Tíminn - 11.09.1968, Síða 6

6
MIÐVIKUDAGUR 11. september 1968.
TÍMINN
Ráðstefna félags há-
skólamenntaðra kennara
Félag háskólamenntaðra kenn-
ara gekkst fyrir menntamálaráð-
stefnu í Reykjavík 14. jéní s. 1-
Til hennar var boðið skólastjór
iim framhaldsskóia og ýmsum
ráðamönnum fræðslumála. Til-
gangur riáðstefnunnar var að
beina skólamálaumræðum að
knýjandi ú;rlausnarefnum og
skýra helztu vandamál frá sjónar
miði háskólamenntaðra kennara.
Ráðstefnan var og liður í undir
búningi aðalfundar F.H.K., er
haldinn var daginn eftir. Þar voru
umræðuefni ráðstefnunnar tekin
•til ályktunar ásamt ftarlegri
stefnuyfirlýsingu um grundvallar
sjónarmið í skólamálum.
Baldvin Hannibalsson, for
maður F.H.K. setti ráðstefnuna
og gerði grein fyrir tiigangi henn
ar. Inngangsávarp flutti dr. Matt
hías Jónasson, pröfessor og ræddi
um þekkingarkiröfur nútímans og
nauðsyn þess að grisja úrelt náms
efni, fella niður dauðan og til-
gagnslausan fróðleik, svo bomizt
yrði hjlá oflhlaðinni námsskrá. Um
vanrækt námsefni fluttu framsögu
Arnór Hannibalsson, sálfræðing-
ur, er ræddi um þjóðfélagsfræði
og Sveinibjörn Björnsson, eðils-
fnæðingur, ræddi eðlis- og efna
fræðikennsluna. Röktu þeir m. a.
orsakir þess, að nauðsynlegt væri
að hefija þessar greinar til meiri
vegs í skólum landsins, lýstu ann
mörkum kennslu og kennslubóka
nú og stefnumiðum, er náða
þyrftu.
Ingólfur A. Þorkeisson, kennari,
flutti ítarlega framsöguræðu um
kennaramenntun og kennaraskort.
Skýrði hann, hvernig lögum um
menntun og réttindi kennara í
framhaldsskólum væri áfátt, m. a.
væru ekki gerðar kröfur um, að
kennarar í böknámsgreinum lyk'ju
neinu sérnámi til undirlbúnings
starfi sínu. Taldi Ingólfur þess
ekki að vænta, áð úr kennaraskort
inum rættist, fyrr en háskóla-
menntuðum kennurum væri
tryggð sömu laun og öðrum há-
skólamenntuðum starfsmönnum
hjá ríkinu.
Hörðuir Bergmann, kennari,
hafði framsögu um landspróf og
leiðir til framihaldsnáms og lýsti
vandkvæðum við afnám lands-
prófs innan núverandi fræðslu-
kerfis, ræddi æskilegar breytingar
á prófinu og framkvæmd þess og
þœr breytingar, er gera yrðk á
fræðsluíkerfinu, ef við vildum af-
nema landspróf og feta líkar leið-
ir og gert er annars staðað á
Norðurlöndum. í umræðum á ráð
stefnunni kom fram sérstök
ánægja með nefndarálit, er Svein
björn Björnsson lýsti og hann hef
ur skilað ásamt Páli Theódórs-
syni, eðlisfræðingi, Steingrími
Baldurssyni, pröfessor, Sigurði
Elíassyni kennara og Þóri Ólafs
syni menntaskólakennara. Starf-
aði nefndin fyrir Skólarannsókn
ir og hefur skilað ítarlegri og
nákvæmri áætlun í öllum grem
um um nýsköpun eðlis- og efna
fræðikennslu í íslenzkum skólum.
Var m. a. talið, að verk þetta gæfi
orðið fýrirmynd í öðrum greinum
og nokkur prófsteinn á, hvort við
befðum vilja og getu til að bæta
um skólastarf í landinu.
Aðalfundur F. H. K. var hald
inn daginn eftir. Þar voru gerðar
ályktanir um umræðuefni ráð-
stefnunnar, launamál o. fl. Megir.
efni fundarins var að rœða og
afgreiðsla ítarlega yfirlýsingu um
grundyallarsjönarmið í skólamál
um, er stjórn félagsins hafði fjall
að um og undirbúið. Mun þet^a
vera í fyrsta sinn, að kennarasam
tök taka slíkt verkefni fyrir.
