Morgunblaðið - 16.10.2003, Blaðsíða 2

GÍFURLEGAR breytingar hafa orðið á flota Þorbjarnar Fiskaness s
irtæki og Valdimar hf. í Vogunum sameinuðust fyrir þremur árum. Á þ
skipum og bátum verið lagt eða þeir seldir. Við sameininguna árið 200
í eigu félagsins 20
út 10 báta til að sæ
hlutdeild en 20 ge
tímabilinu hafa ve
legar aflaheimildi
Hámarka arðin
„Það er alveg ljós
gera út alla þá bát
áttu við sameining
gerðin engu og la
unum yrðu mjög l
Tómasson, framk
bjarnar Fiskaness
Hann segir grundvöllinn að þessum breytingum vera kvótakefið og f
ilda. Án þess hefði þetta aldrei gengið upp. „Við settum okkur það mar
inguna að vera með stöðugleika í vinnslu, áreiðanleika í afhendingu af
gæði bæði á sjó og í landi. Við teljum okkur vera að ná þessum markmi
skila okkur stöðugu úrvalshráefni til vinnslu bæði í Grindavík og í Vog
skipin eru gerð út allt árið. Við erum með um 75% þorskkvóta okkar á
landa afla sínum til vinnslu í landi, sem byggist á söltum og ferskum fis
með flugi. Frystitogararnir taka aðrar tegundir eins og karfa, ufsa og
mikið af gulllaxi. Grindvíkingur sér svo um uppsjávarfiskinn og ætluni
mest af honum úti á sjó. Við teljum okkur því vera að hámarka arðinn a
okkar með þeim breytingum sem við höfum gert á samsetningu skipak
höfum við lokað tveimur vinnsluhúsum og vinnum fiskinn nú á tveimur
Grindavík og öðrum í Vogunum, en miklar endurbætur hafa verið gerð
og starfsmannaaðstöðu í þessum húsum,“ segir Eiríkur.
Miklar breytingar
Við sameininguna átti Þorbjörn frystitogarana Hrafn Sveinbjarnarson
fisktogarann Sturlu, línubátinn Hrafnseyri, nótaskipið Háberg og neta
Valdimar átti netabátinn Ágúst Guðmundsson, línubátinn Vesturbor
Halldórsdóttur og tvo snurvoðarbáta, sem báðir hétu Dagný.
Fiskanes átti nótaskipið Grindvíking, línubátana Skarf og Albatros o
ana Gauk, Geirfugl, Reyni, Ólaf og Ólaf sem um þær mundir var að kom
aður frá Kína.
Nú er staðan þannig, að út eru gerðir frystitogararnir Hrafn Sveinbj
Gnúpur. Loðnuskipið Háberg heitir nú Geirfugl og hefur verið breytt í
ið er á netum, Hrafnseyri hefur verið seld, Sturlu hefur verið lagt og er
Ágúst Guðmundsson var seldur til Mexíkó, en í hans stað var Gullbergi
breytt í línuskip og heitir það nú Ágúst, Vesturborg heitir nú Valdimar
togaranum Þuríði Halldórsdóttur hefur verið breytt í línuskip, Dagnýj
verið seldar. Skarfur, Gaukur og Geirfugl hafa verið seldir, Grindvíkin
og er hann til sölu, en nýtt vinnsluskip með sama nafni hefur verið key
verður það gert út á troll og nót á uppsjávarfisk. Albatros er á línu, Re
seldur svo og báðir Ólafarnir og fór sá kínverskættaði til Grænlands. N
sem sagt fimm línuskip, einn netabát og fjögur vinnsluskip.
10 skip og bátar í stað 20 áðu
Hinn nýi Grindvíkingur var keyptur frá Noregi.
2 C FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ








































































































NÚR VERINU
 





   

 











  

  

 
 
 

 

!" 
# 


$

 

% 
 

   


&  

  

$ 
 

# 
' 
 

(
 
 

)  

*  
  *
  +,  

-.  

 

!

 


(  
  (!

*#  
 

 
/
  
  

0 


 

   
 

&!


1 

1






/#


 
-








 
 




 *
#
 



 2
* 
# 
 

3
 #


0














 


 

 




 
 
 























 



 
 


 
!"
#$ 
$##&#'

()*!




 



 













!


