaði elskhugum sínum - losnar
Kerouac kannski við glanshúðina sem fjölmiðlar reyndu að
hjúpa hann. Oðm bindi, með bréfum seinustu 13 ára hans,
hefiir verið lofað - en þetta er góð?fcyijun og þeir sem hafa
áhuga á Kerouac verða ömgglega mjög hrifhir. ■
gv/Byggtá Vogue
Jack Kerouac ásamt börnum og eiginkonu Neal
Cassady, Carolyn Cassady. Neal varð Kerouac
yrkisefni og þungamiðjan í bestu verkum hans.
héldu Neal Cassady, fyrrum betmnar-
stofnanadreng, snilldarlegan bílaþjóf
og frjálslyndislegan bóhem sem steypti
sér yfir líf Kerouac árið 1946 - einsog
„einhver löngu glataður bróðir," skrif-
aði Kerouac seinna á ævinni. Kerouac
viðurkenndi fuslega að það hafi verið
hið 13 þúsund orða „biéf ‘ Neal Cassa-
dy um samband sitt við tvær stúlkur firá
Denver (hluti þessara skrifa Cassady
var birt í bók hans - sem reyndar gefin
var út eftir dauða hans: The First
Third) sem varð hinn mikilvægi inn-
blástur er herti hann í leitinni að eigin
tóni; eigin rödd. Frá þeim punkti beindi
Kerouac leit sinni að eigin höfundar-
einkennum inní „hinn raunverulega
sannleika" lífs síns og skrifaði uppfrá
því í óskipulegum en þó nákvæmum
flæðisstílnum, djassaður, spunakenndur
og andstuttur, fyrirvaralaus, sjálfkrafa
og taktlegur - þama var sprottinn upp
sá Jack Kerouac er við þekkjum sem
snilling og brautryðjenda.
„Þú og ég,“ skrifaði Kerouac til
Cassady, „verðum orðnir tveir mikil-
vægustu rithöfundar Bandaríkjanna í
síðasta lagi eftir tuttugu ár.“ En innan
tuttugu ára voru þeir báðir látnir.
Cassady varð hinsvegar þungamiðjan í
flestum stórbromusm verkum Kerouac,
ekki síst On The Road sem hann minn-
ist fyrst á í bréfum sínum árið 1948
sem löngun til að skrifa „hina einu
sönnu bandarísku flakkarasögu skálka;
um puttaferðalög, sorgir, erfiðleika,
ævintýri og harðræði... tveggja pilta."
Aukin vonbrigði Jack Kerouac yfir
því að finna ekki útgefenda fyrir On
The Road og aðrar bækur sínar eru
sterkur þráður gegnum bókina Jack
Kerouac: Selected Letters 1940-1956.
Árið 1954 hafði hann uppgötvað búdd-
isma og í síðustu bréfimum í bókinni
finnum við fyrir Kerouac sem steig sí-
felldan línudans milli ákafahlaðins
dýrðarsöngs vegna nýtilkominna höf-
undareinkenna sinna og aukinnar lífs-
þreym sem kom til vegna sístækkandi
hlaða af neitunarbiéfum útgefendanna,
sundurleysis og jafnvel splundrunar
vinasambanda sinna og sérílagi við-
skilnaðar hans og Neal Cassady. Fagn-
Neal Cassady, AJlen Ginsberg, Willi-
am Burroughs - og síðar á hfsleiðinni
skáldin Phil Whalen og Gary Snyder.
í safnriti bréfa hans er - einsog áður
var sagt - ekki minnst einu aukateknu
orði á hin fáeinu ástarsambönd sem
Kerouac stóð í við karlmenn. í bréfum
sem hann ritar til Ginsberg árið 1945
lýsir hann eftirsjá sinni vegna „gegg-
jaðra kvöldstunda" sem hann átti með
Burroughs og fleiri vinum sínum:
,JHafðu það í huga,“ skrifar Kerouac til
Ginsberg, „að fyrsta hluta lífs míns
eyddi ég í andrúmslofti algjörlega og
kröftuglega andstæðu þessari tegund
andrúmslofts ... Og hvað varðar lík-
amlega þætti - sem mér býður við á
meðvitaðan hátt einsog þú veist -,þá
get ég ekki verið svo viss ... hvað serri'
býr í undirmeðvitund minni er þar ...“
ítarlegur og yfiihöfuð upplýsandi neð-
anmálstexti Charters kemur hinsvegar
ekkert inná þessa hluti og engu ljósi er
frekar varpað á
þá.
