Vísir - 25.08.1979, Blaðsíða 16

vism Laugardagur 25. ágúst 1979.
16
17
vísm
Laugardagur 25. ágúst 1979.
Þaö er oft æöi stormasamt á tindi stjórnmálanna
og sviptivindar ágreinings, andúðar og umtals
næöta þar um menn á milli þess sem veðrinu slotar.
í pólitísku Iffi Einars Ágústssonar, alþingismanns
og fyrrverandf utanríkisráðherra hafa skipst á skin
og skúrir eins og gengur. Hann hefur sem borgar-
fulltrúi og þingmaöur Framsóknarflokksins í
Reykjavík átt þátt í verulegri fylgisaukningu flokks
síns í höfuðborginni og jafnframt, sem ráðherra
flokksins, hefur hann mátt horfa upp á fylgishrun
sem fáa óraði fyrir á velgengnisárunum, en þar
var hann, sem og aðrir forystumenn Framsóknar-
flokksins, kallaður til ábyrgðar.
Nú hefur Einar Ágústsson ákveðið að hverfa af
sviði stjórnmálanna og má segja, að brotthvarf
hans þaðan sé með jaf n skjótum hætti og koma hans
þangað forðum. Um leið og ákvörðun hans um að
taka við sendiherrastarfi í Kaupmannahöfn varð
kunn hélt Helgarblaðið til fundar við Einar og
spjallaði við hann um stjórnmálaferil hans, menn
og málefni sem hann hefur haft kynni af á umliðn-
um árum,og sitthvað fleira.
„ Færi óhræddur aftur
i framboð"
Einar tók á móti okkur á heim-
ili sinu i Hlyngeröi i Reykjavik og
hann hló viö þegar viö spuröum
hann hvort hann heföi meö á-
kvöröun sinni veriö aö flýja
þverrandi fylgi Framsóknar-
flokksins:
„Nei, þaö er af og frá. Ég
mundi óhræddur fara aftur i
framboö. Ég hef nú aldrei fariö
svo i framboö aö mér hafi ekki
veriö spáö falli, en þaö hefur allt-
af fariö á annan veg, — ég hef
aldrei falliö eftir aö ég náöi kosn-
ingu 1963. Og ég er sannfæröur
um þaö, aö Framsóknarflokkur-
breyta tii og huga aö nýju starfi.
Ég hef nú veriö nokkuö lengi i
stjórnmálunum, um tuttugu ár og
hygg þess vegna gott til þess aö
breyta til. Þarna býöst staöa sem
ég tel áhugaveröa og ég vona aö
ég geti sinnt henni meö skaplegu
móti. Ég hef meö störfum mlnum
i stjórnmálunum haft kynni af
utanrikismálum og starfsemi
sendiráöa undanfarin ár og ég
vonast til aö geta rækt þetta starf
þannig, aö landinu veröi ekki
vansi af”.
„ Var orðinn af huga því
að eiga meira við þetta"
Viö vikjum nú talinu aö stjórn-
neita afskiptum af félags- og
stjórnmálum, enda fannst mér ég
hafa alveg nóg aö gera viö aö sjá
mér og minum farboröa á þeim
árum. 1 þetta skipti lét ég til leiö-
ast og tók aö mér formennsku i
félaginu og var þar I nokkur ár,
— ég man nú ekki alveg hversu
mörg.
Siöan kom kjördæmabreytingin
1959 og einhverra hluta vegna
var ég boöinn fram i ööru sæti á
eftir Þórarni Þórarinssyni, sem á
þeim tlma var gjörsamlega von-
laust framboö.
Siöan komu borgarstjórnar-
kosningar 1962 og þá var ég alveg
oröinn afhuga þvi, aö eiga meira
viö þetta, — fannst ég vera búinn
aö gera nóg og leggja fram minn
skerf. En þá hætti Þóröur Björns-
son, sem haföi veriö borgarfull-
trúi Framsóknarflokksins I mörg
ár og þaö var enginn sem haföi
hug á aö fara i þetta framboö.