"
 





M
IKLAR breytingar
hafa á undanförnum ár-
um átt sér stað í ís-
lenzka fiskiskipaflot-
anum. Breytingarnar
hefjast með tilkomu
kvótakerfisins árið
1984. Upp úr því byrjar
smábátum að fjölga verulega en fækkun verður í
hinum hefðbundna vertíðarflota. Síðar var svo
fjölgun smábáta stöðvuð og fækkaði þeim aftur
á ný.
Úreldingarkvöðin
Sé litið til síðasta áratugar má segja að fækkun
fiskiskipa hafi einkennt hann. Skýringin er ann-
ars vegar sú, að útgerðir sem áttu litlar afla-
heimildir lögðu skipum sínum og seldu afla-
hlutdeildina. Hins vegar réð miklu sú kvöð, sem
var við endurnýjun fiskiskipa, að kæmi nýtt skip
inn í flotann yrði annað jafnstórt, eða fleiri
smærri með sömu rúmlestatölu, að hverfa úr
rekstri. Útgerðarmenn voru að stækka skip sín
og varð niðurstaðan sú að fleiri skip voru úrelt
en komu inn. Þannig stækkuðu stóru skipin en
smærri skipunum fækkaði. Úreldingarrétturinn
var þannig veruleg söluvara og voru léleg skip
seld dýrum dómum til þeirra sem vildu stækka
skip sín.
Einnig kom til á þessum árum heimild til að
skrá hér skip, sem ekki höfðu veiðiréttindi innan
lögsögu, en beitt var til veiða á úthafinu. Var það
meðal annars gert til að tryggja það að afla-
reynsla þessara skipa yrði skráð á Íslandi, en
ekki löndum eins og Kýpur eða Belize eða öðr-
um ríkjum sem heimiluðu hentifánaskráningu.
Engar hömlur
Um aldamótin var lögunum um úreldinguna
breytt í kjölfar Valdimarsdómsins svokallaða, en
þá þurftu menn ekki að úrelda skip á móti nýj-
um. Engar hömlur eru eftir það á fjölgun fiski-
skipa og allir geta fengið veiðileyfi hafi þeir yfir
einhverjum aflaheimildum að ráða. Við þessa
breytingu varð verðfall á skipum. Þeir sem vildu
endurnýja skip sín með stærri skipum þurftu
ekki lengur að kaupa úreldingarrétt fyrir tugi
milljóna króna. Þeir gátu einfaldlega lagt gömlu
skipunum, eða selt þau og keypt ný, eða gert
bæði þau gömlu og nýju út.
Við þessa breytingu fjölgaði skipunum á ný og
hófst þá veruleg útgerð kvótalausra eða kvóta-
lítilla báta, sem byggðu afkomu sína á því að
leigja til sín aflaheimildir. Niðurskurður afla-
heimilda fyrstu árin á þessum áratug leiddi svo
til þess að skipum fór að fækka á ný og hefur út-
gerð hinna kvótalausu dregizt verulega saman.
Einnig hefur verið mikið um sameiningu út-
gerða, sem leitt hefur til þess að skipum hefur
verið lagt eða þau seld úr landi og aflaheimild-
irnar sameinaðar á færri skip.
Línuvæðingin
En það er fleira sem hefur breytzt. Inn í flotann
hafa á síðustu árum komið mjög öflug fjöl-
veiðiskip og eldri skip hafa verið stækkuð og
endurbætt. Þessum skipum hefur fyrst og
fremst verið beitt til veiða á kolmunna og norsk-
íslenzku síldinni. Þá hefur orðið gífurleg fjölgun
á línubátum með beitningarvélar um borð, en
slík útgerð hefur skilað góðum tekjum og er tal-
in skila afar góðu hráefni til vinnslu og tryggir
hún jafnframt stöðugt og jafnt flæði af fiski til
vinnslu í landi.
Á sama hátt hefur netabátunum fækkað þrátt
fyrir að þeir beri yfirleitt dýrasta og stærsta
þorskinn að landi. Skýringin á því hefur meðal
annars verið slakar vertíðir og óöryggi um fram-
vindu fiskveiðistjórnunar, umræðan um lengra
hrygningarstopp og bann við stórum möskva til
að vernda stóra hrygningarfiskinn. Gangi þetta
eftir getur það til dæmis leitt til þess að útgerð
kvótalausra og kvótalítilla báta verður óarðbær-
ari en ella. Möguleikar þ
rakstur þeirra aflaheimil
hafa minnkað. Minni mö
og lægra verð.
Aukinn sveigjanleik
Þessir breyttu tímar í út
hafa orðið í kjölfar Valdim
greitt fyrir sveigjanleika
geta flaggað skipum út o
stækkað skipin án þess a
arrétt og þannig aukið ör
áhafnar, farið betur með



  


#

$


 !"
#$!
% ! &'
(' 
&
(' ! )! 
&#' 

)! 
&'* 

+  
&
% ! 
&
,+)-./+,,%


 
 

 



0& 
"2



% $!
 