Rauði þráð-
urinn og í raun-
inni það sem
þessi bréf
Kerouac koma
einna sterkast
til skila er þró-
unarsaga hans
sem rithöfund-
ar gegnum ár-
in; hvernig
metnaður hans
í æsku til að
skrifa „epísk
stórvirki og
frásagnir af
magnaðri fegurð og goðsögulegri
merkingu" breyttist eftir því sem árin
liðu yfir í að hann einbeitti sér að
landslagi og því andrúmslofti sem ríkti
í Bandaríkjunum á þessum tíma - og
kannski ennfremur að einbeita sér að
þessum atriðum á þann hátt að birta
okkur annálakafla úr lífi sínu. Bréfin
sýna einnig glögglega hvernig tak-
markalaus bjartsýni, sjálfsöryggi og
trúin á eigin mikilfenglegu örlög í bók-
menntaheiminum breyttust smámsam-
an og enduðu sem vanmáttar- og höfh-
unartilfinning; yfirþyrmandi, persónu-
leg óhamingja. Bréfin sýna okkur lirað-
lestina sem Kerouac var ýtt uppá og
ferðaðist á ógnarhraða með hann frá
bjartsýni og takmarkalitlum vænting-
um til bijálæðislegrar örvæntingar.
Árin kringum 1950 vom besta tíma-
bil ævi Jack Kerouac; á þessum árum
styrkti hann vinabönd við félaga í and-
anum og kynntist öðrum mikilmennum
sem áhrif höfðu á öll hans skrif til
dauðadags; á þessum árum flæktist
hann einsog bolti í kúluspili fram og
tilbaka um Bandaríkin; á þessum árum
var hann hamingjusamur. Bréfin draga
fram skýra mynd af manni er var sífellt
þrumulostinn yfir furðum lífsins,
spenntur yfir dýrð mótsagnanna sem
honum fannst búa í manninum. Lífs-
gleðin er greinilega hvort heldur sem
hann skrifar vinum sínum um þann
draurir sinn að gerast búgarðseigandi í
Wyoming eða sagði frá því hvemig
hann væri yfir sig ástfanginn af stúlku
sem hann hefði kynnst á skautum. Til-
viljanakennd mannamót á vegum úti
eru síðan vita-
skuld fyrirferð-
aimikil í bréfun-
um og í þeim
kristallast óend-
anleg ást hans á
leifunum af hin-
um eina sanna
landnemaanda í
Bandaríkjunum.
„Þegar búgarðs-
starfsmaður
kom um borð í
rútuna í Hugo
og brosti til
okkar allra,
heils rútufarms
af fólki, skynj-
aði ég sam-
stundis hvernig hann hafði miklum
mun meiri áhuga á afdrifum mann-
kynsins en 10.000.000 fræðimenn og
prófessorar kenndir við Nýja skólann
og Columbiaháskóla.“
Og endalaust var Kerouac að gera
áætlanir og skipuleggja fyrir framtíð-
ina... áætlanir um að „safria mér 175
dollurum, fara og þvælast í rólegheit-
unum, norður á bóginn með flutninga-
lestum og fara á puttanum - um Oreg-
on, Washington, Idaho"; áætlanir um
að ferðast til Mexíkó, Ítalíu, San Franc-
isco - og áætlanir um heimkomuna.
Flestar þessar stórhuga áætlanir inni-
Listin að afhjúpa sjálfan sig: „Ég var
aldrei í uppreisn, ég var bara hamingju-
samur og kindarlegur bjáni, einlægur og
kjánalegur af gleði. Og þannig verð ég
áfram," skrifar Jack Kerouac í einu bréfa
sinna.
Fáðu þér miöa fyrir kl. 20.-« á laugardaginn.
Fjórfaldur 1. vinningur!
Síðast var fjórfaldur fyrsti
vinningur 15 milljónir króna.
- Leikur einn!
aðarbréf sem hann skrifaði í tilefni af
útkomu On The Road á prenti nær
meira að segja ekki að dylja efann og
þunglyndið sem voru tekin að varpa
sínum þunga skugga á líf þessa kon-
ungs bítnikkanna. Og það er því
kannski við hæfi að með þessu bréfi
lýkur bókinni.
Brotthvarf bjartsýninnar, vaxandi
nálgun hans við þá búddísku hugsun að
allt lífið sé ein samfelld þjáning og sú
staðreynd að honum mishepþnaðist að
yfirstíga slíkt var harmleikur
Jack Kerouac. Þessi bréf beina sterkum
kastara sviðsljóssins að glúnu manns-
ins við djöfla sína og tilraunir haris til
að höndla, jaunveruleika þessa fallega,
dapurlega og óbærilega heims
einsog hann er“ og umbreyta þung-
lyndislegu og kvöldu eðh hans gegnum
stórkostlegar bókmenntir. Bítið er
óstöðvandi. ■
shh / Byggt á The Sunday Times
Stéttin
erfyrsta
skrefiö
inn...
MikLðúrval
afhellum
og steinum.
Mjöggottverð
STÉTT
HELLUSTEYPA
HYRJARHÖFÐI 8
112 REYKJAVÍK
SÍMI 577 1700-FAX 577 1701