Tíminn - 03.05.1969, Side 6

6
TIMINN
LAUGARDAGUR 3. moí 1969.
I HEIMSFRETTUM
Á BARMI BORGARA-
STYRJALDAR?
I. .j«.iw WIIMM
r-
Eitt pósthúsanna í Belfast, sem skemmdarverkamenn sprengdu í loft upp. (UPI)
FORSÆTISRÁÐHERRA-
SKIPTIN á NorSuir-Mianidi
sí®a3tli@iinin miövifcudiag komu
efcki á évairt. Aftar á móti var
ateneninit tiaQið, aið Mikilegiaisti eft-
imniiaiður Terence O’Neill væri
fymrvenamidá varzlumiainmiálLairiálðt
bemra í stjómn O’Neiills, Briam
Paiulkmer. En í fynradaig ákvað
stjórmiarfJokJcuirimm í Nor0iur-ír
lainidii, Sambandsfioktouirinm, að
í stað O’NciJs sem fors'æibisráð
herma og flokksleiðtogi sikyldi
koma Chrdchestier-Clarik, þimig-
miaður, en hamm er talimm jafm
rhiaJjdsisaimiur og PauJlknier, og
þeir bá@ir nokkuð túl hægri við
fyrrv. fonsætisráðhenna. Chic-
hesiber-Cliark fékk þó aðeims 1
atikvæði flieina en FauJkner.
Þessi miammiaisJoiP'ti á Norður-
íirJiamidi eru tdikomi'n vegima himis
alvarlegia ásbamds, sem sJcapast
hafiur í Jamdinu vegma kröfu
■ kaiþólsfea mímmiiJilutams um
miainniróbtiindi á vllð mótmæl-
endiaibrúammienin, og ákvörðtuoar
hinima öfgatoenmidiairi meðal
hiinma síðamniefmdu — og þeár
eru miamgir — að komia í veg
fyrir allia sMJoa þróum.
Er hættia á, að ástamdið í
llamdimu verði jafm aJvarJiegt og
þegar það var stofmsebt fyrir
um 50 ámum, er eJdd var óhætt
að gamiga um göbur t.d. Belfast,
höf'uðbomgamiminar, vopmlaus.
Eða, mieð öðmum onðum, mitdi
hætiba er á að bil bongamastyrj-
aldiar komi.
í NORÐUR-ÍRLANDI öilu
emu móbmæJiendiur í imeáirilhluiba
og af þeim sökum áJcváðu þau
sex héruð eða sýsJur, sem
mynida Landið, að vema sér í
ríJd í tengsiium við Bnetlamd,
þegar ímsJia lýðveldið var stofn
að fyrir summam. Spummust út
af þessu haibröm átök, og hef
ur síður en svo gröið yfir þau
sár þá tæpu háJfu öld sem
Mðim er.
Þau hémuð, sem N-írlamd
skiptist í, eru Anibrim, Ammaigh,
Down, Femimanigh, Londondenry
og Tyron'e, en helzbu borgirmar
emu Belfaist, höfuðbomgám og
Londondemry.
SEGJA MÁ, að áistæðan fyr-
ir himu aivamLega ástiamdi í N-
íriLaimdi, sé eJdd liemgur spurm-
imigim um það, hvomt landdð eigi
að vera áfíram í bengslum við
BrebLamd, eða sameimiast írsJca
lýðveldimu, Eime, þóbt auðvitað
liifS enm í þeim gömlu gJæðum.
Það, sem véldur átökumum
nú, emu trúarbnagðaöfgar, sem
að vísu emu heldur ekkemt nýtt
fyrirbrigðá í Norður-írlandi,
sem hafa komdð fnam i alvarleg
um hreyfimgum, lögJegum og
óJöglegum, og sfeapað vamd-
ræðaástamiddð.
Terence O’Neill sagðá m.a.
á dögumum: „Saigam gaf okkur
— ef hægt er að kaJla það
gjöf — kiofið þjóðfélag. Trúar
legu sJciJim milli kaþólikka og
mótmælemda, sem sJripba engu
miáiá fyrir flesta í Stóna-Bret-
Lamdi, eru enm áJcveðim slcýr
hér“.
Og ástæðam fyrir því er auð
viibað .að á 50 ára sögu sinmá
í bafa trú arbnagðarstól'im ráðið
hvar vaildið í efnahagsmálum
Og stjórnmálum skyldá vera:
niefndJega aðeiins hjá mótmœl-
endum.