Forráöamenn flokksins settust þá
aö mér og linntu ekki látum fyrr
en ég og Kristján Benediktsson
fórum fram.
Þetta gekk vonum framar og
viö komumst báöir i borgarstjórn
en þaö haföi ekki gerst áöur aö
Framsókn ætti tvo fulltrúa í borg-
arstjórn Reykjavikur. I kjölfar
þessa komu svo Alþingiskosning-
arnar 1963 og þá var þess aftur
fariö á leit viö mig aö ég færi I
annaö sætiö á eftir Þórarni. Ég
taldi þaö aö visu ámóta vonlaust
framboö og i fyrra skiptiö en lét
þó til leiöast og komst þá aö sem
ellefti þingmaöur Reykvikinga.
Síöan hef ég setiö á þingi.
Viö framsóknarmenn bættum
viö okkur fylgi jafnt og þétt á
þessum árum, þar til i siöustu
kosningum en þá guldum viö
algjört afhroö og töpuöum nánast
öllu þvi sem viö höföum önglaö
saman allt frá árinu 1959”.
flokksins. En hvort ég geröi mis-
tök meö þvi aö taka sæti utan-
rikisráöherra i stjórn Geirs miö-
ast viö þaö hvert markmiöiö er.
Þaö má vel vera, eins og þú segir,
aö ég heföi komiö betur út úr
seinni stjórninni með þvi aö hafa
önnur mál heföi ég átt þess kost.
En þá hlýtur þú aö miöa við þaö,
aö mig hafi langaö áfram til aö
vera valdamaöur i flokknum. Ég
hef hins vegar ekki haft neina
sérstaka drauma um það aö
veröa formaöur flokks eða for-
sætisráöherra og er fyllilega sátt-
ur við minn pólitiska feril eins og
hann nú endar.
Er þá engin ákvöröun sem þú
heföi haft hug á formannssætinu
ef um það heföi veriö aö ræöa, en
þaö var einfaldlega ekki til um-
ræöu þá”.
Nú telja sumir, aö þú hafir gert
pólitisk mistök meö þvi að taka
sæti utanrikisráöherra i stjórn
Geirs Hallgrimssonar og þar meö
söðia um stefnu I utanrlkismál-
um. Þetta hafi kostað þig fylgi og
möguleikann á þvi aö veröa for-
maöur Framsóknarfiokksins nú?
,,Ég vil nú fyrir það fyrsta aö
þaö komi skýrt fram, aö þegar
formannaskiptin uröu i Fram-
sóknarflokknum núna haföi ég
engan hug á aö veröa formaöúr
„Stefna mín í
varnarmálum hefur
ekkert breyst"
Nú hefur þú veriö sakaöur um
stefnuleysi i varnarmálum i kjöl-
far „vesturferöanna” svokölluöu,
en þú fórst fyrst meö tillögur um
uppsögn varnarsamningsins, slö-
an meö staðfestingu hans og lýst-
ir þvi siöan yfir i sjónvarpi aö þú
værir reiöubúinn aö fara þriöju
feröina?
„Já, ég hef heyrt þetta áöur og
ágætt aö þú nefnir þetta þvi sann-
leikurinn er sá, aö stefna min I
varnarmálum hefur ekkert
breyst. Ég er og hef veriö þvi
fylgjandi aö herinn fari héöan i á-
föngum. Hins vegar sést mönnum
oft yfir aö hér rikir stjórnarfar
samsteypustjórna og menn þurfa
þvi oft að slaka til i einhverju svo
að samkomulag geti oröiö um
stjórnarstefnuna. Ég geröi mér
fyllilega ljóst, aö um gjörólíka
stefnu yröi aö ræöa i varnarmál-
um eftir aö rlkisstjórn Geirs
Hallgrimssonar tók viö en þaö
breytti engu um mina persónu-
legu skoöun á þessu máli.
