Tíminn - 06.09.1968, Side 9

FÖSTUDAGUR 6. september 1968.
TIMINN
útgefandi: FRAMSÓKNARFUOKKURINN
Framikvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltnii ritstjómar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gíslason Bitstj.skrifstofur ' Eddu-
húsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastræti 7 Af-
greiðslusimi: 12323. Auglýsingasimi: 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Askriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — t
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. t.
Langar viðræður
Eins og fram kom í tilkynningu þeirri, sem viðræðu-
nefnd stjórnmálaflokkanna birti að loknum fyrsta fundi
, sínum, má búast við því, að „líða muni nokkrar vikur,
þangað til sýnt verður, hvort samkomulag næst“, en
verkefni nefndarinnar er samkvæmt ósk stjórnarflokk-
anna að fjalla „um efnahagsmál þjóðarinnar og nauðsyn-
leg úrræði í þeim“.
Eins og skýrt kom fram í áðurnefndri yfirlýsingu,
mun það taka verulegan tíma, að afla fullnægjandi gagna
um ástand og horfur í efnahagsmálunum. Hér er ekki
aðeins þörf upplýsinga frá ýmsum opinberum stofnunum
um stöðu þjóðarhúsins og afkomu ríkisins, heldur þarf
að fá sem nákvæmastar upplýsingar frá atvinnuvegun-
um og ýmsum stéttarsamtökum. Það er t.d. ekki sízt
mikilvægt, að verkalýðssamtökin afli sem greinilegastra
upplýsinga um, hvernig horfur séu í atvinnumálum og
hvort yfirvofandi sé stórfellt atvinnuleysi, eins og margir
virðast óttast. Slíkra upplýsinga þarf að afla um allt land,
ásamt tillagna um, hvernig hezt verði fram úr vandanum
ráðið á hverjum stað.
Það ber að sjálfsögðu að harma, að slíkra upplýsinga
skuli ekki hafa verið aflað fyrr. En um orðinn hlut þýðir
ekki að sakast. Nú skiptir mestu, að slík. gagnasöfnun
verði sem fullkomnust og því fáist um það sem bezt
yfiiTsýn, hvernig raunverulega er ástatt og hvað muni
vænlegast til ráða.
Meðan þessar upplýsingar eru ekki fyrir hendi, geta
engar verulegar viðræður hafizt um lausn efnahagsmál-
anna. Þess vegna skulu menn á þessu stigi ekki ieggja
of mikinn trúnað á sögusagnir, sem jafnan fylgja slíkum
viðræðum. Viðræðurnar eru enn hreinlega á byrjunar-
stigi og munu verða það næstu vikurnar eða þangað til
fullnægjandi upplýsingar eru fyrir hendi, en það getur
tæpast orðið fyrr en eftir nokkrar vikur.
Viðreisnin og Faraó
Það er nú öllum ljóst, sem ekki lokar bæði augum
og eyrum, að við blasir alger uppgjöf eða hrun þeirrar
stefnu, sem fylgt hefur verið á undanförnum árum.
Það sést nú eins glöggt og verða má, að þrátt fyrir
góðæri undanfarinna ára, voru atvinnuvegirnir ekki
undir það búnir að mæta neinum teljandi erfiðleikum.
Hjá Faraó þurfti sjö léleg ár til að eyða gróða sjö góð-
ærisára. Hjá viðreisnarstjórninni þurfti ekki nema árfáa
mánuði til að gera gróða sjö góðærisára að engu, því
að árin 1967 og 1968 hefur verið augljós halli hjá at-
vinnuvegunum, án þess að þeir hefðu nokkurn afgang
frá góðu árunum til að mæta honum.
Vandinn nú er miklu meiri en ella, vegna þess, að
gróði góðu áranna fór forgörðum í stað þess að efla
atvinnuvegina. Stefnan, sem fylgt hefur verið seinustu
árin, hefur beðið algert skipbrot. Því aðeins er einhvers
árangurs að vænta, að menn geri sér þetta ljóst. Nú
getur ekkert bjargað nema stórfelld stefnubreyting.
