Vísir Sunnudagsblað - 06.03.1938, Qupperneq 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
o
NORÐUR FYRIR LAND Á
„SKALLAGRÍMI“.
Frh. af 1. síðu.
vænt um þá ákvörðun; þaðspilti
heldur ekki lil, að veðrið var liið
besta, hæg SV-átt og bjart yfir,
skygni ágætt og sjórinn eins og
lieiðartjörn.
Var stefnan nú tekin fyrir
hann Breiðafjörð, djúpt af Önd-
verðarnesi, yfir Kolluál og
Breiðafjarðarflákann (Látra-
grunnið) djúplialt af Bjargtöng-
um, og vorum við þá um liádeg-
ið. Á Breiðafirði var ekki annað
kvikt að sjá, en einstaka fýl og
ritu, nokkura enska togara á
Rauðasandsgrunninu og ein-
hverja lengra inni á firðinum.
Látraröst var ekki vöknuð og
leit ekki út fyrir, að hún mundi
rumska þann dag, svo slétt var
hún; það voru Tangarnir, sem
sögðu manni frá þvi, að hún
væri þarna. Tang'ar þessir eru,
sem kunnugt er, vestasti oddi
landsins (24° 30’ v. Gr.), og
ekki annað en endinn á Lálra-
bjargi (,,Bjarginu“), sem smá-
lækkar til vesturs, og verður að
lokum heljarmikil hlein, sem
vitinn stendur á, þverhnípt að
sunnan.
Fyrir norðan Bjargið var sist
kveikilegra en fyrir sunnan það.
Þó voru 3 trillubátar úr Víkun-
um á sjó rétt fyrir norðan Röst-
ina, og svona var það með öllum
Vestfjörðum, sem nú smá-opn-
uðust með öllum sinum núpu-
um, einum að haki öðrum, alt
norður og austur að Straunmesi.
Eg liefi áður (i Leshók
Morgunblaðsins, V. árg., 21.
tbl.), minst á vestfirsku núpana
og útlit þeirra og gert nokkura
grein fyrir skoðun minni á þvi,
hvernig á litliti þeirra stendur,
en ekki nefnt nöfn, nema fæstra
þeirra, en þeir eru all-margir og
töluvert minnisverk að muna
þó og nöfn þeirra i réttri röð,
og góð skemtun fyrir menn, sem
sigla þarna fram með fjörðun-
um og ekki hafa annað nauð-
synlegra að hugsa um, eins og
t. d. farþegar á strandferðaskip-
um, að glöggva sig á þeim og
nöfnum þeirra. Og þar sem við
héldum nú nokkurn veginn
stórskipaleið með ströndinni,
og eg hafði ekki neitt þarfara að
gera, datt mér í hug að „skrá-
setja“ alla núpana, ásamt f jörð-
um þeim og víkum, sem skilja
þá að, fróðleiksþyrstum ferða-
löngum til leiðbeiningar og
dægrastyttingar.
Vestfjarðarnúparnir eru æði
ólikir að stærð, sumir all-há
fjöll (2—500 m), aðrir lágir og
lítið áberandi, en flestir svo
svipaðir hver öðrum, eggsléttir
að ofan, snarbrattir og að neð-
anverðu sumir þverhníptir, að
það þarf glögt auga til þess að
þekkja þá að og langa viðkynn-
ingu til þess að þekkja hvern
einstakan án þess (t. d. í þoku)
að sjá einhverja hinna líka (til
samanburðar). Allir eru þeir
hlaðnir upp lir blágrýtislögum
(gömlum hraunlögum) líkt og'
lagkaka og má i sumum þeirra
telja 40—50 slík lög fyrir ofan
sjávarmál. Skal nú ekki farið
fleiri orðuni um núpana i heikl,
en hver einstakur þeirra riefnd-
ur.