Stefnuyfirlýsingin skiptist í eftir
.farandi ji.a|la: Skóli pg þjóðfélag,
rannsóknir^í þágu s'kölamálá,
grundvállárvandamál, nýjar náms
brautir, ástandið á einstökum
skólastigum. Vfirlýsingin mun
verða í stöðugri endurskoðun hjá
félaginu, en fyrsta gerð hennar
veaður send öllum félagsmönnum
fræðsluyfirvöldum, blöðum og
tímaritum siðar.
Formaður F. H. K. var endur
kjörinn Jón Baldvin Hannibalsson.
Aðrir í stjórn eru nú Einar Lax
ness, Finmbogi Pálmason, Hörður
Bergmann og Úlfar Kristmunds
son.
Varastjórn skipa: Guðmundur
Þorláksson og Loftur Guttorms-
son.
Um eðlis- og efnafræði.
Aðalfundur Félags háskóla-
menntaðra kennara haldinn í
Reykjavík 15. júní 1968, fagnar því
frumkvæði menntamálaráðuneytis
ins og Skólarannsókna að skipa
nefnd _ til endurskoðunar á
kennslu í eðlis- og efnafræði í
barna- og unglingaskólum.
Néfndin hefur vakið athygli á
Allsherjarat-
kvæðagreiðsla
Ákveðið hefur verið að allsherjaratkvæðagreiðsla
skuli viðhöfð um kjör fulltrúa Múrarafélags
Reykjavíkur, til 31. þings Alþýðusambands ís-
ásamt mefetslum a.m.k. 27 fullgildra félags-
lands. — Tillögum um 3 fulltrúa og 3 til vara,
manna, skal skilað til kjörstjórnar í skriftofu fé-
lagsins að Freyjugötu 27, fyrir kl. 20, föstudag-
inn 13. þ.m.
Stjórn Múrarafélags Reykjavíkur.
þeirri byltingu, s-em víða um
heim fer nú fram í kennslu í
raunvísindum, enda krefjast þjóð-
félagshættir nútímans sívaxandi
þekkingu allra manna í þess-um
greinum. Með tillögum nefndar-
innar er vísað á raunhæfar leið-
ir til að bæta menntun kennara,
er sinna kennslu í eðlis- og efna-
fræði í íslenzkum barna- og ungl-
ingaskólum, tíl að semja hentug
ar kennslubækur við hæfi þessara
skólastiga og til að skipuleggja
kennsluna með áherzlu á virka
þátttöku nemenda í verklegu
námi.
Fundurinn lýsir fullum stuðn
ingi við hugmyndir og tillögur
nefndarinnar og skorar á fræðslu-
yfirvöld að stuðla að framkvæmd
þeirra.
Um kennslu í samfélagsfræðum
Aðalfundur F.H.K., haldinn í
Reykjavík 15. júní 1968, ályktar
að mikilla breytinga sé þörf á
kennslu í samfélagsfræðum í skól
um landsins. Á þetta við um náms
efni, kennslubækur, kennsluhætti,
enda illa séð fyrir menntun ken
ara í þessum greinum.
Lýðræðisþjóðfélag leggur öll-
um þegnum sínum þá skyldu á
herðar, að þeir skilji og geti tek
ið afstöðu til flókinna þjóðfélags-
mála. Þess er ekki að vænta, að
unglingar geti aflað sér náuðsyn-
legrar þekkingar í þessum efnum
af umhverfi sínu og reynslu einni
saman. Eigi skólarnir að ala upp
ábyrga þjóðfélagsþegna, verða
þeir að ætla kennslu í samfélags-
fræðum meira rúm í starfi sínu
og rækja hana betur en nú er.
Markmið kennslunnar getur
ekki verið það eitt að greina frá
staðreyndum og stofnunum, held
ur ber að leg-gja megináherzlu á
að örva skilning nemenda á eðli
og vandamálum þjóðfélagsins,
þjálía vinuubrögð við öflun og
úrvinnslu gagna og stuðla að sam-
vinnu nemenda að slíkum verk-
efnum: temja þeim hlutlægni í
hugsun, gagnrýníð viðhorf og já-
kvæða afstöðu til sameiginlegra
vandamála. Til þess að ná þessu
marki er nauðsynlegt:
að framkvæma heildarend-
urskoðun á námsefni í öllum
greiuum samfélagsfræða
að samhæfa kennsluna á öllum
skólastigum og styrkja tengsl
milli skyldra greina
að efna til samstarfs sérfræð-
inga og kennara um samningu
nýrra kennslubóka og sé í því
starfi lögð rækt við að aðlaga
efni þroska- og greindarstigi nem
enda
að taka upp kennslu í félags-
vísindum við Háskóla fslands til
B.A.-prófs
að koma upp bókasafni og les-
stofu fyrir nemendur í skólum
með bókum og tímaritum, er
miðla nýrri þekkingu í samfélags-
fræðum.
