Tíminn - 20.04.1969, Blaðsíða 6

TIMINN
SUNNUDAGUR 20. apríl 1969.
Menn og máUfni
Gylfi og Seðlabankinn
Tvö þúsund
atvinnuleysingjar
Siamkvæmt opánibefrum skýnsl
uim topu skriáSiir 2000 aibviininiu
ilieysiimgjair í lanidámiu um seim-
uistiu miámiaiöiaimióitiiin. Auk þesis er
vibafð um miainga, sem etoki iétu
'jikrá 'siig, em tafa toaift mrj'ög stop-
ulia latvúmmiu í vetor. Þegar þessi
storánimg fóir firam, tafði veitmar
veirbíð'im gemigið mjög vel uimdiam
fiairmiair vitour. Aflialbröigð höfðm
veriið irneð bezba mióiti og auk
þesig mitoil, óvæmit loðniuveiði.
Það hefiuir 'ailidirei geirzt áðrnr á
hiávetrarvertíðimni, þeigar vel
hefuir aftet og fjöOldi umigira
miammia er bumidlimm við mám, að
ih'ér tafi verið altvimmiuleysi.
Þvemt á móti hefmr þá off verið
stooríiur á vimmuiafli og þurft að
fá veirtoafóllk frá Faareyjum.
Þetita var t. d. ailgemigt á árrnrn
uim maesit á undjam „viðreiisndmmi"
Stórfelt laitviimmuílieysi um há
veirtíðimia, þeigar afli og veðrátta
Œeitoa viið úitgerðimia, _er áður
óþetobt fyriirihœri á ísiamdi. .Því
igeta eikiki valdlið, memia aiveg sér
statoar orsalkiir iaif miammavöl'dium.
Þvi miður er þeisisu líka til að
dtredfa. Eim mieigiirnorsök þess, að
hér hefuir verið stórfiellflit atvimmu
isyisi að uimdamförmiu, er röng
stefmia í pemimgamiáfl'um, sem
fyl'gt hefúr verið aif efmatogs
in'álaráðh erranurn og féflögum
haims seimiustu áirim. Atviinmufyrir
tæflcin hafa veirið látim búa við
stórf eldan retoistmairf j árstoort.
Þaið hefur dregið meira og mimma
úr rekstiri þeiirra og stöðvað
sum þeirma með ölfliu. Þetita er
ein veiigamestia orsök aitvimmu-
lieysisims. Það verður etoki umin-
inm bugmr á því, miemia hér verði
breytt uim stefniu.
Hlutverk
Seðlabankans I
Af háflfu stjórmiarsimna, er
þeirri toemmimgu miög hiampað
mm þessar mumdir, að vilðstoipta
bamtoarmir geti etoki baft ammað
fé tifl út'láma en það, sem þeir
taika tái vörziu firá sparifjáreig-
enjdium.
í bók um tagfiræði, sem ÓM
ur Björmsson prófessor slcrifaðd
fyrir noiktorum árom, er þessiari
kienmdimgu réttilega hromdið. Þair
segir á blls. 90, að sjóöi sima
öðflist viðskiptiabamtoairmdæ „ammað
hvoirt á þamin hátt, að þeir taka
lán í Seðfliabamtoanum eða tatoa
á móti imml'ámum frá aflmiemn
dmigi.“
Aðalhlmtveiilk Seðflatantoams er
að ammiast seðl'aútgáfuma. í 3. :
greim laganma um Seðfliabamika
ísliamdis firá 24. marz 1961 segír
svo í uppbafi:
„Hlutveirfk Seðlabamfcams er: j
1. að ammast seðlaútgáfu og'
vimma að því að penimgama'gn í,
umfierð og framboð liámisfjár sé
haefiflegt miðað við það, að verð
flaig hiaflldist stöðugt og fram-
fleiðsflugeta atvinmuveganma sé
hagnýtt á sém fyfliistan og
bagkvæmiasitan bátt“.
Eims og sóst á þeissu, eru
Serðflia'banfcanum ékki settar meim
ar blánmálkivæinar reglur um
(það, bve miltoil seðiaútgáfan eigi
að vena. Honum eru í því sam-
bamdli setltar tvær miarlcaHniur,
sem báðaæ eru þó túflfcuinaratriði.
Öninur imaifcal'ínian er sú, að
piemimgaimagn í umiferð má etklkú
véra isvo mlilkið, að það leáði tfii
ofþemsliu. Hin maifcalínam er sú
að pemájngamiagm í umtfeirð
má eflslki vera svo flítið, að þáð
ledði ttál isamidiráttar og abvimmu
leysás.
