Vísir Sunnudagsblað - 06.03.1938, Qupperneq 6

VISIR SUNNUDAGSBLAÐ
Til ,Alcydu‘
cða hvað?
I.
I sunnudagsblaði Visis frá 13.
febrúar þ. á. er þýdd grein eftir
einn af þektustu mönnum þjóð-
ar vorrar, Steingrím Matthías-
son lækni. Eru það nokkurir
valdir kaflar úr bókinni „No
man’s land“, eftir Danann Tho-
mas Dinesen. „No man’s land“
(Engra manna land) þýðir
Steingrímur „Aleyða“.
Af hinum þýddu köflum má
ráða það að lilutverk bókarinn-
ar sé að túlka „vafninga- og
draumóralausa“ lífsskoðun.
Iíeilbrigða lífsskoðun, lífsskoð-
un, sem ekki lieimtar að barist
sé fyrir „háum hugsjónum“.
Grimdin og miskunnarleysið er
afar heilbrigt. Að eins æskufjör,
sem brýst út í þessari mynd til
að njóta lífsins. Villilýrið skal
ráða. Mannréttindi eru ekki til.
Trúin þvaður og sjálfsblekking.
Getur það átt sér stað að lífs-
skoðun höf. og þýð. fari saman?
Þeir eru að visu báðir lausir við
„allar trúarlegar viðbárur“.
Hin beiðna lífsskoðun er „undir-
stöðubetri kraftfæða en kver og
biblíusögur, til þess að duga
manni“ og hafa þeir „af lienni
lært vísdóm lifs og dauða“. En
getur það átt sér stað um jafn
ágælan mann, sem Steingrím
Matlhíasson, sem aldrei liefir
haft tækifæri til að sturlast „í
djöfulæði ófriðarins“?
„Til mótmæla" kem eg fram
gegn slíkri lífsskoðun. Ekki „til
méðmæla“. Það er þung móðg-
un og illa hugsuð getgáta í garð
islenskrar prestastéttar að telja
nokkur líkindi fyrir því að ein-
hver kæmi til meðmæla.
Heiðin lífsskoðun er því mið-
ur mikið útbreidd um hinn
kristna lieim og ber ekki lítið á
henni hér hjá oss. Of margir,
sem kunna að valda penna slys-
ast til að ala á henni með bein-
um og óbeinum áróðri, visvit-
andi og markvíst. Margir láta
glepja sér sýn. Bæn örvænting-
arinnar brýst fram með ofur-
magni, grátþrungið og heitt:
„Guð, minn guð ég hrópa
gegnum myrkrið svarta, —
likt sem út úr ofni
æpi stiknað hjarta;
gefðu dag í dauða
drottinn, mínu skari,
vonarsnauða viskan
veldur köldu svari.“
Þér áróðursmenn bakið yður
mikla synd. Það er Ijótt og
grimmilegt að gera tilraun til
að brjóla grundvöllinn að göf-
ugu og siðfáguðu liugsjónalífi.
Það er lítilmannlegt að ræna
marga menn sálarfriði og stefna
þeim í beinan voða örvæntingar
og sturlunar. Gætið ykkar í
tíma. Varist fávísan sjálfsþótta
efnishyggjunnar — vantrúar-
innar — guðleysisins. Gáum að!
Hvar erum vér stödd?
II.
No man’s land — Aleyða.
Þessu nafni liöfðu ensku her-
mennirnir nefnt svæðið milli
skotgrafanna í ófriðnum mikla.
Og Alevða bar nafn með réttu.
Haglél og púðurreykur skot-
hríðanna eyðilögðu þar allan
gróður. Engin skepna mátti þar
lífi lialda.
Hinir ensku liermenn kölluðu
land þetta „Engra maiina land“.
Hinn orðhagi þýðandi hefir hér
orðið sjónarvottum snjallari, þvi
að með cinu orði hefir honum
tekist að lýsa þessum ógnum
styrjaldarinnar, eins og fyrir
þeim hefir vakað, en þeim ekki
fullkomlega tekist með þrem.
Aleyða — það er einmitt rétta
orðið. En er það nú ekki kald-
liæðni örlaganna að einmitt
þetta orð, með allri þess eyði-
leggingu, ógn og dauða, er það
felur i sér, skuli á átakanlegan
hált vera- táknrænt 'fyrir efni
hinna völdu kafla þýðandans?
Sú lífsskoðun, scm birtisl i
þeim er aleyðan í döpurlegustu
og geigvænlegustu mynd sinni.
Höfundurinn er 27 ára þegar
bann fer í lierinn. Hann er
hraustur, vel ættaður og efna-
lega sjálfstæður. Hann velur á
milli „daufrar og tilbrevtingar-
lausrar æfi heima á Sjálandi“
og stríðsins. Hann „gleðst af þvi
að hafa valið rétt“. í stríðið fer
liann ekki af því að liann hafi
„háar hugsjónir íil að berjast
fyrir“. Hann berst af því að
hann vill fá að „upjjlifa margt
og mikið og lifa lífinu i dáð og
drengskap og hættu“. En hvað
á hann hér við með dáð og
drengskap? Gín hér ekki við
okkur tómleikinn — aleyðan?
Hann berst ekki fyrir réttlætis-
sakir og ekki af ættjarðarást.
Hann berst ekki vegna vináttu
við Bandamenn. Hann trúir ekki
á mannréttindi. Hann berst ekki
einu sinni af metnaði. —- Hann
berst sér til skemtunar. Hann
er gamall veiðimaður og nú
drepur hann menn með eins
mikilli ánægju eins og hann
drap veiðidýrin lieima lijá sér.
