Morgunblaðið - 05.06.2003, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ 2003 E 3








































































































NÚR VERINU Spjaldadælur
Einfaldar, tvöfaldar, þrefaldar
Stærðir: 6 - 227 cm3/sn.
T6 240 bar, T7 300 bar
Spilverk ehf.
Skemmuvegi 8, 200 Kópavogi,
sími. 544 5600, fax. 544 5301
en meira um það síðar í greininni. Fyrst það
sem betur er kynnt. Rétt er að árétta að flestir
viðmælendur vildu ekki að nafn þeirra kæmi
fram þegar rætt var um „viðkvæm“ mál eins og
það var kallað.
„Það er margt sem má segja um fisk-
veiðistjórnunarkerfið en mistökin voru þau í
upphafi,“ segir einn skipverja, „að nýta ekki
fiskmarkaðina strax.“
– Hvers vegna var það þá ekki gert?
„Það var ekki gert, skal ég segja þér, vegna
þess að sömu aðilar eiga veiðiheimildirnar,
fiskiskipin og vinnslurnar.“
– Hvað er þá til ráða?
„Lausnin er, að mínu mati, að setja meira í
gegnum markaðina,“ segir hann. Honum, eins
og mörgum skipsfélögum hans, líst illa á þá
þróun sem á sér stað, að kvótinn færist á æ
færri hendur. Félagi hans lýsir því sem snjó-
bolta sem hlaðist stöðugt utan á og sá þriðji
bætir við að „þetta splundrist allt fyrir rest“,
þegar kannski einn aðili hafi nánast alla útgerð
í landinu á sinni hendi.
„Mesta frumkvæðið í útgerðinni kemur frá
einyrkjunum í greininni,“ segir sá fyrsti, þeir
hafi t.d. verið með þeim fyrstu til þess að nýta
flugfrakt fyrir fiskútflutning. Þeir sem minni
séu í greininni búi yfir meiri sveigjanleika í
flestu tilliti.
Því er skotið inn í umræðuna að kvótaþakið,
sem margir útgerðarmenn vilji fá lyft upp fyrir
12%, megi alls ekki hækka því að þá gleypi þeir
stóru alla hina, þeir vilji alltaf meira og meira af
kökunni. Kvótaþakið svokallaða snýst um það
að engin útgerð á Íslandi má eiga meiri kvóta
en sem nemur 12% í þorski.
Margar spurningar en færri svör
Það eru fleiri en blaðamaður sem spyrja spurn-
inga um borð í Frera. Af hverju eru útlending-
arnir ekki reknir í burtu frá fiskveiðilínunni
eins og t.d. á Reykjaneshrygg? spyr einn úr
áhöfninni og heldur áfram: „Þeim er heimilt að
veiða 105.000 tonn af úthafskarfanum þar, hann
kæmi sér vel fyrir okkur.“ Blaðamaður kann
ekki svarið við spurningunni frekar en svo
mörgum öðrum. En hinn spuruli sjómaður
heldur áfram: „Af hverju er Reykjavík ekki
með byggðakvóta eins og aðrir, þar eru líka sjó-
menn?“ Hann er ekki hættur: „Og af hverju eru
alltaf sett lög á sjómenn þegar kemur að samn-
ingum?“
Úthaldið mál málanna
Það kom skrásetjara á óvart hvaða málefni
brann heitast á flestum skipverja. Það var ekki
kvótaumræðan, margir þeirra sögðu að sjó-
menn fengju engu ráðið um hana, fisk-
veiðistjórnun var ekki heldur efst á blaði, þótt
menn hefðu vissulega skoðun á henni. Mál mál-
anna var úthaldið á frystitogurunum. Algengt
er að túr taki rúma þrjátíu daga.
Fríreglan hjá strákunum er á þann veg að
sjómaður á rétt á einni klukkustund í frí fyrir
sex og hálfa stund á sjó. Tuttugu og sex dagar á
sjó t.d. gefa því rétt til fjögurra sólarhringa frís
en án launa vel að merkja. Og enginn er skyld-
ugur til að fara í frí. Þar af leiðandi, segja sjó-
mennirnir, verður ósjálfráð pressa að halda
áfram, því fáir vilja eða telja sig hafa ráð á að
fara í launalaust frí. Þess vegna, segja þeir, ætti
hver sjómaður alltaf að vera á hlut. Margir sjó-
mannanna vilja „útjöfnun á skiptaprósent-
unni“. Þá væru menn t.a.m. alltaf á hlut og var
mikið rætt um þrjá-fyrir-tvo-aðferðina, þ.e.a.s.
að þrír sjómenn skiptu með sér tveimur hlut-
um. Þá væri einn þremenninganna alltaf í fríi
og niðurstaðan yrði sú að menn færu tvo túra í
beit þar sem hvor þeirra væri að hámarki fjöru-
tíu dagar.