Atvinmuflieysið, sem nú er, staf-
ar að miMu eða meistu l'eyti af
þvi, að pemimgamagn í umfterð
ar mú ofllítið, till þess að atvimmu
vegirmir sóu retonlir á „fylflisbam
og hagtovæmiastam bátt“. Rekisibr
arfjérslcoixtuiriinm veflidur sam-
dirætti abvimnufyrirtækja og af
því sbafar atvimnuleysið fyrst
og fremist.
Gylfi á réttri hillu
Gyfllfi Þ. Gísiasom er semn bú-
inm að vera tamkamálaráðhieirra
í 13 ár. Stjóirm haeis á banflca
S ?;f'¥ ; Wi Wjfc
autonáing hór á lan'di og á þess
um þremur árom. Sieiðflabamlk-
áinm fyfligdi því mijög vel á þessu
timialbiflii þedirri stefmu að baifa
pemiimgamagn í umiferð efldki of
miikáð, en fliteOdnr efldki oflítið.
Á þessu tlímabilM var Gylfi Þ.
Glslasom þvi á réttlni hilílu í
þessum efmum, ernda í fiéllaigs
stoap manrna, sem höfðu á hanm
góð áhmif og mdðuðu stjórmar-
stefiniumia vdð það, að Iátið yirði
'gamga fyrir öðru að bryggja
mæga atvinmu.
Gylfi á rangri hillu
A tímialbifljimu 1964—69 er flidms
ve'gar fýfligt alt ammarri sbefmu
í þeissum etfmum. Þá er lagt allt
toapp á, að viðátoiptabanlkaimiir
eigi stórum mieiri immeiign í
Seðliabiantoanum en útlámum
banis tfil þeirra miemur. í þeim
tilgamgi befur veaúð teflcim upp
fliám isvotoaflliaða sparifjárbind'img.
Biaðinu er m.ö.o. aiveg snúið
■válð. Við árslokám á þessu tíma
billi er 'immeáign viðskiptabanik
amma í Seðiatantoamum umfram
Gylfl á rétfri hlllu, 1957—1959.
máiumum má stoipta í tvo ger
ólilk tímafl>il Fyrra tímabillið mær
til áranma 1957—‘59, síðara tima
bállið tffl áramma 1964—69. í fyrra
sfldptið má sagjia, að Gyfllfi liafi
verið á réttri flidlu, em í síðara
skápbið á ramgri hálliu. Skal
þeitta rökstuitf nöldcuð mániara.
Á árumuim 1957—59 var þeirri
regfliu fyigt, að viðskáptabanflcarn
ir befðu ekflci aðeins aflflt spari
íéð, sem þeir geymdiu, tfil um-!
ráða, beflidiur ferngu þeir til viði
bótair alriflieg Ilán úæ Seðl'aj
tanflcamram. V'ið árslokim áj
þessu tímialbiflii mámu útflám Seðla
bantoamis táil viðslriptabanflcamma
umfram immeáigmir þeirra í hon
um sem bór segir:
1957 . . .428 miflflj. lor.
1958 . . 700 mifllj. lcr.
1959 . . 920 mifllj. Icr.
Þessar lánveitimgar Seðlia-
bantoamis til viðsflciptatamtoanma,
gerðd viðskiptabömtoumum það
möguiegt að veita aitvánmuveg-
u'mum eðflileg refcstrarlán og
tryggja þanmig hæfilieiga atvinmu.
Himisvegar átti sér etotoi stað
nein ofþemisla á þessuim tíma,
eámis og sóst á því, að á ölflu
tímiabifliinu frá lolcum síðari
heimisstyrjaldarinmar, hefur al-
dred orðið eims lítilil dýrtíðair-
Gylfi á rangri hillu, 1964—1969
'lán fliiams tiil þeirra, sem hér
seigiir:
1964 .
1965 .
1966 .
1967 .
1968 .
744 miilllj. tor.
632 imllj. lcr.
503 miflllj. br.
326 málllj. Icr.
29 imiflflij. fcr.
