Tíminn - 04.12.1969, Qupperneq 3

FIMMTIIDAGTIR 4. desember 1969
TÍMINN
3
MJÓLKURBÚ FLÓAMANNA
ER 40 ÁRA Á MORGUN
TK—Reykjavík, miðvikudag.
Mjólkurbú Flóamanna verður
40 ára á föstudaginn, 6. desember.
í tilefni þessara tímamóta þessa
merka fyrirmyndarfyrirtækis sunn
lenzlu-a bænda verða hér á eftir
rakin helztu atriði um undirbún-
ing að stofnun þess og sögu og er
þar farið eftir bæklingi, sem mjólk
urbússtjómin hefur látið gera í
tilefni 40 ára afmælisins.
Flóaáveitan var beinn undan-
fari Mjólkurbús Flóamanna og
stofnun þess undirbúin og skipu
lögð af Plóaáveitufélaginu.
Til áveituframkvæmda í Flóan-
um var stofnað á grundvelli laga
nr. 68, 14. nóv. 1917. Áveitufram-
kvæmdirnar 'hófust vorið 1922 og
stóðu yfir í fimm ár. Þegar líða
tók á þessar framkvæmdir fóru
leiðandi menn að velta því fyrir
sér, hvernig happadrýgst yrði a'ð
hagnýta áveituna.
Árið 1925 skipuðu stjórn áveitu
félagsins: sr. Gísli Skúlason, Stóra-
Hrauni, formaður, Eggert Bene-
diktsson, Laugardælum og Júníus
Pálsson, Syðra-iSeli.
Á aðalfundi Flóaáveitufélagsins
6. febrúar 1925 var sam'þykkt svo-
f elld tillaga:
„Fundurinn kýs fjögurra manna
nefnd, sem búsettir séu og jarð-i
eigendur á áveitusvæðinu en stjórm
áveitufélagsins hinn 5. úr sínum
hóp. Skal nefnd þessi taka til
gaumgæfilegrar athugunar, hvern-
p:

‘o:
__<§> cs y
^AKS^
d

OSTAKEX
125 g hvoltl
Vz tsk. salt
75 g smjör
100 g rifinn ostur
1 di rjómi.
Sigtið saman hveili og sait Myljið
smjörið saman við, biandið rifna ost-
inum f og vætið með rjómanum.
Hnoðið deigið variega og látið það
biða á köldum stað í 1—2 klst.
Fletjið deigið út, Y*- cm þykkt, og
skerið út stengur 11A'cm brelðar
og 8—10 cm langar. Einnig má móta
krlnglóttar kökur. Stráið rifnum osti
yfir. Bakið stengurnar f miðjum ofnl
við 200—220° C í ca. 7 mín., eða
þar til þær eru fallega gulbrúnar.
SMJÖRIÐ
GERIR
GÆÐAMUNINN
OSfas-ct/ 4/n/fítea/a/i fy
ig áveitan, er til kemur, megi
koma að sem beztum notum, og
geri þeir síðan tillögur til áveitu-
funda og annarra er henta þykir,
um það sem þörf er að gera. Er
nefnd þessari meðal annars ætlað
að athuga í sambandi við áveituna,
samgöngubætur, nýbýlamöguleika,
fjárhagsmál áveitusvæðisbænda og
annað, er lýtur að aðstöðu þeirra
til áveitunnar, þegar verkið er
komið í kring.“
í nefndina voru kosnir: Eiríkur
Einarsson, útihússtjóri, Dagur
Brynjúlfsson, Gaulverjahæ, Gísli
Jónsson, Stóiru-Reykjum, Bjarni
Eggertsson, Eyrarhakka. Stjórn
Flóaáveitufélagsins kaus í nefnd
ina úr sínum hópi Eggert Bene-
diktsson í Laugardælum. Formað
ur nefndarinnar var Eiríkur Einars
son. Nefnd þessi var ýmist kölluð
„Flóaáveituwafndin" eJa „fram-
kvæmdanefndin."
Á fyrsta fundi nefndarinnar,
hinn 19. júlí 1925 kemur fyrst orð-
ið: MJÓLKURBÚ. Á þeim fundi
markar nefndin strax ákveðna
stefnu, sem hún skuli vinna eftir:
1. Að hæta samgöngumar á
áveitusvæðinu.
2. Að Flóaáveitufélagið undir-
búi og láti reisa mjólkurbú á
svæðinu.
