Alþýðublaðið - 04.10.1995, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
7
P Ó I
■ Með vanhugsuðum málflutningi hefur verkalýðshreyfingin í reynd settfram kröfu um allsherjar launa-
lækkun í landinu er niðurstaða úttektar Alþýdubladsins
Spilin á borðið
Gagnrýni verkalýðshreyfingarinnar á „sjálftöku" þingmanna á ekki við rök að styðjast. Verkalýðsforingjarnir voru
fyrst og fremst að beina athyglinni frá því hverjir bera ábyrgð á lágu laununum.
Eftir látlausar upphrópanir margra
verkalýðsforingja um sjálftöku þing-
manna og siðblindu, um sjálftöku skatt-
fbíðinda og brot á yfirlýstri launastefnu,
brá mörgum í brún við að heyra hvað
verkalýðsforingjarnir í þætti Stefáns
Jóns Hafsteins á Stöð 2 reyndust deigir
og ráðvilltir - eftir öll gífuryrðin.
Er málflutningurinn kannski ekki eins
traustur þegar á reynir og ásakanimar í
garð annarra voru afdráttarlausar?
Hvað hafa forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar verið að segja á undan-
fömum vikum? Þeir hafa verið samtaka
um að beina reiði almennings yfir lág-
um launum og háum framfærslukostn-
aði að þingmönnum - og þá um leið frá
sjálfum sér. Þeir hafa notað stór orð.
Þeir hafa sakað Aiþingi um að skenkja
þingmönnum skattfríðindi, sem þeir
ekki höfðu áður og umfram almenna
launþega í landinu. Þeir hafa sakað
þingmenn um sjáiftöku launa og þar af
leiðandi um siðblindu og sérhagsmuna-
pot. Þeir hafa sakað þingmenn um að
rjúfa-grið við verkalýðshreyfinguna í
kjaramálum og um það að brjóta þjóðar-
sátt um stöðugleika og lága verðbólgu
og þeir hafa krafist ógildingar kjara-
dóms. Reyndar samþykkti útifundurinn
mikli þá kröfu að kauphækkun þing-
manna skyldi vera hin sama og samið
var um í febrúar (fost krónutala á bilinu
2700 til 3500 krónur á mánuði).
í umræðuþættinum á þriðjudaginn
virti'st vera mjög af þeim dregið. Þeir
stóðu ekki undir væntingum um að rök-
styðja einarðlega fyrri fullyrðingar.
Benedikt Davíðsson treysti sér ekki til
þess að svara því afdráttarlaust, hvort af-
nema ætti Kjaradóm. Þaðan af síður
vissi hann, hvað ætti að koma í staðinn.
Fróðlegt væri að heyra svör Bene-
dikts við því, hvort afnema ætti alla
kjarasamninga, þar með talið sérkjara-
samninga og úrskurði, sem fært hafa
launafólki meiri kjarabætur - reyndar
miklu meiri kjarabætur - en febrúar-
samningamir? Á ekki eitt yfir alla að
ganga? Hvemig ætlar verkalýðshreyf-
ingin að láta til skarar skríða ef það er
rétt sem Þórarinn V. Þórarinsson full-
yrðir að þessir hinir sömu verkalýðsfor-
ingjar hafi sjálfir í sérkjarasamningum
samið um kauphækkanir „meiri en ýms-
um af æðstu embættismönnum þjóðar-
innar voru síðan mældar með Kjara-
dómi“?
Væntingar og veruleiki
Verkalýðshreyfmgin hefur ekki að-
eins vakið upp reiði. Hún hefur líka
vakið upp væntingar um aðgerðir. Þá
reynir á það hversu traustur málflutning-
ur hennar reynist. Þá dugar ekki að gera
bara hróp að öðmm og allra síst ef ásak-
anir á hendur öðmm standast ekki dóm
staðreyndanna.
Lítum á helstu fullyrðingamar, sem
vakið hafa upp reiði almennings.
1. Að þingmenn hafi samþykkt skatt-
fnðindi handa sjálfum sér - umfram það
sem þeir áður höfðu og umfram það
sem launþegar njóta.