 "3 4 &&
,
&5
 1 





1








1 






 1







 1








 1 







 1


+
+




+,,%









1 





 1





+,,%









% $! "3 4 &&




+,,%





 


6 




 47
&  $!
 


 &2
&5

Engar hömlur
fiskiskipa á Í
Eitt af markmiðum kvótakerfisins var að laga sóknargetu fisk
fiskistofnanna hverju sinni. Hjörtur Gíslason og Helgi Mar Árnaso
hver þróunin í stærð og samsetningu flotans hefu
ALLS hefur 81 fiskiskip verið tekið af skipaskrá á árinu, samkvæmt
upplýsingum frá Siglingastofnun og hefur ríflega þriðjungur þeirra
verið seldur úr landi. Siglingastofnun hefur frumskráð 34 skip það
sem af er árinu og þar af voru aðeins 4 skip stærri en 15 brúttótonn.
Samkvæmt skipaskrá Siglingastofnunar samanstendur fiskiskipa-
stóllinn af opnum vélbátum, vélskipum og togurum. Þó ber að athuga
að skilgreining Siglingastofnunar á opnum vélbátum jafngildir ekki
þeim flokki báta sem jafnan eru nefndir smábátar eða krókabátar.
Alls eru nú 1.934 fiskiskip á skrá hérlendis og hefur fækkað um eitt
frá síðustu áramótum. Þar af reyndust þilfarsskip vera 947. Meðal-
aldur vélskipa var 19,6 ár en togara 22 ár. Þess ber þó að geta að ekki
lögðu nema 1.519 skip upp afla á síðasta ári eða um 79% skráðra fiski-
skipa. Af 988 opnum fiskibátum lögðu aðeins 67% þeirra upp afla, 89%
skráðra vélskipa en allir skráðir togarar sem eru 76 talsins.
Á árinu 2002 fækkaði í fiskiskipastólnum um 77 skip frá fyrra ári.
Vélskipum fækkaði um 4 milli ára en opnum fiskibátum um 69. Tog-
urum fækkaði um fjóra á sama tímabili eða úr 80 í 76.
Flest skip voru á síðasta ári með skráða heimahöfn á Vestfjörðum
eða alls 380 skip. Opnir fiskibátar voru flestir á Vesturlandi eða 187
en þeir voru 180 á Vestfjörðum. Flest vélskip voru á Vesturlandi eða
194 en togarar voru flestir á Norðurlandi eða 19 talsins.
Mörg skip seld til útlanda
Af því 81 skipi sem tekið hefur verið af skipaskrá það sem af er þessu
ári, hafa alls 29 skip verið seld úr landi. Flest þeirra hafa verið seld til
Færeyja, nokkur til Rússlands en auk þess hafa íslensk skip verið seld
um víða veröld á árinu, s.s. Panama, Namibíu, Úrúgvæ og Kúvæt.
Á síðasta ári voru 40 skip og bátar úr íslenska flotanum seld til út-
landa eða rúmlega helmingi fleiri skip en seld voru úr landi árið á
undan. Árið 2000 voru 20 skip seld úr landi og 19 skip árið 1999. Það
eru einkum þrjár ástæður sem liggja að baki söluaukningu á skipum
til útlanda og segja má að þær séu allar afleiðingar kvótakerfisins. Í
fyrsta lagi hefur sameining útgerðarfyrirtækja þau áhrif að skipum
fækkar, því samhliða hagræðingu í rekstri færist kvótinn á færri skip.
Í öðru lagi hafa skipin stækkað, þau eru afkastameiri en áður var og
þá þarf að selja minni skip í staðinn. Í þriðja lagi hafa rækjuveiðarnar
dregist mikið saman á undanförnum árum. Verð á rækju hefur verið
mjög lágt og því tiltölulega fá útgerðarfyrirtæki sem telja rækjuveið-
ar arðbærar.
Ólík örlög
Örlög þeirra skipa sem tekin hafa verið af skipaskrá það sem af er
árinu eru æði ólík. Áður voru nefnd skip sem seld voru úr landi en
öðrum skipum hefur verið fargað, tvö fóru á áramótabrennur, önnur
hafafarið á söfn og eitt var gefið á leikskóla. Siglingastofnun Íslands
afskráði alls 116 skip og báta á síðasta ári en árið 2001 voru afskráð
46 skip og bátar og 70 skip og bátar árið 2000.
29 skip seld úr landi á árinu