Stefna núverandi rikisstjórnar i
varnarmálum er óbreytt frá tlö
Geirs Hallgrímssonar og ég hef
ekki orðiö var viö að Alþýöu-
bandalagiö hafi gert þau mál aö
ágreiningsatriöi I rikisstjórninni
þrátt fyrir yfirlýsta stefnu um aö
herinn fari burt af landinu”.
Telur þú aö framhjá þér hafi
veriö gengiö viö myndun núver-
andi rlkisstjórnar?
„Nei, alls ekki. Mér datt aldrei i
hug aö ég gæti orðið ráöherra i
þeirri stjórn þvi mér var ljóst, aö
i slikri samsteypustjórn undir
forsæti Framsóknarflokksins
hlyti annar hinna flokkanna aö fá
utanrikismálin og á öörum mála-
flokkum haföi ég ekki áhuga”.
„ólaf ur er sterkur..."
Taliö berst nú aö Framsóknar-
flokknum og viö spyrjum Einar
hvort þar sé um harða valdabar-
áttu forystumanna aö ræöa:
„Nei, það sýnist mér nú ekki
vera og siöasti miðstjórnarfundur
benti nú ekki til þess aö þar væri
um mikla valdabaráttu aö ræöa
þó aö þar færi fram kosning um
tvö embætti. Ég held aö óhætt sé
aö fullyröa að valdabarátta i
Framsóknarflokknum er minni
en viöa annars staöar. En auövit-
aö eru menn ekki alltaf sammála
um allt, enda getur svo aldrei
oröiö I stjórnmálaflokki. Viö
skeggræöum málin, eins og aörir,
og sýnist sitt hverjum eins og
gengur.
Nú hafa menn gert þvl skóna,
aö Ólafur Jóhannesson hafi veriö
full einráður i fiokknum, — hver
er þln skoðun á þvi?
„Ég vil nú ekki fallast á þaö aö
hann hafi verið einráöur I flokkn-
um. Hins vegar er ólafur ákaf-
lega skoöanafastur maöur og
sterkur pólitiskt þannig aö hann
HELGARBLAÐIÐ RÆÐÍR VIÐ EINAR ÁGÚSTSSON, ALÞINGISMANN
iðrast eftir að hafa tekið á þlnum
pólitiska ferli?
„Nei, þaö held ég ekki. Auövit-
aö hefur maður gert mistök eins
og allir aörir og mér dettur ekki i
hug aö neita þvi. I stjórnmála-
starfinu þarf maöur oft aö taka
skjótar ákvaröanir og þær eru
ekki alltaf réttar. En þegar á
heildina er litiö þá sé ég ekki eftir
neinni stefnumarkandi ákvöröun
sem ég hef tekið.
inn heldur fyllilega sinu I næstu
kosningum og vel þaö. Þaö mun
koma i ljós, sannaöu til”.
Er þá einhver sérstök ástæða
fyrir þvi, að þú kýst að draga þig
út úr stjórnmálunum einmitt
núna?
„Nei, i rauninni liggur þar aö
baki ekki nein sérstök ástæöa. En
hins vegar ber á þaö aö llta, aö
þaö fer aö veröa hver siöastur
fyrir mann á minum aldri aö
málaferli Einars og viö spyrjum
meö hvaöa hætti afskipti hans af
stjórnmálum hafi hafist:
„Þótt þaö kunni aö hljóma eins
og hjáróma rödd er sannleikurinn
sá, aö ég hef aldrei sóst eftir póli-
tiskum metoröum, En upphafiö
aö stjórnmálaferli minum má
rekja til ársins 1957 er ég var
beðinn um aö vera formaöur i
Framsóknarfélagi Reykjavíkur.
Aöur var ég margoft búinn aö
„Fyllilega sáttur við
minn pólitíska feril"
Eftir veruna I stjórn Óiafs Jó-
hannessonar var Staða þfn al-
mennt talin nofckuð sterk og
margir álitu þig þá liklegasta
arftaka ólafs sem formanns
Framsóknarflokksins. Sóttist þú
eftir þeim frama?