Í þessu máli eins og öðrum eru menn ekki á
eitt sáttir. Einn skipverja sagði blaðamanni að
ef hann ætti að vera á þrír-fyrir-tvo á skipi sem
hefði ekki of mikinn kvóta yrði hann á sömu
launum og fyrir níu-til-fimm vinnu í landi. Við-
komandi skip yrði að hafa mikinn kvóta til þess
að þessi hugmynd gengi upp.
Til glöggvunar fyrir lesendur þá hefði há-
setahluturinn á síðasta ári orðið einhvers stað-
ar á bilinu 6,2–6,4 milljónir króna á Frera ef há-
setinn hefði aldrei tekið sér frí. En það er ekki
alltaf á vísan að róa. Vinnuframlag sjómannsins
getur verið mjög mikið, svo ekki sé meira sagt.
Í þarsíðasta túr, sem tók þrjátíu og þrjá daga,
var hásetahluturinn um sex hundruð þúsund
krónur. Að baki lágu hvorki fleiri né færri en
fjögur hundruð og fjörutíu vinnustundir.
Til þess að skýra hvaða áhrif frí getur haft á
pyngju sjómanna er gefið dæmi eins skipverja.
Árið er 1994. Hann tók sér frí í einn túr sem var
slitið eftir tíu daga og skipinu haldið í Smuguna.
Hann hélt áfram í fríi. Smugutúrinn tók fimm-
tíu og einn sólarhring. Hann fór annan túr
strax eftir Smugutúrinn sem tók sex vikur.
Samtals fékk hann engin laun greidd í þrjá og
hálfan mánuð þó að hann væri með tekjur síð-
ustu sex vikurnar. Reglan er sú að menn fá ekki
útborgað fyrr en að loknum túrnum. Eftir
Smuguna var sett fjörutíu daga þak á úthald
frystitogara og þótti sjómönnum ekki vanþörf
á.
Lífeyrissjóðsmál sjómanna
Líf færist í umræðuna þegar minnst er á lífeyr-
issjóðsmál sjómanna. Þau eru iðulega rædd í
messanum.
„Ungu mennirnir sem ætla sér ekki að gera
sjómennsku að lífsstarfi eru áhugaminni um
þessi mál en við sem eldri erum,“ segir einn
þeirra eldri um borð, „og við sem höfum starfað
við þetta í áratugi erum uggandi um hag lífeyr-
issjóðsins.“
Sjómönnum finnst örorkugreiðslur úr sjóðn-
um undarlega háar. Til þess að gefa einhverja
mynd af þessum háu greiðslum má benda á að
Lífeyrissjóður sjómanna greiddi 43% í örorku-
lífeyri árið 2001 en til samanburðar voru
greiðslur B-deildar Lífeyrissjóðs starfsmanna
ríkisins í örorkulífeyri 4,1% árið 2002. Sam-
kvæmt tryggingafræðilegri úttekt Talnakönn-
unar hf. á síðasta ári á stöðu Lífeyrissjóðs sjó-
manna vantaði 7,5 milljarða króna til þess að
sjóðurinn ætti eignir á móti heildarskuldbind-
ingum eða 8,8%.
Hinn lífsreyndi sjómaður heldur áfram:
„Starfið virðist vera svo hættulegt að öryrkjar
séu mun fleiri í sjómannastétt en öðrum stétt-
um. Árið 1981 var okkur lofað í samningum að
ef við værum búnir að vera 25 ár til sjós og
orðnir sextugir mættum við hætta og fara á líf-
eyri.