Staðreyndin er sú að sumir þingmenn
(meirihluti landsbyggðarþingmanna)
höfðu áður meira en 100 þúsund krónur
á mánuði í aukagreiðslur, sem voru
skattftjálsar. Þær vom skattfijálsar sam-
kvæmt úrskurði ríkisskattanefndar -
ekki Alþingis. Skattfrjálsar kosmaðar-
greiðslur til þingmanna em því ekki nýj-
ar. 40 þúsund króna mánaðargreiðslan
til allra þingmanna er reyndar lægri en
skattfrjálsar greiðslur voru áður til
sumra þingmanna. Aðeins hluti þeirra
var fæðis/dagpeningar, sem em skatt-
frjálsar lögum samkvæmt hjá öllum
launþegum.
Alþingi afnam reyndar þessar skatt-
fijálsu dagpeningagreiðslur. En það fór
yfír strikið þegar það ætlaði þingmönn-
um skattfrádrátt fyrir önnur útgjöld en
dagpeninga - umfram það sem aðrir
launþegar hafa, nema sjómenn.
Nú hefur Alþingi hinsvegar séð að
sér. Það hefur tekið tillit til gagnrýninn-

Sumir þingmenn hækkuðu í launum - aðrir lækkuðu.
ar. Þessar kostnaðargreiðslur verða
framvegis skattskyldar, einsog hjá öðr-
um launþegum. Við þetta hefur hluti
þingmanna lækkað í launum, en aðrir
hækkað.
2. Að þingið hafi gert sig sekt um
sjálftöku launa og þar með brotið ríkj-
andi kjarastefriu á bak aftur.
Alþingismenn hafa ekki tekið sér
nein laun. Þeir hafa ekki breytt neinni
steíhu. Þeir ráða engu um launaþáttinn.
Kjaradómur er dómstóll, sem starfar
samkvæmt lögum og úrskurðar um laun
þingmanna og annarra.
Kjaradómur segist byggja niðurstöðu
súta á mati á „þróun kjaramála", það er
mælingu launavísitölu, en hún mælir
þær kjarabætur sem aðilar vinnumark-
aðarins hafa samið um í reynd. Auk
þess á kjaradómur að taka tillit til „inn-
byrðis samræmis" þeinra starfshópa sem
undir hann heyra og miðað við „sam-
bærileg laun“ varðandi ábyrgð í starfi.
Það er staðreynd að laun þingmanna
hafa einungis fylgt grunnkaupshækkun-
um kauptaxta frá árinu 1989. Á sama
tíma hafa aðrir starfshópar fengið launa-
breytingar, breytta röðun launaflokka,
fengið metið launaskrið og gert sér-
samninga, í mörgum tilvikum langt um-
fram almenna rammasamninga. Árið
1992 úrskurðaði Kjaradómur þing-
mönnum verulega launahækkun. Því
var hnekkt með bráðabirgðalögum.
Kjaradómur segir í greinargerð sinni
að hann hafi að vísu ekki treyst sér til að
hækka laun þingmanna til samræmis
við launaþróunina á þessu tímabili. Og
hvað þá um sambærileg laun? Banka-
stjóra ríkisbankanna? Ríkisforstjórana?
Æðstu embættismenn? Sveitarstjóra?
Meðaltal forstjóra hjá rúmlega miðl-
ungsfýrirtækjum?
Það er staðreynd, hvort heldur litið er
á laun eða hlunnindi, að þá eru laun
þingmanna langt lyrir neðan þessa við-
miðunarhópa.
3. Þýðir 9,5% launahækkun þing-
manna samkvæmt Kjaradómi spreng-
ingu álaunastefnunni?
Samkvæmt upplýsingum sem hag-
fræðingur ASÍ birtir með grein í Morg-
unblaðinu, 22. september, þá er hækkun
þingfararkaups frá 1989 talsvert undir
hækkun lágmarkslauna með eingreiðsl-
um á sama tímabili.
Tilgátur og getsakir
En hér er ástæða til að stalda við og
spyrja: Hvað um aðra embættismenn,
sem Kjaradómur (og kjaranefnd) úr-
skurða um? Hvað um forseta íslands,
ráðherra, hæstaréttardómara, héraðs-
dómara og aðra toppembættismenn?
Hvað með þá sem kjaraneíftd hefur úr-
skurðað um, sem munu vera fyrst og
fremst topplagið í embættismannakerf-
inu?