„Ég veit nú ekkert hvað má
segja um stööu mina eftir fyrri
stjórnina sem ég átti sæti I. Þaö
má vel vera aö ég hafi ekki staöið
illa þá, En ég minnist þó þess, að
þaö var þá taliö fráleitt aö ég næöi
kosningu, aö áliti svokallaöra
stjórnmálaspekúlanta.
Hins vegar voru þá ekki nein
formannaskipti I flokkum I aug-
sýn og þvi leiddi ég aldrei hugann
aö þessu. Þaö má vera, aö ég
„HEF ALDREI SÓST EFTIR
PÓLITÍSKUM METORÐUM”
„Við töpuðum nánast öllu sem við höfðum önglað saman allt frá órlnu
1959.”
„Mér datt aldrei I hug að ég gæti orðið ráðherra I núverandi rikis-
stjórn.”
Einar ásamt eiginkonu sinni Þórunni Sigurðardóttur f garðinum við hús þeirra I Hlyn-1
gerði.
„Þáttur fjöimiðla var sfst til þess fallinn að gefa mönnum rétta mynd
af ástandinu. .
hefur sett sinn svip á okkar póli-
tik og oft fengiö sinu framgengt.
En aö þar sé um einhverja ein-
ræðistilhneigingu aö ræöa get ég
ekki fallist á.
//Vinnubrögð okkar voru
úr takt viðtímann"
Svo virðist sem miklar breyt-
ingar hafi orðið i Islenskum
stjórnmálum að undanförnu og að
með nýjum mönnum séu starfs-
hættir Alþingis að taka á sig aðra
mynd. Hver er þln skoðun á þvi?
„Já, það er rétt, aö maöur finn-
ur aö tiöarandinn er aö breytast
innan Alþingis sem annars staðar
og ég er ekki frá þvi aö þetta geti
oröið til bóta þegar i vinnubrögð-
in er komin meiri festa. Ég get þó
ekki tekiö undir allar þær kröfur
sem ýmsir nýir þingmenn hafa
gert um breytta starfshætti”.
Telur þú, að tap Framsóknar-
flokksins I siðustu kosningum
megi að einhverju leyti rekja til
staðnaðra vinnubragða?
„Já, ég er ekki i nokkrum vafa
um þaö, aö okkar vinnubrögö
voru komin úr takt viö timann.
Við reyndum aö byggja málflutn-
ing okkar á staöreyndum og því
að lofa ekki meiru en viö héldum
að viö gætum staöiö viö. En þaö
passar alls ekki I nútima pólitik.
Nú er sá sigurvegarinn sem
mestu lofar og ekkert spurt um
hvort loforöin veröi efnd. Enda
hefur litiö veriö staöið viö kosn-
ingaloforöin frá siöustu kosning-
um, satt aö segja. Svo það má
vissulega til sanns vegar færa aö
okkar vinnubrögð, aö lofa ekki
meiru en viö héldum aö viö gæt-
um staöiö viö, uröu okkur ekki til
framdráttar”.
Hvað með þátt fjölmiðla?
hvernig er samkomulagið á
vinnustaðnum?
„Þaö er alveg ljómandi gott.
Mér hefur líkaö ágætlega viö
þessa stráka og ég er viss um aö
þegarþeir kynnast hlutunum eins
og þeir raunverulega eru þá
verða þetta efnismenn, — margir
hverjir”.
-/Landhelgismáliö
réö úrslitum"
Er eitthvert sérstakt atvik sem
þú minnist ööru fremur frá ferli
þfnum sem stjórnmálamaöur?
„Þaö er auðvitað margs aö
minnast og erfitt aö taka eitt
fram yfir annaö. En mér koma
þó fyrst i hug samiíingaviðræö-
urnar i seinasta þorskastriöi og
eftirminnilegasti dagurinn er
dagurinn i Osló þegar viö kom-
umst aö samkomulagi við
Anthony Crossland, þáverandi ut-
anrikisráöherra Breta um aö
Bretar hættu þorskveiöum á til-
teknum degi, þ.e.a.s. fimm mán-
uöum eftir aö viö gerðum samn-
inginn.