Jafnskjótt og komið er norður
fvrir Bjargið hlasir öll strönd-
in frá Bjargtöngum að Patreks-
firði við. Er það svæði alt
einu nafni nefnt Vikur, eftir
nokkurum víkum er ganga inn
í ströndina, inn á milli lágra
núpa. Er þessi strönd mjög
sendin og opin fyrir V.—NV. og
N. stormum og stórviðrum, sem
hafa feykt sandinum langt upp
i núpana og landið upp af vík-
unum. Sandurinn er að nokk-
uru leyti skeljasandur orðinn til
smnpart af brimmuldum skelj-
um við ströndina, sumpart úti í
sjó, fyrir atbeina.steinbíts, ýsu
og skarkola, sem éta skeldýr
botnsins og bryðja og mylja
skeljarnar, og brevta þeim í
sand, sem smám saman skolast
á land, þar sem svo vindurinn
tekur við honum. Svo sem
kunnugt er, eru bestu steinbits-
miðin hér við land úti fyrir Vík-
unum og steinbitsafli áður fyr
mikill þaðan, einkum frá
Brunnum og Hvallátrum (Látr-
um).
Fyrsti núpurinn fyrir norðan
Bjargið er Brunnanúpur, sunn-
an við Látravík; fvrir norðan
hana kemur Bjarnanúpur,
sunnan við Breiðavik; þá Breið-
in (líkl. stytting lir Breiðavikur-
núpur), en fyrir norðan hana
lág björg, er nefnast Hnífar og
svo Kollsvik milli þeirra og
mesta núpsins á þessu svæði:
lílakksness eða Straumness.
„Blakkurinn“, eins og hann er
oftast nefndur af sjómönnum
(stytting lir Blakksnes) er ekta
Vestfjarðanúpur: flatur og
ofan, hár og mjög þverhníptur.
— Milli Blakksins og annars af
stórnúpum Vestfjarða, Kópsins
(stytt fyrir Kópanúps?) er 10
sjóm.-'breiður Patreksfjarðar-
flóinn, sem kippkorn inni klofn-
ar við hinn livassydda mikilúð-
uga núp Tálknann (stytting fyr-
irTálknanúp?)í Patreksfjörð og
Tálknafjörð. Kópurinn er einna
liæstur af núpunum, all-brattur,
en endar í lágu nesi, sem við
hann er kent, Kópanesinu —
Milli þess og Barðans (stytting
úr Barðanúpur), gengur inn 14
sjóm.-breiður flói, sem klofnar
við Sléttanes undir eggsléttu
Tóarfjalli í Arnarfjörð og Dýra-
fjörð, en Svalvogavitinn er lítið
eitt norðar, nólægt Hafnarnesi.
Barðinn er einna mest áberandi
af öllum núpunum, hár og
brattur og alveg þverhníptur að
neðan og skagar dálítið frarn
fyrir liina núpana, sem að
Tálknanum og Sléttanesnúp-
inum undanskildum, ná nokk-
urn veginn að einni beinni línu,
sem liggur til NA frá Bjarg-
töngum að Straumnesi.
Ef farið er nokkuð djúpt fyr-
ir flóann milli Kóps og Barða,
má í góðu skygni sjá Kaldbak,
hæsta tind Vestfjarðakjálkans,
á hálendinu milli Arnarfjarðar
og Dýrafjarðar. Hann hefir
mælst 998 m. o: vantaði aðeins
2 m. á að vera 1000 m. réttir.
En sú saga gengur, að nokkur-
ir ungir atorkumenn hafi klifið
tindinn, hlaðið á honum tveggja
metra lióa vörðu og þar með
bjargað sóma Vestfjarðahálend-
isins, og gert það 1000 m. hátt.
Þegar komið er norður undir
Barðann, sést lágt nes ganga frá
Skagafjalli út og suður í flóann,
það er Fjallaskagi, eða Skagi,
eins og það er tiðast nefnt, hin
fomfræga verstöð Dýrfirðinga.
Þegar kemur fyrir Barðann,
opnast Önundarfjörður, milli
hans og' Sauðaness, en svo heitir
núpurinn milli hans og Súg-
andafjarðar. En norðan við
mynni Súgandafjarðar ris Gö'lt-
urinn (eflaust stytting fyrir
Galtarnúpur), hár og brattur.