Afileiðimig þess, að viðskipta
tantoamir bafa verálð þvimigaðir
til þess mifeð spariifj árbimdimg
unmi að eáiga mun mieáai immeign
í Seðfliabamtoamuim en flián hams
til þeirna baifa numáð, befur
orðið sú, að þeár bafia eflrid get-
að veitt atvimnufyrirtætojunum
sömiu þjónustu og áður. Þessi
breytta stefma Seðiabantoams hef
ur þvd fyrst og fremst bitrnað
á afivinmufy rirtæfcj umum og or-
saflcað smiáfit og smáfit vaxamdi
saimdiráfit hjá þeám og ieifit að
mitoiu eða mestu leytá til þess
aitvámmuflieysiis, sem nú er gliimit
vdð.
Himsveigar befur þessi saun-
drátfiur emgu áorkað til að
draga úr verðbólgu, eins og þó
var m. a. aetJlazt táfl, þvi að hún
hefuir afl'drei m'agmazit meira em
á þessum árum, eimis og tvær
stórfeild'ar gemgiisMflámigar bera
merfloi um. Ástæðam er sú, að
samidiráttuir útláma hefur litil
álhiri'f í þá átit, mamia siambliða
fyfligi stjórn á fjárfestámgu og
immifllufinim'gi og aflimienm trú
á trauisfiieáfca gjiaflidlmiðlsáims.
Gyflfi Þ. GilsHasom hefulr þvi
sanmaritega verið bór á namigrd
hifllu á þeissu tímiaMll. Hamm
hiefur mofiið tilsagmar óheppi-
ieigra ráðumiauta og á aillan báibt
verið í iafcairi féfliagssflcap en
óður. Harnn befur smátt og smátit
týnt miðuæ því sj'óraarmiði að
það eiigi að 'garaga fyriir öðro að
firyggja mæga aibviinmu.
Óheppileg
skoðanaskipti
Eám aðaflrök þeirra, sem miæflia
bót þeiirrfi sfielflnu, seim Seðia
bamfcimm befur fyfllgt seámuisíbu
árim, eru þau, 'að þefiba sé nauð
eymlegt tdl að tryggja fiijáilisam
og óskertam immiffljufinimg. Það
verði efldki igart, memia floaupget
umirai sé baflidið immiam váissra
miarfoa og því verði ofit að velja
á máilá fulflirar atvámmu eða ó-
befists iranfflufinámigs. Núv. ráða
imernn Seðflatoantoans tatoa gíðara
lafirálðlið framyfir. Um þá -stefmu
þeirnra, fóruist Gyflfia Þ. Gísla-
synd svo orð á Aflþimigi 15. marz
1950, þeigar rætt var urni firumw.
sem fiól í sér gemgiisfliæfckum:
„H'öfuðmiarflomið frv. er því
að reyna að tooma hér á firjáflisri
verzlum. Ég er eflrioi fyfligjamidi
því sjónarmiði, að það eigi að
vera höfuðtafloimarflc í efmahaigs
mélum þjóðarimmar að koima hér
á firjáfllsrfl verzlum. Éig ' tel, að
höfuðmiarlomiðið edigi að vera að
tryggja ölum fiula afivimmu og
hagmýta tl fuls öflfl framtíeiðsflu
tæki, sem þjóðflm á“.
(Afliþt. 1959, B. 375)
Nú er Gylfi Þ. Gísflasom ikom
im á aðra sboðum. Nú er hanm
orðámm fyfligjamdfi þeirri stefinu,
'að firjáfls og öbefitur imm-
fiiutnfimigur eigi að siitja í fyirir-
rúmi fyriir full'rfi atvámmu. Þetfia
eru börmuilieg sflooðamaisfloiptd
söfloum þess, að Gylffi er mú sá
maður, sem mestu ræðuæ um
efínaltagsniál þjóðarimnar. TI
þessara sflooðanislká'P'ta hams má
neikjia að eílrid Tiifilu leytd það
aitváiraniulieysi, sem mú er gfllímt
við. Em fliáimsvegar fer þvi
fjarri, að Gylffi tafi tryggt
flrjálsa verzflium mieð himum baffta
lausa iminffllutnimgi. Síðan um
aldiamót hefur íslienzk verzium
alidrei verið ófrjálsari en í diag
og aldrei búið við sfrangairá og
vafaisamiari höft en verðfliagshöfit
in sem Gylfi og ráðumautar hans
’hafia bmeppt barna i.
