Pressan - 14.07.1994, Blaðsíða 9

r
vara þau við þessari aðsteðjandi
hættu.
„Þannig að þetta er í raun allt
komið í fullan gang, aðallega að
láta fólk vita. Fólk er mjög áfjátt í
að láta vita af þessu, þetta er ekkert
launungarmál. Það sem hrellir mig
mest — og ég heyri það á fólki —
er að þetta hverfi er nokkuð ffítt
við læti og þetta skelfir fólk. Það
eru fyrstu viðbrögðin."
Ett hvemig œtlið þið að taka á
þessu íframhaldinu?
„Ég á von á því að blásið verði í
herlúðra. Þessi vika fer í að taka
grunngögnin saman og ná fólki
saman — ná samstöðu. Mér sýnist
að það verði mjög sterk mótmæla-
bréf send til yfirvalda. Fólk er mjög
óttaslegið og vill grípa til sterkra
aðgerða og sumir vilja hengja upp
myndir af manninum. Ég get nú
reyndar ekki haft sumt eftir sem
fólk hefur sagt við mig. Menn eru
mjög heitir, hræddir og slegnir.“
Útivistasvæði fyrir börn
vaktað
„Fólk er farið af stað með að tala
um þetta í hverfinu til þess að vara
börnin við að vera ekki þarna upp-
frá. Þetta er grænt svæði sem verið
er að skipuleggja sem útivistar-
svæði, fyrir skauta og skíði á vet-
urna og almennt útivistarsvæði á
sumrin. Þarna eru til að mynda
komnir mjög skemmtilegir göngu-
stígar. Það er alveg óhæft að það
verði allt eyðilagt.“
Hverfasamtökin hafa barist gegn
landadrykkju unglinga og vaktað
hverfið í því skyni. Ársæll segir að
skipulagið í kringum það geti
komið í góðar þarfir nú og mein-
ingin sé að vakta svæðið tfi að
koma í veg fyrir að börnum verði
gert mein.
„Við erum með fimmtíu manna
útkallslista. Ég sagði það við lög-
regluna í morgun að við mundum
væntanlega strax setja vakt þarna
ef þeir gerðu það ekki. Þeir vita al-
veg hvaða kraft við höfum. Við er-
um búnir að vera með sex manns í
allan vetur á vakt í Árbænum. For-
eldrar hér eru mjög snöggir að
grípa til aðgerða ef á þarf að halda.
Þetta er ekkert búið. Það verður
ábyggilega byrjað á að mótmæla
með bréfum og ef þeim verður
ekki svarað innan ákveðins tíma
verður farið út í eitthvað ennþá
harðara."
Hann sagði að ætlunin væri
helst að setja konur á vaktina þar
sem þær væru óhultar og vaktir
yrðu í kringum húsið sem Stein-
grímur dvelst í. „Það er ýmislegt
annað sem menn eru að ræða um,
en fyrst ætla ég að fá viðbrögð lög-
reglu og félagsmálayfirvalda áður
en ég fer lengra. Það er náttúrlega
ófært að málum þessa manns skuli
ekki vera sinnt, ekki síst vegna
hans sjálfs. Hann hefur verið að
þvælast á milli hverfa og búið í
skipi eða tjaldi eða bara hvar sem
er. Það verður að gera eitthvað í
þessu.“
Engar lausnir
Eins og ffam kemur í viðtali við
Láru Bjömsdóttur, félagsmála-
stjóra í Reykjavík, er í raun ekkert
hægt að gera þar sem dómsmála-
yfirvöld segja hann sakhæfan —
hann er því ffjáls ferða sinna á
meðan hann er ekki dæmdur.
Ómar Smári Armannsson að-
stoðaryfirlögregluþjónn segir að
þetta mál hafi verið til meðferðar
hjá félagsmálayfirvöldum í talsvert
langan tíma. „Það hefur alltaf verið
leitast við að finna hentugasta úr-
ræði sem völ er á hverju sinni. Það
má segja að þetta úrræði sé það
hentugasta í augnablikinu, en
hvað verður í ffamtíðinni er
ómögulegt að segja. Það virðist
vera alveg sama hvar hann er; það
er alltaf kvartað yfir nærveru hans.
Hann á ekki óafplánaðan dóm og
hefur gert skil á sínu gagnvart
dómskerfinu. Þetta snýst fýrst og
fremst um að sníða honum þær
aðstæður að hann sé á þeim stað
sem bæði hann og aðrir geta vel
við unað. Hverjar þær aðstæður
eru er annarra að ákveða. En hann
þarf náttúrlega aðstoð.“
Ómar Smári segir að þeir geti
hvorki svarað því játandi né neit-
andi hvort fylgst sé náið með hon-
um en segir málið vissulega erfitt.
„Hann er eiginlega útlagi í eigin
landi.“
Dómsmálayfirvöld hafa
gefist upp
Með dómi Hæstaréttar ffá 17.
janúar árið 1992 lauk tilraunum
ákæruvaldsins til að finna laga-
grundvöll fýrir sérstakri öryggis-
gæslu fyrir Steingrím Njálsson.