Frá því hefur verið skýrt opinberlega
að hæstaréttardómarar hafi skrifað for-
sætisráðherra eftir að Kjaradómi var
hnekkt 1992, og tilkynnt honum að þeir
yndu ekki niðurstöðunum. Þeir myndu
framvegis skrifa út reikninga fyrir yfir-
vinnu, að eigin geðþótta. Það fylgdi
sögunni að forsætisráðhenra hefði ekki
treyst sér til að deila við dómarana. f
framhaldi af því er fúllyrt að úrskurðað
hafi verið um launahækkanir til ein-
stakra hópa (til dæmis biskupsins yfir
íslandi, héraðsdómara og fleiri) á bilinu
frá 38-61%. Jafnframt er fullyrt að
kjaranefftd hafi kveðið upp fjöldan allan
af úrskurðum á svipuðum nótum.
Hér er ástæða til að staldra við og
krefjast upplýsinga. Eru þær tölur sem
hér hafa verið nefndar réttar? Em Kjara-
dómur og kjaranefnd, sem aðilar þessa
máls, reiðubúnir að birta allar upplýs-
ingar um kauphækkanir sem þeir hafa
kveðið upp úrskurði um til starfshópa
eða einstaklinga, eftir 1992? Er það rétt
að æðstu embættismenn hafi nú verið að
fá hina almennu kauphækkun sem
Kjaradómur kvað á um, til viðbótar við
38-61% hækkun á tímabilinu eftir
1992?
Er það á þessu gráa svæði sem kjara-
stefnan heftir í reynd verið sprengd í loft
upp? Eða geta réttir aðilar borið þessar
fullyrðingar til baka? Sé svo ber þeim
að gera það af þeirri einföldu ástæðu að
þessi mál ber öll að ræða á grundvelli
staðreynda í staðinn fyrir að bera fram
tilgátur og getsakir.
Tvískinnungur
Og hvað með verkalýðshreyfinguna
sjálfa?
Forsenda fyrir málflutningi hennar
núna er sú að hún standi vörð um um-
samda launastefnu, sem aðrir eru að
sprengja upp með ábyrgðarleysi. Hvem-
ig má það vera að aðaltalsmaður vinnu-
veitenda, Þórarinn V. Þórarinsson vísar
þessu á bug sem fjarstæðu? Hann segir í
grein í Morgunblaðinu, 22. september,
efdrfarandi:
„Þvert á móti var það meginmál að
félög og sambönd skyldu semja hvert
fýrir sig svo unnt væri að fjalla um sér-
mál og séraðstæður einstakra félaga og
sambanda. í samræmi við það varð nið-
urstaða samninga sú að tilteknir hópar
fengu hækkanir umfram aðra. Verka-
lýðsfélögin höfnuðu því þannig sjálf
strax í upphafi að ekki skyldi yfir alla
ganga.“
Benedikt Davíðsson. Á að afnema
aiia sérkjarasamninga fært hafa
launafólki miklu meiri kjarabætur
en febrúarsamningarnir?
Magnús L. Sveinsson. „Sjálftöku
maður" í Lífeyrissjóði verslunar
manna.
Og Þórarinn
segir meira.
Hann segir að
blekið hafi tæpast
verið þornað á
samningunum
21. febrúar við
stærstu lands-
sambönd ASÍ,
fyrren forystu-
menn margra
sömu félaga fóru
á öðrum víg-
stöðvum fram
með kröfur um
prósentuhækkun
launa og þar vom
kröfurnar ekki
allst staðar skom-
ar við nögl.
í þessari grein
talar hann reynd-
ar um hlutfalls-
legar hækkanir til
ákveðinna hópa
„meiri en ýmsum
af æðstu embætt-
ismönnum þjóð-
arinnar voru síðar
mældar með
Kjaradómi".
Hann segir það
því í besta falli
tvískinnung þegar fjöldi forystumanna
stéttarfélaga, sem knúið hafa á um hlið-
stæðar hækkanir til handa sínum félags-
mönnum og ekki talið það fara í bága
við kjarastefnu ársins, kalla nú eftir
ógildingu Kjaradóms.
Trúverðugleiki
verkalýðshreyfingar
Þrátt fyrir langdregnar og ástríðu-
þrungnar umræður verða menn þess
ekki varir að forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar hafi svarað jtessum full-
yrðingum. Ef þær reynast réttar er allur
þeirra málflutningur á sandi byggður.