Þess vegna er það næsta furðulegt að heyra ýmsa
forystumenn stjórnarflokkanna vera enn að hamra á
því, að „viðreisnin“ hafi heppnazt! Þeir sem halda slíku
fram öðru vísi en sem gamansömu öfugmæli, loka ber-
sýnilega augunum fyrir staðreyndum. Og séu margir for-
ustumenn stjórnarflokkanna haldnir slíkri blindu, er
ekki góðs að vænta.
ERLENT YFIRLIT
Frá Póllandi IV

Wroclaw hefur verið endurreist
með atorku landnámsmannanna
Þar skilst óttinn við hugsanlegar landakröfur Þjóðverja.
ÚTLENDINGUR sem kem-
ur til Wroclaw í Póllandi, þarf
ekki að dvelja þar lengi til
þess að skilja þann ugg, sem
það veldur Pólverjum, að ríkis
stjórn Vestur-Þýzkalands vill
ekki viðurkenna vesturlanda-
mæri Póllands. Neitun á þeirri
viðurkenningu þýðir í raun og
veru það, að vestur-þýzka
stjórnin heldur þeim mögu-
íeika a'm.k. opnum, að Þjóð-
verjar geti gert tilkall til
stórra landsvæða, sem nú
heyra undir Pólland og eru ein
göngu byggð pólsku fólki.
Nýnazistar nota sér líka þemn
an möguleika og krefjast allra
þeirra landsvæða, sem Þjóð-
verjar réðu yfir 1938. Meðan
þannig er ástatt, telja Pólverj-
ar sér óhjákvæmilegt að hafa
náið hernaðarsamstarf við
Rússa, því að þaðan sé einna
helzt stuðnings að vænta gegn
nýrri þýzkri landvinningar-
stefnu. Samvinna Rússa og Pól
verja byggist fynst og fremst
á þessum ótta hinna síðar-
nefndu, sem annars munu ekki
vera neinir sérstakir aðdáend
ur Rússa.
Það er einnig af sömu ástæðu,
sem Pólverjar eru miótfallnir
sameinimgu hinna tveggja
þýzku ríkja, a.m.k. að sinni.
Þeir óttast eitt sterkt þýzkt
ríki. Úr þessum ótta Pólverja
myndi vafalaust draga veru-
lega, ef Vestur-Þýzkaland við-
urkenndi núverandi landamæri
Póllands og eðlilegt stjórn-
málalegt samband kæmist ,á
milli Vestur-Þýzkalands og Pól-
lands. Það myndi áreiðanlega
hjálpa mjög til þess að draga
úr spenmu og tortryggni í Ev-
rópu, ef pólsku landamœrin
hlytu fulla viðurkenningu.
WROCLAW mátti heita al-
þýzk borg fyrir 30 árum. Þá
hét bún Breslau og var aðal-
borgin í Neðri-Sohlesíu. íbúar
voru rúmlega 600 þúsund, næst
um allir þýzkir. Annars var
Wroclaw upphaflega pólsk
borg og er saga hennar gott
dæmi um hinar mörgu breyt
ingar, sem orðið hafa á landa-
mærum og yfirráðum á þess-
um slióðum. Fyrst fara sögur
af borginmi um 1000, en þá
var stofnaður þar pólskur
biskupsstóll. Borgin mátti heita
alpélsk næstu aldirnar, en þá
var hún aðsetursstaður furst-
ans í Neðri-Schlesiu, sem var
meira og minna sjálfstæður.
Á árunum 1335—1530 laut
hún yfirráðum tékkneska rík-
isins (Bæheims) en frá 1530—
1742 heyrði hún undir Habs-
borgara. Á þessum öldum flutt
ist mikið af Þjóðverjum þang-
að og varð þá um pólsk-þýzka
borg að ræða, en áhrifa Þjóð-
verja gætti þó meira, þegar
á leið. Eftir 1740 komst borgin
undir yfirráð Prússa og hélzt
svo til stríðsloka 1945. Á þess-
um tíma varð borgin alþýzk
að kalla mátti. Á 19. öldinni
reis þar upp mikill iðnaður óg
Frá einu nýju borgarhverfanna i Wroclaw.