MEIRIHLUTI mótmælenda
hefur, með Sambandsflokki sín
um, stjónnað Norður-Irlamdd í
hálfa öld. Sambandsflokkuirimm
heíur aJltiaf haft hnedinam meiiri
hlutia í þimigi N-íriamds —
Stormont. Móbmœlendur hafa
eirnndg stjómað í fliestum sveit
arfélögum — eiinnáig þar sem
kaþóLstoir mienm hafa verið í
miJdum mieárihJutia!
Þebba feemur til af hiinium form
aldarlegu reglum, sem enm enu
í giidi í Norður-írLanidd varð-
andá kosnángarétt við sveitar-
stjórmiarkosmiimgar. Við slíkar
kosmimigar hafa þeLr aðeims
kosnámgarébt, sem eiiga hús eða
íbúð sem þeir greiða eigma-
stoatt af. Verzlumiareiigendur og
aitvimmurekendur geta því sam-
kvæmt þessu kerfi haft ailt
upp í 10 aitkvæði — jafnvel
þótt eigamdi fyrirtrokisáms búi
eldd f sveitarféLaginu.
En í mörgum sveitarfélögum
hefur þetba etoki verið nóg til
að halda völdunum hjá mót-
mæJendum, og hefur þá verið
bæbt við breytimgum á skilun
um miilli sveitarféLaga þar til
rétt útkoma fammst.
ÞETTA ER EITT af meiri-
háttar deiluaitriðum þessa
stundima. og krafan um almenm
am kosndnigarétt er hávær. og
nær inm í raðiT stjórmiarflokkS'
ims. Terenee O’Neill harðist
mjög fyrfr því, síðustu dagaea
sem floktosformaður og forsæt
isráöherra, að komia í gegm um
fLokkimm álcvörðum í því máll-
Hvað himm nýi forsætásráð'herra
geair ,stoaJ MibLu um spáð enn
sem komáð er — né heldur
hversu stenkur harnn reyniist,
hafi hamm hug á umbóbum, þeg
ar til kasbammia kemiur.
Anmiað og ekki mimrnia deiiu-
aibriði er efniahagslegt másréttd
sem bitmiar á kaþólildnim um
aJit lamddð. Þebta misrétti, t.d.
í húsnæðism'álum, er ómótmæl
antegt, að sögn þeimra, sem
hafa kynmt sér máiim.
Og það var eimmitt Mfamdi
dæmi um sifkt misrétti, sem
var í naiuminmá upphaf þess að
mótm ælaaðgerðirnar hófust
fyriir rúmu hálfu áai.
Það var í bænum Londom-
denry í fynrahaust, og ástæð-
am var, að bæjaryfirvöldim —
sem auðvitað eru mótmælenda
trúar — úthlutuðu íbúð á veg-
um bæjarims til urngrar, ógiftr-
ar stúlku, þegar þúsumdir fjöl
sicyldna voru á biðlista. Ástæð
an var einföld; stúlkan var
mótmæLaindd, en fjölskyldurnar
kaþólskar.
MÓTMÆLAALDA fór um
Landið eftir að hin fyrstu mót
mæli mættu andstöðu lögregl-
ummiar — en það er yfirJeitt
bezta aðferðim tál að aulca
fyLgi mótmælaíhneyfiffliga.
Að þessu simrni vomu það eldd
aðeims öfgamienm með'aJ kaþól-
ildca sem mótmæltu. Þessdr
öfgaanienm, eins og IRA, eða
írsld lýðveJdisJierJmm, sem hef
ur í 50 ár barizt fymir sam'eim-
imgu við Eime, vo'ru ekká edmu
simmd í famarbroddá að þessu
sámmi. Það hlutverk féM í hend
ur urniga félJcsdms, stúdenitamma.
Og eims og fymir tiiviljum varð
eimm helzbi LeiJotogd þessa urnga
fóllcs 21 áms gömul stúltoa
Bermadebte Devlám, sem á skjót
um tírna náði heimsfrægð.
MÓTMÆLAAÐGERÐIRNAR
vomu á mum breiðiairi grumdveJli
en starfsemd mannia á borð við
IRA, og fjöldaþátttafcam í þeim
kom öllum á óvart, jafnveJ
þeim er stjómnuðu mótmælum-
um.