Dómur Hæstaréttar var afgerandi
og á sömu lund og hjá fjölskipuð-
um undirrétti. í niðurstöðu
Hæstaréttar segir orðrétt:
„Að því er varðar kröfu ákæru-
valdsins á grundvelli 67. greinar al-
mennra hegningarlaga, er þess að
geta, að í greininni er mælt fyrir
um öryggisráðstafanir vegna
brotamanna, sem hættulegir eru
umhverfi sínu. I greininni er ekki
að finna heimild til að mæla fýrir
um aðgerðir til að ráða bót á
áfengissýki eða koma fram lyfja-
meðferð í því skyni að vinna gegn
kynferðislegum misþroska. 1
ákæru kemur ffam, að öryggisráð-
stafanir þær, sem krafist er, eigi
einkum að vera í því skyni. Fram
er komið, að dóms- og kirkju-
málaráðuneytið getur einungis
komið ákærða í gæslu í fangelsi og
að aðrir aðilar geta ekki boðið aðra
kosti. Dómstólar eiga úrskurð um
það, hvort sú gæsla, sem tök eru á
að beita, uppfylli lagaskilyrði. Telja
verður, að svo sé ekki nú, að því er
ákærða varðar, þar sem aðbúð
hans yrði óviðunandi eftir aðstæð-
um. Ér þetta sjálfstæð ástæða þess,
að staðfesta ber niðurstöður hins
áfrýjaða dóms. í héraðsdómi er
ferill ákærða rakinn, og ber einnig
að líta svo á, að sú ffelsisskerðing,
sem krafist er, réttlætist ekki af
þeim upplýsingum um hann, sem
fýrir liggja.“
Niðurstaðan er afgerandi, en í
blaðaviðtölum eftir að dómur féll
sagði fulltrúi ríkissaksóknara, Egill
Stephensen, að ákæruvaldið væri
ósátt við þessa niðurstöðu og taldi
málsóknina réttlætanlega, en hún
var um margt einstök og skapaðist
fýrst og ffemst af því sérstaka and-
rúmsloffi sem ríkti í þjóðfélaginu
gagnvart persónu Steingríms
Njálssonar.
Landlæknir vill kemíska
vönun
Eins og PRESSAN hefur áður
greint ffá sendi Ólafur Ólafsson
landlæknir bréf til dómsmálaráð-
herra í júlí 1993. Þar lagði hann til
að lagaheimild til afkynjunar með
skurðaðgerð yrði afnumin. Þess í
stað yrði tekið upp ákvæði um
hormónagjöf sem gerði sama
gagn, jafnvel gegn vilja manna.
Þegar greint var frá þessu í upphafi
þessa árs hafði ekki borist formlegt
svar frá dómsmálaráðuneytinu en
beðið var um nánari greinargerð
frá landlækni.
í sömu umfjöllun sagði Lára
Halla Maack réttargeðlæknir að
ástandið væri svona af því að „við
erum ekki siðmenntuð þjóð“. Hjá
öllum siðmenntuðum þjóðum
væru mál manna eins og Stein-
gríms Njálssonar tekin til með-
ferðar á réttargeðdeild, en það væri
ekki gert á Sogni af því að hún
væri „ekki hugsuð fýrir neinn með
eitt eða neitt“. Hún sagði að fullt af
sjúkum mönnum yrði á milli i
kerfinu. „Þeir fara inn í dómskerf-
ið og fá sína dóma og punktur."
Þetta gerðist vegna þess að þeir
sem færu með yfirstjóm þessara
mála væru illa upplýstir eða vildu
ekkert gera við þær upplýsingar
sem væru fýrir hendi. Lára Halla
sagði aðstæður Steingríms
ómanneskjulegar og hann væri út-
lagi, „nokkurs konar hreysikött-
ur“.
Pálmi Jónasson
Lára Björnsdóttir, félagsmálastjóri í Reykjavík
Liðin tíð að börn
geti leikið sér
ein úti
„Við erum ráðalaus,“ segir Lára Björnsdóttir fé-
lagsmálastjóri. „Fólk getur hringt í okkur, en
það er mjög lítið sem við getum gert ef dóms-
valdið hefur sagt að þessi maður sé frjáls ferða
sinna.“ Hún segir það liðna tíð að foreldrar geti
látið börn sín út að leika
sér — eftirlitslaust. Þau
hafi einfaldlega ekki
vald til þess að taka fólk
úr umferð þótt það sé
hlutverk þeirra að
vernda börn.
Lára Bjömsdóttir er félagsmála-
stjóri hjá Félagsmálastofnun
Reykjavíkurborgar. Hún var spurð
hverju það sætti að maður sem ylli
þvílíkum ótta meðal fólks væri
vistaður á þessum stað, þar sem
börn og unglingar eru að leik?
„Nú er ég náttúrlega í þeirri
voðalega vondu stöðu að ég má
ekki gefa þér upplýsingar um það.