Þetta var mikill gleöidagur fyr-
ir okkur sem aö þessu samkomu-
lagi stóöum. Ég minnist samt
þess, aö þegar viö komum heim
vorum viö tortryggöir I bak og
fyrir og talið aö við heföum gert
leynisamning um aö veiöarnar
héldu áfram. Reynslan hefur nú
sýnt aö þær sögur voru úr lausu
lofti gripnar eins og svo margt
annaö sem um okkur hefur veriö
sagt, stjórnmálamennina.
Annars var landhelgismáliö allt
ákaflega áhugavert viðfangsefni
og af þvi þú minntist á þaö áöan
hvort ég hefði ekki átt aö sinna
einhverjum öðrum stjórnarstörf-
um I rikisstjórn Geirs Hallgrims-
sonar þá réöi landhelgismáliö úr-
„Hann er geysimikill, og ég
skal ekki draga dul á þá skoöun
mina aö þáttur fjölmiöla var i
mörgum tilfellum ekki góöur og
sist til þess fallinn aö gefa mönn-
um rétta mynd af raunverulegu
ástandi”.
Attu með þessu við, að Fram-
sóknarflokkurinn og þú persónu-
lega hafir orðið sérstaklega fyrir
barðinu á gagnrýni fjölmiðla?
„Ég get náttúrlega ekki neitaö
þvi aö mér hefur ekki veriö hlift
frekaren öörum og ekki er útilok-
aö aö ég reyndi aö berja saman
einhver svör viö þvi þótt siöar
verði.
Nei, bók er þaö ekki og ég hef
engan hug á aö skrifa ævisögu ef
það er það sem þú átt við. En ein-
hverjar greinar gætu komið
varöandi þessi mál.
Ég tel, aö þaö hafi komið ber-
lega i ljós, að sú herferö sem farin
var á hendur Framsóknarflokkn-
um i fjölmiölum, og þá einkum
siödegisblöðunum, gekk of langt
og aö þar hafi of hátt veriö reitt til
höggs. A þetta ekki sist viö um
núverandi forsætisráöherra og
þær sakir sem hann var borinn i
sambandi viö ýmis mál”.
Nú eru sumir þeirra manna
sem þarna komu viö sögu orönir
samstarfsmenn þinir á þingi, —
slitum um þaö aö ég hélt áfram
meö utanríkisráöuneytiö og vildi
meö þvi fylgja því máli eftir. Ég
held lika, aö þegar þetta veröur
skoöaöhlutlægt siöar meir veröur
sagan okkur hliöholl sem störfuð-
um aö þessu”.
Hvernig er persónulegum sam-
skiptum deiluaðila háttað á með-
an á sllkum viðræðum sem þess-
um stendur?
„Þau eru yfirleitt góö og ég hef .
ekki oröið var við persónulegan
kala á milli manna þótt mikiir
hagsmunir þjóöanna séu i veöi og
ég ber ekki óvildarhug til neins
manns eftir þessi ár. Viö Anthony
Crossland þekktumst persónu-
lega frá fyrri tið og á okkar vin-
skap ber engan skugga þrátt fyrir
þessar erfiöu samningaviöræöur.
Hann var einn þeirra þingmanna
sem mynduöu „Islendingavinafé-
lagiö” I breska þinginu og ég
kynntist honum áöur en ég varö
ráöherra og reyndar áöur en hann
varö ráöherra llka. Hann er eink-
ar geöþekkur maður og sýndi aö
minum dómi mikiö hugrekki og
einstakan
vilja til samninga þeg-
ar hann sem þingmaður
frá Grimsby geröi
þennan samning um aö
Bretar hættu veiöum”.
„Slödegisblööin reiddu of hátt til höggs. . .”