Öfgamienm m'éðaJ mótmœl-
enda tóku á móti með ámásum
á mótmælagöngur og Leniti þvi
allt í allsherjar sLagsmálum
hvað eftir annað. Þessir öfga-
menm eru yfimlieitt n'efndir eftir
Leiðtoga sínum, Iam Padsl'ey,
presti.
Eru þedr sJripula'gðir í sam-
tök. önmur leyniileg en him cpim
ber. Leynil'egu samtökin eru í
raunimmi her. 9em Pad^lev not-
ar til árása á kaþólilcka. Er
lítill vafi á ,að sá her er siberik
ur — og sammainir emu fymir
því, að í þessum Leyniher mót-
mæliemdia eru mamgir lögregiu
mcnin úr vamaliðiinu, svoniefmd-
ir „B-SpedaJs“. Þetita eru mienm
imnár, seni eiiga að haiida uppi
lögum og reglu. Er því von-
Legt, að lcaiþólliJdcar treysti
þedm eJdd.
Til viðbótar koma sammamár
fyrir því, að lögreglum'enm hafa
sýnt baþóliJcJcum hina miestu
svivia’ðu og jafnvel pynitimgar
á þeámra eigám heimilum.
KaiþóMIckum er því ekki leg
ið á hálsi fyrir það, að telja
LögregLuna mieðal fj'amdmamma
simmia.
MÓTMÆLAAÐGERÐIRNAR
komust á mjög alvamLegt stLg
um mæst síðustu heJigi, og fram
í þessa vilcu, þegar hópur
miammia sprengdu upp pósthús
og vatnisveiibustöðvar, eimikum
hjá BeJfasit. Alvarlegur vaitns-
skombur hefur því orðið í bomg
immi — þótt hægt bafi verið að
aístýra algjörum vamdræðum
með vandlegri skömmitum —
og brezkir hermenm hafa verið
semdir í þúsunda tal tál að
gæta þýðiiragarmálrilli byggiuga
í lam'diimu, eámlcum þó í og kriog
um höfuöborgimia.
Hverjir framQcvæmdu þessi
stoemmidarverJc?. Það er í raum
imini taldð vitað, þóbt lögmegiiam
batfS etold upplýst málið emm,
opJiniberiiega að minnsta kostá.
Er taMð, að hór hatfi verið að
vertoi hópar umigma öfgamamma,
semmdlega toaþólsQcra, sem þó
emu etoM í temigslum við borg
araréttimdaihrieyfiimgar fca-
þólslcra.
Amiaams salcar hver anmam um
þessd tiiLræði; lögmegJam, Pais-
lieyftar og lcaþóltofcar hafia aJI-
ir vemið ásatoaðir þar um, en
eimmiig haifa viss samitök, sem
lftið er vitað um, lýst ábyrgð
á bemdur sér.
Engimm býst við því, að þessá
stoemmd'amverk séu hám síðustu
og er því búizt við alvamleg-
um áitölcum í Norður-írlamdi á
n'æstummi. Er talið, að tiil all
nokkumra áitaJca geti komdð
sitrax niúmia um heligiiinia,
STJÓRNMÁLALEGA er
SambaodsfJokfcumimm emm æðstia
vaJd í Norður-Irfiandi, en hamm
er aivairfiega Mofimm — og belja
sumár jafnvel, að sá fclofndmg-
ur getá verið upphafið af enda
lokum hams sem einræðdsflokfcs
í norður-fnskum stjórnmálum.
Kemur þar m.a. til lfka sLgur
Berniadetbe DevMm f þimgtoosn-
imigunum, en tiJ þess þurftá
húm í rauinimmi að sam'edma
tvær andstæðar fylkim'gar ka-
þóMIdea, og það tó'Jcst henmd.
Ef það er upphaf þróuniar, get
ur það breytt mjög stjórmmála
ástanidimu í Lamdimu.
Terenoe O’Neil átti mjög
kmappam miedrfhluiba í floktoi
sínum fyrir þá stefnu, að bæta
nokJcuð kjör kaþólskra en
reyndi að fara- meðalveg í sem
flestu- Til þess að reyna að
aufca fylgi sitt í flokknum, á-
kvað hanm sem kummugt er að
halda sérstiakar þingkosmJ'ngar
í febrúar síðastLiði nn.
kunnugt er. náði hann ekM þar
þeim meirihluta sem hanm von
aðist tí'l. KaþólikkaT treystu
Pramliald á bls. 11