Kennaramenntun og kennara-
skortur.
Aðalfundur F. H. K. haldinn í
Reykjavík 15. júní 1968, vekur at-
hygli á þeirri alvarlegu staðreynd.
að löggjöf um menntun bóknáms-
kennara á gagnfræðastigi, er svo
ábótavant. - að ekki verður lengur
við unað í lögum um gagnfræða-
nám nr. 48/1946. nanar tiltekið
gr. 37. er þess ekki krafizt að
kennarar í bóknámsgreinum hafi
Iokið námi til undirbúnings und-
ir sitt vandasama starf, hvorki í
kennslugrein né kennslufræðum.
,Forgangsréttarlögin“ svo-
nefndu frá 1952 eru hvergi nærri
nógu skýr né afdráttarlaus. í
skjóli fyrirvara og undantekninga
er unnt að brjóta í bága við anda
þeirra og tilgang. Samkvæmt þess
um lögum (þ.e. 2. og 3. mgr.l
er þess ekki krafizt, að kennar’ar
ljúki námi í uppeldis- og kennslu
fræðum. í stað þess er vísað til
ákvæða í öðrum lögum, þar sem
einungis er talað um nám í þess-
ari grein, en ekki krafizt prófs.
Fundurinn vill ennfremur
vekja athygli á hinum geigvæn-
lega kennaraskorti, sem nú ríkir
á gagnfræðastigi. Svo rammt kveð
ur nú að honum, að ekki einn ein
asti bóknámskennari með háskóla-
próf í kennslugrein ásamt prófi
í uppeldis -og kennslufræðum
fékkst til starfa, sem auglýst voru
við gagnfræðaskóla Reykjavíkur
s.l. haust. Orsökin til þessa er
fyrst og fremst afleit launakjör
kennara að námi loknu. Afleiðing
arnar eru orðnar geigvænlegar
fyrir menntun og uppeldi í land-
inu.
Fundurinn skorar því á mennta
málaráðherra, að hlutast til um að
sett verði skýr og ótvíræð laga-
ákvæði um menntun og réttindi
bóknámskennara á gagnfræða- og
menntaskólastigi.
Fundurinn skorar ennfremur á
ríkisstjórnina að bæta launakjör
kennara svo að þeir freistist ekki
til að hætta námi í miðjum klíð-
um og viðurkennd verði í reynd
sem grundvallarregla — laun eft-
ir menntun.
Um landspróf og leiðir til
Framhaldsnáms.
Aðalfundur Félags háskóla-
menntaðra kennara haldinn í
Reykjavík 15. júní 1968 telur, að
algert afnám landsprófs sé óraun
hæft innan núverandi fræðslukerf
is. Meðan því kerfi er haldið, tel
ur fundurinn eftirfarandi breyting-
ar æskilegar:
— Samvinna landsprófsnefndar
og kennara verði aukin m. a. með
árlegri ráðstefnu um prófið í
heild eða sérstök vandamál í und-
irbúningi þess.
— Stefnt verði að því að hverfa
eftir föngum frá fyrirmælum um
lesefni í ákveðnum bókum en í
stað þess komi leiðbeiningar um
námskröfur, markmið og inntak
kennslunnar.
— Tilraun verði gerð til að
dreifa námsefni landsprófs þann-
ig, að ákveðnum hluta einstakra
greina verði lokið ári fyrr en nú
er, eða lokið með annakerfi síð-
asta undirbúningsárið.
— Þeim nemendum, sem ekki
ná framhaldseinkunn, en næst eru
því marki, verði heimilt að taka
haustpróf í takmörkuðum fjölda
námsgreina að loknu námskeiði.
Aðalfundur F.H.K. telur, að end
urskipulagmng framhaldsmennt-
unar sé orðin tímabær. Höfuð-
markmið þeirra breytinga ætti að
vera að halda opnum leiðum til
framhaldsnáms og sérmenntunar
fyrir alla, að gera duglegum nem
endum kleift. að ljúka námi á
skemmri tíma en nú er og unnt
verði að skipta um leiðir að ó-
líku marki án verulegra tafa
Fundurinn teiur brýnt. að at
huganir varðandi endurskipu-
lagningu framhaldsmenntunar
hef jist sem fyrst.