Þessvegna er það skilyrðislaus lág-
markskrafa að forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar rísi sjálfir undir þeirn
kröfum, sem þeir gera á hendur öðrum:
Krafan er sú að þeir birti opinberlega
staðfestar tölulegar upplýsingar um þá
sérsamninga og sérkjarasamninga sem
þeir hafa sjálfir staðið að og fóru um-
fram forsendur yfirlýstrar jafnlauna-
stefnu. Hversu marga samninga hafa
þeir gert þarsem ekki var samið um
fasta krónutölu, þarsem hlutur hinna
lægstlaunuðu var meiri en annarra?
Hversu marga kjarasamninga hafa
þeir gert sjálfir, þarsern um var að ræða
prósentuhækkanir launa jafftvel uppund-
ir það sem Kjaradómur hefur úrskurðað
hæstu embættismönnum? @Meginmál
= Staðreyndimar á borðið, hjá því verð-
ur ekki komist, ef verkalýðshreyfingin á
að verða trúverðug í þessum umræðum.
„Sjálftökulið"
í áðumefftdum umræðuþætti á Stöð 2
brást Pétur Blöndal illa við þegar ein-
hver stimplaði hann í hópi „sjálftöku-
manna“ á þingi. Pétur sagðist aldrei hafa
verið í sjálftökuliði um laun nema jtegar
hann var í stjóm Lífeyrissjóðs verslun-
armanna í samstarfi við Magnús L.
Sveinsson. Þar hafi stjómarmenn sann-
arlega tekið sér sjálfir ótæpileg laun og
gætt þess vandlega að segja hvergi frá
því. Og Pétur bætti
við: Svona er þetta
alls staðar í stjómum
lífeyrissjóða.
Þetta eru harðar
ásakanir. En svarið
hingað til hefur verið
æpandi þögn. Meðan
ásökunum af þessu
tagi er ekki svarað er
málflutningur Magn-
úsar L. Sveinssonar
ekki trúverðugur.
Hann var það nú
kannski tæpast fyrir,
ef birtar væru raun-
verulegar tölur um
þau kjör sem Magnús
hefur tryggt sjálfum
sér sem formaður
stærsta stéttarfélags
landsins, og stjómar-
maður í lífeyrissjóðum
og ótal nefndum og
ráðum til skamms
tírna hjá Reykjavikur-
borg og annars staðar.
Verkalýðshreyf-
ing í vanda
Verkalýðshreyfing-
in er í vanda stödd.
Hún hefur sett fram
kröfur um að niður-
stöðum Kjaradóms
um launaþróunina í
landinu verði hnekkt.
Hún hefur krafist Jtess
að Alþingi hnekki
Kjaradómi og ákveði
einhliða að taka ein-
ungis við fastri krónu-
tölu einsog um var
samið í fyrstu samn-
ingunum í febrúar
’92. Þar með hefur
hún sett fram kröfuna
um það að öllum
kjarasamningum,
hveiju naffti sem nefftast, kjaradómsúr-
skurðum og kjaranefndarúrskurðum,
sem farið hafa umfram upphaflega
samninga, verði hnekkt. Þar með hefftr
hún reist þá kröfu að íjöldinn allur af
sérkjarasamningum sem þessir sömu
verkalýðsforingjar hafa gert fyrir um-
bjóðendur sína verði hnekkt. Verkalýðs-
hreyfmgin hefur með öðrum orðum sett
fram kröfú um allsheijar launalækkun í
landinu og krafist atbeina löggjafar-
valdsins að því. Er þetta virkilega sú
steffta sem forystumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar ætla að sameinast um? Þetta
er hin rökrétta niðurstaða af jteim kröf-
um sem verkalýðsforingjamir hafa sett
fram og óskað eftir atbeina allrar hreyf-
ingarinnar til að knýja ffarn.
Var þetta það sem þeir hugsuðu í
upphafi? Er jtetta það sem almenningur
í landinu og í verkalýðshreyfingunni
vill? Eða er jtetta einfaldlega afleiðingin
af því að hafa ekki hugsað áður en menn
töluðu sig æsta í upphafi leiksins?
Náði hugsunin aldrei lengra en ,til jjess
að reyna að beina reiði almennings að
öðrum en þeim sem raunverulega fara
með valdið á vinnumarkaðnum og hafa
ráðið því hver þróun launamála hefur
verið? ■