Síðan hefur sigið á ógæfuhlið sjóðsins,“ segir
hann, „og ef við ætlum að hætta sextugir núna
verður 33% skerðing á lífeyrisgreiðslum til okk-
ar vegna bágrar stöðu sjóðsins.“ Hann segir að
sjómönnum finnist nauðsynlegt að komast að
því af hverju sé svona mikil örorka á meðal sjó-
manna? „Fyrst og fremst þarf að koma í veg
fyrir slys og að menn verði öryrkjar á unga
aldri.“ Það er ekki laust við að þreytu gæti í
röddinni. „Þeir eða það sem veldur þessari
miklu örorku ætti að greiða hana, finnst mér,
en ekki lífeyrissjóðurinn okkar.“
Sjóriða í rúma þrjá daga
Freri kom í land laugardaginn 31. maí, daginn
fyrir sjómannadag, með rúm 136 tonn af grá-
lúðu eftir sex daga í hafi. Það er af þeim að
frétta er fyrst var vitnað í hér fremst að hann
kenndi sjóriðu og steig ölduna í þrjá og hálfan
sólarhring eftir að í land var komið. Hann
reyndi þó að bera sig mannalega eins og strák-
arnir um borð í Frera.
um með Frera
iðjutorginu
Morgunblaðið/Árni Hallgrímsson
es Einarsson hefur verið með Frera síðan um áramót, þar áður var hann
leysingaskipstjóri hjá Brynjólfi Halldórssyni. Þeir höfðu verið saman á
mikið skrafað og
magafyllina.
niðri á vinnsludekki.
SETTUR hefur verið nýr Simrad
SP70 sónar frá fyrirtækinu Friðriki
A. Jónssyni ehf. í hafrannsókn-
arskipið Bjarna Sæmundsson
RE-30 á Akureyri.
Sónarinn er af fullkomnustu gerð
og er meðal annars útbúinn með
stöðugleikaforriti fyrir leiðréttingu
á hreyfingum skipsins, 90° halla-
möguleika á sendigeisla sem gefur
90° og 180° þversniðsmynd, fjöl-
tíðnivali frá 20–30 kHz, hringleitun
(Omni), upptöku og afspilun af skjá-
myndum, minni fyrir valdar still-
ingar, íslenskum skjátexta, tveimur
20 TFT flatskjám og tveimur
stjórnborðum. Sónarinn var valinn
að undangengnu útboði ríkiskaupa.
Simrad SP70
sónar í Bjarna
Sæmundsson
LANDHELGISGÆSLAN tók
þátt í hátíðarhöldum í tilefni sjó-
mannadagsins um síðastliðna helgi
með margvíslegum hætti. Áhöfn TF-
SIF flaug til Hornafjarðar, Nes-
kaupstaðar og Seyðisfjarðar og
sýndi björgun úr sjó.
Varðskipið TÝR var til sýnis laug-
ardag og sunnudag á Patreksfirði.
Reyndar varð að gera hlé á heim-
sóknum bæjarbúa og annarra gesta
milli kl. 16 á 20 á laugardaginn þar
sem varðskipið var sent í útkall
vegna neyðarsendis sem var í gangi
suður af Látrabjargi á Breiðafirði.
Eftir helgina höfðu rúmlega 300
manns skoðað skipið.
Starfsmenn Landhelgisgæsl-
unnar tóku að venju þátt í minning-
arathöfn um látna sjómenn í Foss-
vogskirkjugarði og
sjómannaguðsþjónustu í Dómkirkj-
unni. Þeir tóku einnig þátt í reiptogi
og fótboltakeppni á Laugardalsvelli
en það var Sjómannafélag Reykja-
víkur sem stóð fyrir kappleikjunum.
Fjögur lið kepptu í reiptogi. Keppn-
islið varðskipsins Ægis vann fyrra
reiptogið en tapaði naumlega fyrir
áhöfn Kristrúnar RE-177 í úr-
slitakeppninni. Fótboltalið Ægis
gerði tvö jafntefli, tapaði tveimur
leikjum og vann einn. Sá sigur
vannst reyndar án mikillar fyr-
irhafnar því mótherjarnir mættu
ekki til leiks.
Morgunblaðið/Jón Páll Ásgeirsson
Fótboltalið Ægis: Páll Geirdal yfirstýrimaður, Halldór Nellett skipherra,
Garðar Rafn sonur Halldórs, Óskar Ármann Skúlason, Ingvi Berndsen há-
seti, Hulda Berndsen dóttir Ingva, Guðmundur Karl Guðmundsson bróðir
Ívars háseta, Ásmundur Pétursson háseti og Ívar Guðmundsson háseti.
Fótbolti og
björgun úr sjó
Sómi 860 til sölu
Til sölu er Sómi 860, 5,86 brt., smíðaður árið
1988, plast, Hafnarfirði. Volvo Penta vél sem
er 230 hestöfl sem samsvarar 119 kW. Línuspil
fylgir og 4x DNG 5000i færavindur fylgja.
Selst með veiðileyfi í krókaaflamarkskerfinu,
með eða án aflahlutdeilda.
Nánari upplýsingar veittar af skipasölu.
Skipamiðlunin Bátar og kvóti,
http://www.skipasala.com,
Síðumúla 33,
símar 568 3330 og 568 3331.