Þann 7. nóvember 1925 skrifar
■nefndin ríkisstjóirninni „viðvíkj-
andi væntanlegu mjólkurhúi.“
í ársbyrjun 1926 var stjórn Flóa
áveitufélagsins ásamt Degi Bryn-
júifssyni, kvödd á fund ríkisstjórn
arinnar til viðræðna út af erindum
nefndarinnar um framkvæmdir í
Flóanum. Var þar skilningi og vel
vil að mæta. Fjármálaráðherrann,
Jón Þorláksson, hafði áður unnið
mikið að undirbúningi áveitunn-
ar, og verið framkvæmdastjóri
hennar fyrstu tvö árin. Hann gjör-
þekkti þar allar aðstæður og
skildi, að fleiri ráðstáfanir þurfti
að gera, ef áveituframkvæmdirn-
ar ættu að verða héraðinu sú lyfti
stöng, sem til var ætlazt. Má telja
fullvíst að fylgi hans við málið
hafi ráðið úrslitum um þær undir-
tektir sem málið fébk hjá ríkis-
stjórn og Aiþingi. Varð samkomu-
lag um að landsstjórnin legði fyr-
ir næsta þing berytingar á Flóa-
áveitulögunum þess efnis: „Að
telja megi til stofnkostnaðar Flóa-
áveitunnar fjárveitingar til þeirra
framkvæmda á áveitusvæðinu, sem
landsstjórnin, í samráði við stjórn
Flóaáveitunnar, telur nauðsynleg-
ar.“
Árangur samkomulags þessa
urðu lög nr. 10 frá 15. júní 1926.
Fyrsta grein laga þessara hljóðar
svó: „Landsstjórninni heimilast að
láta gera mannvirki þau á Flóa-
áveitusvæðinu, auk skurða og
garða, sem nauðsynleg verða að
teljast, til þess að áveitan komi
að fullum notum, og greiðist kostn
áður af framkvæmdum þessum
á þann hátt, sem um semst, milli
landsstjórnarinnar og íbúa áveitu-
svæðisins, enda nemi tillag ríkis-
sjóðs til vegagerða aldrei meira
en helmingi kostnaðar, og ekki yf-
ir % kostnaöar til annarra fram-
kvæmda.“
Hér var lagður grundvöllur sá,
ér unnið var á, að framkvæmdum
til að hagnýta árangur áveitunnar.
Á grundvelil þessara laga skip
aði atvinnu- og samgöngumálaráðu
neytið þriggja manna nefnd, hinn
6. nóvember 1926. „til þess að
gera tillögur um, hver mannvirki
Sigorgrímur Jónsson
— bóndi [ Holti, formaður stjórnar
Mjólkurbús Flóamanna
skuli gera á Flóaáveitusvæðinu.“
Þessir menn voru skipaðir í nefnd
ina: Geir G. Zoega, vegamála-
stjóri, og var hann formaður
nefndarinnar, Valtýr Stefánsson,
ritstjóri og Magnús Þorláksson,
bóndi á Blikastöðum. Nefnd þessi
hélt fyrsta fund sinn 8. nóv. 1926.
Upp frá því hafði hún mikla sam
vinnu við austannefndina. Fyrsta
sameiginlega fundi-nn héldu nefnd
irnar 15. nóv. 1926. Nefnd þessi
skilaði áliti 6. nóv. 1927, og laigði
til, að landsstjórnin noti heimild
viðaukalaganna við Flóaáveitulög
in frá 15. júní 1926. Þar leggur
nefndin til að reist verði mjólk
urbú við Ölfusárbrú, er geti tekið
á móti um 3 milljónum lítra
á ári. Hafði nefndin stuðzt
við tillögur og áætlanir frá
dönsfeum verkfræðinigi, J. Di-edrik
sen, sem rí'kisstjórnin féfek hinig-
að sumarið 1926 o-g svo álit Jónas
ar Kristjánssonar siamilagsstjóra á
AJkureyri.
Samhliða þessu vinnur stjórn
Flóaáveitufél'agsins og Fram-
fevæand-aniefnidin. að framigangi
málsins, og 17. nóv. 1927 er gefið
út svohljóðandi fundarboð:
„Undirrituð Flóaáveitunefnd, er
ó aiufcafundi Flóaáveitufélaigsins
11. þ. m. var falið að boða til stofn
mjóikurbússtjóri
fund-ar fyrir væntanlegt mijóikur-
bú. ávedtuféiagsins, fcveðiur hér
með búendur á Flóaáveitusvaeð-
inu, leiguiiða jafnt sem sjálfsei-gn
arbændur, aila er kýr eiiga, til
fundar í fundaihúsi Hraungerðis-
hrepips að Skeggijastöðum, laug-ar
daginn 10. des. kl. 1 e. h„ þar sem
fruimvarp til samþyfcktar fyrir
mjól-kurbú Flóaáveitufélagsins
verður boðið upp til umræðu og
aitifcvæða fundarmann-a, samkv. 4.