„Fjandmaðurinn hnígur fyrir
skotinu, eins og hjörturinn, sem
eg skaut í fyrra“. „Hann lá, segi
eg hlakkandi eins og þá, og eftir
á minnumst við hardagans og
víganna á sama hátt og æsku-
maður minnist fyrsta sigurs í
ástamálum“. Hann lítur köld- •
um, tómum augum á lifið —
samúðarlaust — tilfinningar-
laust. Mannslifið hefir ekkert
gildi. Eitt er honum þó þyrnir
í augum og það einasta, sem
hann virðist reyna að velta fyr-
ir sér. Það er trúin. Þar er hann
hatrammur og markviss and-
stæðingur. Hann á ekki ást til
neins, honum þykir ekki vænna
um samherjann en andstæðing-
inn, ekkert áhugamál — að eins
eitt — fjandskap og lítilsvirð-
ingu gagnvart trúnni. — And-
legt ásigkomulag höfundarins
er í einu orði sagt — í „Aleyðu“.
Lifsskoðun höfundar er að
vísu heiðin. En hver getur fall-
ist á að þessa lífsskoðun liafi
hann fengið úr íslendingasög-
unum? Enginn með fullkominni
dómgreind. Með réttu er liægt
aðefaað lífsskoðun höfundarins
þekki yfirleitt dáð og dreng-
skap. En það sem gefur forn-
sögum okkar gildi er m. a. dáð-
in og drengskapurinn. Grimd og
yfirgangur er þar að visu mikil,
en það Jiótti ávalt Ijóður. Slíkt
var aldrci dæmt „æskufjör“,
sem hrýst út í þessari myrid til
að njóta lífsins. Grimd og yfiV-
gangur var fordæmt af bestu
mönnum fornaldarinnar. —
Mannslifið var ekki lililsvirt.
Fyrir það komu hefndir eða
gjöld. Enginn mátti óbættur
falla.
Heiðin lífsskoðun getur verið
falleg, en venjulega hefir henni
ekki telcist að læra „visdóm lífs
og dauða“. Margir aðhyllast
hana, en kristindómurinn geng-
ur við hana í herhögg. Hann er
bröddur, sem stingur. Eg liefi
kynst mörgum „heiðnum“ Is-
lendingum. Enginn ])cirra hefir
getað tileinkað sér skoðun liins
danska striðsmanns. Og það er
vafalaust að vanhugsuð.u máli
að þýðandinn reynir að gera
heiðindóm manna hér ógöf-
ugri og tómlegri en hann er.
Árið 981 var byrjað að boða
hér á Iandi kristna trú — eftir
19 ár — eða árið 1000 var hún
lögtekin á Alþingi, af því að hún
þótti belri en liinn forni siður.
Hinn forni átrúnaður liafði lýst
gjaldþroti. Ekki vildu þó allir
við það kannast. En ekki er að
efa, að flestir landsínanna og
ekki síst þeir vitrustu fundu vel
að þeir voru staddir í „Aleyðu".
Einn ])eirra sagði: „Að þvi brosi
eg, að margur bóll opnast og
hvert kvikindi býr sína bagga
og gera fardaga.“
Við Islendingar miklumst
af viturleik og framsýni þeirra
manna, sem réðu á Alþingi árið
1000 og köstuðu liinni heiðnu
lífsskoðun Er það framför eða
afturför að fara nú að tileinka
sér það, sem ])cir töldu lakari
lifsskoðun, en kristindómsins
og vildu ekki lengur nýta? Aft-
urför! Hvað er þá uni það að
segja, ef reynt er að lýta og af-
baka þá fornu? Ef fleiri fylla
þann hópinn og vinna að því
með, ráðnum hug, þá er víst
hvar við lendum — úti í „Al-
eyðu“. — Einmitt þar!
„Hvað er þá orðið okkar
starf — —?
Höfum við gengið til góðs
götuna fram eftir veg?“
III.
Hver ný kynslóð tekur við af
liinni gömlu. Er það einskis-
virði? Á einum mannsaldri
lærist margt, sem menn kunnu
ekki áður, en er til bóta. Það
væri heimska af hinni nýju að
færa sér það ekki í nyt. Hver ný
kynslóð hlýtur þvi að byggja
upp af reynslu ])eirrar, sem er
að líða undir lok, svo að liún
geli skilað þeirri næstu ein-
hverju. Þetta gerði síra Matthí-
as Jochumsson. Það sýnir ber-
lega kvæðið, sem hann vrkir til
móður sinnar.
„Þá lærði’ ég alt, sem enn ég
kann,
um upphaf og enda’, um guð
og mann
og lífsins og dauðans djúpin.
Mitt andans skrúð var skorið af
þér,
sú skyrtan hest liefir dugað mér
við stormana, helið og hjúpinn.“
Honum var gefin sú dýrmæta
gáfa að geta ort. Þessa gáfu sína
notaði hann ekki lil að rífa það
niður, sem liinir eldri höfðu
reynt að liafði gildi. Hann vinn-
ur að áframhaldandi fullbygg-
ingu kynslóðanna. Hann syngur
sig inn í hjörtu landsins barna
og er nú einn af mætustu sonum
þjóðarinnar, og mun ekki
gleymast svo lengi, sem islensk
tunga verður töluð. Hver var nú
sú „kraf tfæða“, sem bonum var
gefin af móður sinni?