Um námskeið.
Aðalfundui F.H.K., haldinn í
Reykjavík 15. júní 1968, bendir
á nauðsyn • þess eð haldia séu
reglulega námskeið fyrir kennara
í því skyni að gefa þeim kost á
að halda við þekkingu sinni, kynn
ast faglegum nýjungum og breytt
um viðhorfum um framsetningu
og kennslu.
Þess er að vænta, að háskóla-
kennarar fylgist manna bezt með
framvindu í sinni grein, og er því
sjálfsagt, að slík námsksið f«ir
háskólamenntaða kennara séu á
vegum Báskóla íslands.
Útdráttur úr samþykkt um launa-
mál.
Aðalfundur F.H.K. haldinn í
Reykjavík 15. júní 1968 felur
stjórn félagsins að vinna að eftir-
töldum kjarabótum og skipulags-
breytingum:
a. Það er grundvallarkrafa félags-
ins, að laun til kennara verði á-
kvörðuð með hliðsjón af náms-
lengd og laun háskólamentaðra
kennara verði bætt verulega frá
því sem nú er. Við skipun há-
skólamenntaðra kennara í launa-
flokka verði stuðzt við úrskurð
viðkomandi háskóladeildar um
námslengd í háskóla eða mat á
prófgráðu og réttindi kenarans
til starfs á viðkomandi skólastigi.
b. Kennarar með sömu menntun
og réttindi taki sömu laun á
hvaða skólastigi sem þeir starfa,
en kennsluskylda minnki í réttu
hlutfalli við aukinn undirbúning
fyrir dagleg kennslustörf. Undan-
þegnir frá þessari reglu eru
kennarar, sem stunda skulu vís-
indastörf jafnhliða kenslu, yfir-
kennarar, sem umsjón hafa með
kennslu í ákveðinni námsgrein
innan skólastofnunar.
e. Stjórnin beiti sér fyrir því við
yfirstjórn menntamála, að kennar-
ar verði framvegis ráðnir til
starfa í ákveðnum kennslugrein-.
um, enda verði kennarastöður aug
lýstar með tilliti til þes. Stjórn-'
in skal og beita sér fyrir því við
sömu aðila, að kennari, sem ekki
hefur tilskilin réttindi til kennslu
á viðkomandi skólastigi, verði
ekki fastráðinn (settur éða skip-
aður) til kennslustarfa þar.
Greinargerð.
Á síðastliðnu skólaári hafa far-
ið fram allmiklar umræður. um
skólamál. f umræðum hefur kom-
ið fram töluverð óánægja með
ríkjandi ástand í skólamálum
þjóðarinnar, en ekki hefur verið
bent á leiðir til úrbóta í sama
mæli. Nú er augljóst, að fátt verð-
ur um endurbætur í kenslumál-
um, ef hæfir kennarar fást ekki -
til starfsins. Þróunin á þessu sviði
hefur nánast sagt verið ískyggi-
leg að undanförnu. Nefna má
þessu til stuðnings, að sl. ár sótti
enginn nýr kennari með forgangs
réttindi um stöðu við skóla gagn-
fræðastigsins. Bendir þetta til
þess, að kjör háskólamenntaðra
kennara þyld ekki fýsileg. Áhrif
þessarar þróunar á menntamál ís-
lendinga geta vart orðið nema á
einn veg. Vinda verður því bráð-
an bug að því að gera kjör há-
skólamenntaðra kennara eftir-
sóknarverð.
Misþungt náiiísefni á hinum
ýmsu skólastigum krefst mismik-
ils undirbúnings af kennurum.
Þykir því eðlilegt, að launamis-
munur milli skólastiga, milli
manna með jafna menntun komí
fram sem mismikil kennsluskylda.
Augljóst er. að kennarar eru
hæfari til að kenna þær greinar.
sem þeir hafa lokið háskólaprófi
í. Telja verður því eðlilegt. að
kennarar verði framvegis ráðnir
til að kenna ákveðnar kennslu-
greinar. enda vita menn þá betur
að hverju beir ganga Rökstuðn
ingur við kröfuna um það að
réttindalausii menn verða ekki
fastráðnir í kennarastöður, er aug ,
ljós.