Norðan við hann er litil vik,
ein af hinum mörgu Keflavík-
um þessa lands. Víð hana er
samnefnt býli og hjá því viti.
sem kendur er við Göltinn. Því
næst kemur liár og brattur núp-
ur, er Öskubakur nefnist, sunn-
an við Skálavík; það er nokkuð
stór vík og dalur með nokkur-
um bæjum. Norðan við hana
gengur fram síðasti núpurinn
fyrir sunnan ísafjarðardjúp;
það er endinn á Stigalilíðarfjall-
inu, eða Deildin, eins og hann
er nefndur, hár og brattur og
endar í Stiganum, sem norður-
hlíð fjallsins, Stigahlið, er kend
við. Þegar komið er að Deild-
inni blasir við fyrir stafni Ritur-
inn (upprunalega Rýtagnúpur,
kendur við fuglinn rýt, nú rita
eða skegla), hinum megin við
Djúpið og eru 12 sjóm. þar á
milli. All-langt inni ( Djúpinu
blasir við á stjórnborða Bjama-
núpur, sem skilur Djúpið frá
Jökulfjörðum, en leiðin fyrir
Rit leggur nokkurn veginn um
hið fornfræga Kvíarmið, sem
Þuriður sundafyllir „setti á ísa-
fjarðardjúpi“, eða utan til við
Djúpmynnið, sem nú er, en þá
var mynnið á ísafirði (sbiv Les-
bók V., bls. 166). Eftir því sem
maður nálgast. Ritinn — opnast
mesta víkin á Vestf jörðum, Að-
alvík, meir og meir. Hún geng-
ur inn á milli Rits og Straum-
ness og er um 5 sjómilur á
breidd, og töluverð bygð þar,
sem kúnnugt er. Straumnes-
fjallið (nyrsti núpurinn) blasir
við, slétt að ofan og með hvöss-
um brúnum og bröttum hliðum
á báða vegu, eins og tröllaukin
bryggja, sem skagar langt út í
sjóinn, þar sem vestur- og norð-
urströnd landsins (eins og liér
er litið á) mætast. Fremst á
hinu lága nesi (liinu eiginlega
Straumnesi), sem gengur fram
úr fjallsendanum, stendur
vitinn, hár og grannur, vörður
í ábyrgðarmikilli stöðu, sem
vísar leiðina jafnt þeim sem
koma að sunnan (vestan) og
að austan (norðan fyrir). Þó
gat liann ekki afstýrt hinu leið-
inlega slysi, er Goðafoss hinn
eldri sigldi um nótt upp í
Straunmeshlíðina, þar sem til
skamms tíma mátti sjá siðustu
leifar hans i urðinni undir hlíð-
inni. Vitans er gætt frá næsta
bæ, en það er Rekavík (bak
Látur, eins og' það er orðað þar)
til aðgrein. frá Rekavík (bak
Höfn við Hornvikina), undir
Straumnesfjallinu, 4 km. frá
vitanum og yfir fjallið að fara,
og er varla nokkurt starf erfið-
ara hér á landi, en gæsla þessa
vita.
Frh.
PÉTUR FÓR 1 DANSINN.
Jón Grunnvíkingur segist
vita með vissu, að þessi al-
kunna vísa sé húnvetnsk að
uppruna og kveðin í Viðidal um
1690. Ilinsvegar kveðst liann
ekki þora að ábyrgjast neitt um
það, hver höfundurinn sé:
Pétur fór 1 dansinn
með ansinn;
bar hann fagran laufanna
kransinn;
minst var frúin mjóleit
um falinn:
málfaðmur, þanspönn
og alin!
STAFHENDA
(mis-hringhend):
Ilún gat séð af hundsfylli,
hún gat léð eitt rúm-bæli,
bún var svona hress við veg,
hún var kona rausnarleg.