óx hún hratt af þeirri ástæðu.
Þegar styrjöldin hófst 1939,
voru þar um 600 þús. íbúar
eins og áður segir.
ÞEGAR þýzki herinn hörfaði
undan rússneska hernum í
stríðslokin, gerði hann Wroc-
law að einni helztu varnarstöð
sinni. Lega borgarinnar er
slík, að nauðsynlegt var fyrir
Rússa að ná borginni, ef fram
sókn þeirra átti ekki að stöðv-
ast. Þess vegna varð barizt
meira um Wroclaw en nokkra
aðra borg í stríðslokim. Borgin
varð fyrir stórkostlegum
skemmdum af völdum stórár-
ása Rússa, en þeim til viðbót-
ar eyðilagði þýzki herinn þar
flest mannvirki, sem eftir
stóðu, áður en hann yfirgaf
borgina. Það var gert til að
trufla sókn Rússa. Milli 70—
80% borgarinnar voru í rúst,
þegar Rússar loks hertóku
hana. Flestir íbúanna voru
líka flúnir eða flýðu næstu
dagana. í stríðslokim1 voru ekki
eftir þar nema um 50 þús.
íbúar og voru Pólverjar í
meirihluta.
Samkvæmt samkomulagi sig
urvegaranna í styrjöldinni,
lagðist allt þýzkt land austan
Oder-Neisse-línunnar svonefndu
undir Pólland. Nær allir þeir
Þjóðverjar, sem ekki voru
áðut flúnir. urðu að yfirgefa
þetta land. Það mátti því
heita nær mainnlaust eftir
styrjöldina. Pólverjar urðu
hins vegar að láta Rússum
eftir stór landsvæði. sem áður
höfðu heyrt undir Pólland
Fólkið, sem þar bjó, var flutt
til hinna fyrri þýzku héraða.
Þau voru þá meira og minna
í rústum, en hvergi hafði eyði-
leggingin orðið meiri en í
Wroclaw. Nú býr meira en
fjórðungur pólsku þjóðarinnar,
sem eru rúmar 30 milljónir,
í hinum fyrri þýzku héruðum.
f Wroclaw eru íbúar nú um
hálf milljón.
FYRSTU árin, sem Pólverj-
ar bjuggu í þessum nýju heim-
kynnum, bar verulega á þeim
ótta, að þau myndu ekki reyn
ast varanleg. Þjóðverjar myndu
heimta þau aftur með ein-
hverjum hætti. Þessi ótti
hvarf þó smámsaman, og
menn gengu til starfa sem
landnámsmenn. Þess sjást
óvíða gleggri mex*ki en í Wroc-
law. Miðborgin, sem mátti
heita öll í rústum, hefur verið
endurbyggð í sínum gamla stíl.
í kringum hana hafa svo risið
upp nýbyggð borgarhverfi sem
teygajst nú í allar áttir. —
Wroclaw er í dag að langmestu
leyti ný borg. Jafnframt hefur
verið komið fótum undir mik-
inn og vaxandi iðnað. í borg-
inni þróast mikið menningar-
-rííf, þar eru tvö söngleikahús,
margt leikhúsa, auk þekktra
tilraunaleikhúsa stúdenta og
skólafólks .Samvinna borgar-
búa er talin sérstaklega góð,
þótt nær allir þeirra, sem
komnir eru á fullorðins aldur,
séu aðfluttir héðan og þaðan,
og eigi uppruna sinn annars
staðar. Sennilega hefur það átt
stóram þátt í að skapa þetta
andrúmsloft í Wroclaw. að
menn hafa orðið að ganga til
verks 'eins og landnámsmenn.
orðið að taka við borg í rúst-
um og byggja hana upp að
nýju. Menn hafa þurft að
glíma við mikla erfiðleika. ,og
Framhald á bls. lf>.