gr. laga nr. 36, 1921 um samvinnu
félög. Það ber að atbuga, að auk
þess sem leitiað verður samþykkis
á n-efndu frumv-arpi til samþykkt-
ar á f-undi þessum, verðu-r og fen-g
in bein ákvörðun f-undarmanna um
hluttöku þ-eima I mjólkurbúinrj, ef
svo margir félagar fást að gjör-
legt þykir að reis-a búið, minnst
eigendur 600 kúa . . .“
Á stofnfundinum var féla-gs-
sitofnunin samþykfet með 69 at-
fcvæðum, 52 roenn sku-ldþinda sig
þá þegar, og áttu þeir 324 kýr. Á
þessurn f-undi voru kosnir í bráða
bingðastjórn hins fyrirhu-gaða
mjiólfcurbúis þeir Eirífeur Ein-ars-
son, form-aður; Dagur Brynjúlfs-
son oig Eg-gent Benediktsson.
Sumarið 1927 fónu fram kosn-
imgiar til Alþingis, sem kunn-ugt
er, og aðrir m-enn s-etitus-t í rikis-
stjór-n. Einnig sú stjórn leit með
fyllst-a skilnin-gi á þarfir o-g fyrir-
ætlanir Flóa-manna og notaði, und
ir forys-tu Tryggva Þónhallsson-ar,
ú!t í yzitu æsar heimild áður
nefndra laga og færði málið raun
ar á víðtætoar-a svið en búizt ha-fði
verið við, það er: Hlutaðist til
um að hið nýstofnaða m-jólkurbús-
félag varð opið samvinnuféla-g
sem allir áttu að-gang að án tillits
til búsetu.
Á fyrsta aðalf-undi félaigsins,
hinn 28. októher 1929, voru kosnir
í stjórn: Eiríkur Einarsson, for-
m-aðu-r; Daigur Brynjúllfsson og
Sigungrímur Jónsson.
Á aðalfundi hinn 11. febrúar
1931 var Egi-11 Thoranenisen kosinn
í stjórnina o-g var hann fonmiaður
hennar til dauðada-gs 15. janúar
1961, en þá v-ar Eiríikur Einarsson
fluttur úr hénaðinu.
Árið 1947 var fjölgað um tvo
menn í stjór-n búsin-s, og voru þá
kosnir í h-ana þeir Si-g-urþór Ólafs-
son í Kollabæ og Eggert Ólafsson
á Þorvaldseyri.
Árið 1954 var séna Sveinbjörn
Högn-ason kosinn í stjémina í stað
Sigiurþórs Ólafs'S-onar, 1956 var
Þorsteinn Sig-u-rðsson kosinn í stað
Dags Brynjúlfss-onar o-g 1961 var
Ágú-st Þonvaldsson, aiþm. kosinn
í stað Egils Thonarensen, s«m þá
var ný látinn.
Sveinbjörn Högnason varð for-
maður 1961 og var þ-að til da-uða-
da.-gs 1966. Þ-á var Si-gungrúnur
Jónsso-n kosinn f-ormaður o-g hefur
verið það síðan. Jón Egilsson á
S-elalæk kom í stjórnin-a 1966.
Á fyrsta aða-lfundi Mjólkurbús-
in-s 28. f-ebrúar voru k-osnir endur-
skoðendur Ágúst Hel.gason í Bint-
inig-aholti og Valdiim-an Bjaraason
í Ölversholti. Árið 1935 var Eirík
ur Jónsson í Vorsabæ kosinn í
stað Valdim-ars, sem þá var flutt-
ur til Reykjavíkur. Við lát Eirfks
Jónssonar 1963 var Guðjón Jóns-
son í Hail'geirsey kosinn endur-
sfcoðandi, en saigði af sér á síð-ast
liðnu vori, en í hans stað var kos-
inn Jó-n Kirstinsson í Lambey. Ár-
ið 1940 sagði Ágúst Helgas. að sér
endurskoðunarstarfinu og í hans
stað var k-osinn Si-gu-rður Á-gústs-
Framhald á bls. 14.
GUNNAR M. MAGNÚSS
Frásagnir af skyggnu konunni Unu Guð-
mundsdóttur í Sjólyst í Garði og samtals-
þœttir við hana. •— Una segir frá draumum
sínum og dulsýnum, svipum og vitrunum,
dulheyrn og ýmiss konar fyrirbœrum, me?Sal
annars því sem hún sér í gegnum síma. --
S K U 6 B S J Á Slrandgötu 31 . Hafnarfirðt