Ég hef ekki leyfi til að gefa þér upp-
lýsingar um einstaka skjólstæðinga
stofnunarinnar. Ég skil vel að þú
sért að spyrja en ég get ekkert sagt
við þig án þess að brjóta trúnað.“
En hvað er almennt gert í tilvik-
um sem þessum, þegar fólk er ótta-
slegið vegna nœrveru skjólstæðinga
ykkar?
„Það er fullt af fólki sem menn
hafa ástæðu til að óttast eins og
dæmin sanna. Það er ekki hægt að
fjarlægja allt þetta fólk. Ef menn
hafa rökstuddan grun um að það
þurfi að óttast einhvern ákveðinn
mann er best að hringja hingað eða
í lögregluna. Ef það er vegna barna
þá er það til okkar. Við eigum að
reyna að vernda börn og koma í
veg fyrir að eitthvað komi fýrir
þau. Én út um allan bæ er fólk sem
börn eru ekki óhult fyrir. Við vit-
um það.“
Mér var sagt að þessi staður við
Rauðavatn vœri talinn heppilegur
vegna þess að hann vcerifjarri byggð.
Nú er Árbœjarhverfið hattdan göt-
unnar með mikitin jjölda barna og
unglinga. Þar að auki er verið að
skipuleggja þarna útivistarsvœði,
ekki sístfyrir börtt og unglinga.
„Það verður náttúrlega að leggja
áherslu á það við fólk og foreldra
að gæta að börnunum sínum og
láta lítil börn ekki vera ein, ein-
hvers staðar út úr byggð að
minnsta kosti. Á íslandi höfum við
verið vön að geta látið bömin bara
út að leika sér en það er liðin tíð.
Það verður að gæta að börnum.
Við búum orðið í stórborg með
öllum þeim slæmu hluturn sem því
fýlgir þannig að mér finnst mjög
mikilsvert að allir, sem umgangast
börn, bæði íræði þau um þær
hættur sem eru í umhverfinu og
bara gæti þeirra vel. Og láti ekki
börn, segjum upp að tíu ára aldri,
vera eins síns liðs nema vita um
þau. Það er mín skoðun.“
Á þetta við um öll svœði í „stór-
borgitmi“?
„Já, menn þekkja náttúrlega sitt
næsta nágrenni en það er náttúr-
lega bílaumferð og fólk í bænum
sem maður verður bara að passa
börnin sín fýrir. Þetta er sorgleg
staðreynd en engu að sfður sönn.“
En hvað er hœgt að gera í tilfell-
um sem þessum, þegar fólk óttast
mjög utn börnin sín ogsá ótti byggist
kantiski á rökum? Segjum til dœmis
að um sé að rœða mann, sem þrett-
án sinnum hefur verið dœmdurfyrir
kynferðisafbrot gegn drengjutn frá
7-15 ára aldri, auk tuga annarra
brota, m.a. síendurtekins ölvuna-
raksturs. Er eitthvað hœgt að gera?
„Ef menn eru frjálsir ferða sinna,
hafa fúllt sjálffæði og eru ekki
dæmdir þá er þetta voðalega
vandasamt. Við höfum ekki vald til
að taka menn úr umferð. Þá eru
menn frjálsar manneskjur og hafa
sín borgaralegu réttindi, sem eru
þau að menn geta farið um og kos-
ið sitt heimili. Það er að minnsta
kosti möguleiki fyrir fólk að hafa
samband við okkur, en það er
mjög lítið sem við getum gert ef
dómsvaldið hefur sagt að þessi
maður sé ffjáls ferða sinna.“
Óttifólks er ettgu að síður til stað-
ar.
„Ef fólk óttast um börnin sín
fýrir einhverjum ótilgreindum að-
ila, þá er eiginlega sama hvar við-
komandi er; alls staðar er fólk.
Nema menn séu hreinlega lokaðir
inni og fylgst með manninum nótt
og dag. Slík úrræði eigum við ekki
til.“
Þannig að á ttieðan dómsmálayf-
irvöld segja að viðkomandi sé sak-
STEINGRÍMUR NJÁLSSON
Margdæmdur kynferðisafbrotamaður er hrakinn úr einu hverfinu í
annað vegna mótmæla íbúa
hœfur og hantt situr ekki intti vegna
dótns þá er ekkert hœgt að gera.
„Já, akkúrat, þá erum við í
óskaplega miklum vanda og það er
oftast þannig sem þessi tilvik verða
til. En ef fólk hefur þessar áhyggjur
er því velkomið að hafa samband
við okkur.“
Hefur tnikið verið haft samband
við ykkur?
„Já, það hefur gerst í ýmsum til-
vikum, — fólk í ákveðnum hverf-
um sem er með áhyggjur. En
stundum erum við ráðalaus. Það
verður bara að viðurkenna það
eins og það er.“
PálmiJónasson

FIMMTUDAGURINN 14. JÚLÍ 1994 PRESSAN 9