Heilbrigð krafa
Það ber hims vegar að viður
kenma, að þeiim stjórnarsinmum
fer mú óðum fjöligandi, sem gera
sér Ijóst, hve röng og Sfcaðvæn
lieg er sú sfiefma, sem mú er
ifylgt í penimgamálum. Sjáfllf-
stæðisfloktourimm efmdi dagama
11. — 13. marz táfl sérstakrar!
verzllumanmálaráðsitefnu. Þessi
ráðsbefma samlþybktd ítariega
álylcitun, sam birt var í Mbl. 23.1
marz s. 1. Þar segáir m. a.:
„Ráðsfiefniam bemdir á, að mauð
synflieigt er að setja reglur um,
' mieðferð þess fjár seim inmláms
sfiofmanár eiga á toumdmum reikn
lirngi bjá Sieðiatoamflflanum, m. a.
uim aðgarag að því fé, þeigar saim
dráttur verður í efiniataigssbarf
seonámimi og nauðsyn ber tl að
| örva barna með því að veífia
imeiira fijármiaigmi tifl affvíiminuveg
amima.“
Hér er váissulega mámint á að-
fcaflilamdi verioeffmá. Hór er sbefint
í sömu áfit og mueð tálögu
Eimars Ágú'sfissomaæ og ffleiri
FramusóíkmiarmBinima á Aflþimgi um
það, að fineflciari spaæiff járibdmdimg
verði bætt og viðskiptatamfeam
ir flái itáll .uimráða aHt það fé, sam
þeám verður faflið fiái vörzlu hór
eífibir.
Öfugþróun
Því er fliáimsvegar isáðuæ em svo
að Ihieilisa að sjáainilieg sé sfiefmu
breytfimig !hjá Seðfliatoamlkamum.
Eimis og gneimt er firá ihér á umd
am, mam iimmeáign viðsflcáptatoarak
arana í Seðl'abamlkamum 29 imlflj.
tor. um seiiirauisfiu áraimót um-
firaim l'án Seðiafl>anlkairas tí!l þedrra
ISamiflcvæmt seimusfiu Hagtíðimd
!um maim þessfi inmieáign í Seðlia-
bantoanuiin orðið 172 máflflj. tor. í
fldbrúariofc eða m.ö.o. Seölalbamlk
iiran bafiðli fiefloið um 143 rnifllj.'
iatf váðslk'iptalbönlkiunuim fiynsfiu
tvo miánuði ársámis umtftram það,
sem hamm hatfðfi flláraað þelilm.
Þefita er glert á þeám tíma, þeg
air reflostrariámsþörf aitvimmuveg
amma fer vaxamdi, m. a. vegina
gemigisfleflfllingairiiniraar, og við-
sfloiptatoantoarrair þunfla a ð geta
stórauflrið þjómusfiu síma við
afivtimmufyrirtœltoim. í stað þests
að bæta aðstöðu viðsfloipbalbamlk
amma tál að fulfllmægja þeámii þjón
usfiu, gerir Seðflalbamfldmm hama
lalkiari. Það er því eflrici iraeifit umd
arflleigt, þófifc hér sé samdlráttur
í afiviminureitostrimium og sfiór
fiefllt atvimnuleysL
Neikvæð
afstaða Gylfa
Hér veuður eldká floom ið á
fiu'lri afivimmu, miema afivimmufýr
á-tætojiuiraum verði séð fyrir mægu
retosfirarfé tál þess að gefia starf
að rnieð eðflfifllegum hætti. Þess
vegna er það eifit höfuðslclyrði
þess, ef úfirýmia á atvámmuíieys
inu, að Seðlliabamflrimm breyti um
sfiefmu og veiiiti váðsflripfiatoömlk
umum Tán eða endurgredðfi
bundma spariféð, svo að þefir
getá veitt atvimmufyrirtækjun
um viðumamdi þjómustu. Áður-
greimd ályflotun verzlunarráð-
sitefimu Sjáflifistæðisflokksims sýn
ir óbvírætt, að irnman hans er
að sfcapast stoiflmimgur á sliíkum
aðgeirðum. Eimfi þröslouldurinm
í vegi þessara aðgerða, viirð
ist nú vera Gylfi Þ. Gíslaisom
og ráðumautar toamis. Þeir skátoa
í trausti þess, að forsætisráð-
herramm ber eflrici slcyn á efma
bagsmál, en treystír blimt á
forsjá þeiirra féiaga. Þeir el'ba
himsvegar í blindini eiriiemdar
kenmfiisetmiragar, sem efckfi eiga
vfið hér á liamdfi. Þeir setja ammað
miairiomið otfar em fula at-
Fraimihaild á bfls. 11