Vísir Sunnudagsblað - 23.04.1944, Blaðsíða 3

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
uppsprettur umhverfis bæinn.
Sömuleiðis á Svanshóli og
Klúku. Á þessum bæjum eru i-
búðarhúsin hituð upp frá þess-
um uþpsprettum. Þá er laug á
Bakka, skammt frá bænum,
sömuleiðis á Ásmundarnesi.
Loks er heit uppspretta niður
við sjávarmál í Höfðanum niður
af Kaldrananesbænum. Sýnist
þvi sem þarna sé um nokkuð
stórt hitasvæði að ræða. Eru all-
ar líkur til að þessir kostir lands-
ins gætu orðið til mikilla nota i
framtiðinni, ef vel væri eftir leit-
að og um búið. Eins og vatnið
er notað nú má búast við að
yfirborðsvatri og kaldar lindir
neðanjarðar blandist saman við
heita vatnið. Þó er það þegar til
mikiDa nota á hinum fyrr-
nefndu bæjum til upphitunar og>
garðræktar. Þess má geta, að
síðasthðið ár, 1943, sem var af-
ar kalt og kartöfluuppskera-
brást viða um land, jafnvel íveð-
ursælum sveitum, þá var allgóð
uppskera úr görðum í Goðdal,
sem jarðhitinn var. (Hefir þó
sennilega andað kalt inn af Tré-
kyllisheiði.
Aðdrættir eru fremur hægir
á Selströndinni, því að aðeins
er yfir fjörðinn að fara til
Hólmavíkur. Aftur eru ilhr veg-
ir á landi og erfitt um vegagerð.
Landslagið þannig háttað, að
víða eru kleifar og klettabelti, er
liggja þvert á ströndina og liggja
víða i sjó fram. Norðan yfir
Bjarnarfjarðarháls, úr Bjarnar-
firði og Bölum, eru óhægir að-
drættir. Yfir hálsinn er að fara,
svo sjóleið yfir Steingrímsfjörð.
Vegir á bálsinum eru viða ó-
greiðir, ekki sizt að haustlagi i
misjafnri veðráttu. Sjóleið einn-
ig löng og óhæg. Aftur eru vegir
heldur góðir um Bjarnarfjörð.
Undanfarin ár hefir líka verið
unnið þar að vegagerð, og með-
fram Bjarnarfjarðará eru viða
góðir kaflar frá náttúrunnar
hendi. Um Bala mun ekki eins
óhægt um vegagerð sem á Sel-
strönd.
Meginviðskipti manna eru við
kaupfélagið á Hólmavík. Hefir
oft verið innt að þvi undanfarin
ár, að félagið setti upp útibú á
Kaldrananesi. Dálítið hefir ver-
ið gert í þá átt af félagsins hálfu,
en betur má að gera, ef koma á
að haldi. Það hefir verið þyrnir
i augum sjófarenda að leiðin imi
á Bjarnarfjörð hefir ekki verið
» mæld svo öruggt hafi þótt. Er
nú úr þvi bætt, og leiðin talin ör-
ugg til umferðar. Hafnarskil-
yrði allgóð og mjög auðvelt að
gera lendingarbætur, sem gera
mundi ferming og affermingu
auðvelda.
„Bjamarfjörður er sudda-
sveit, sést hann oft með fönn-
um“ o. s. frv., stendur i gamalli
vísmJEkki er af því að taka, að
stundum suddar hér. Eru þó
úrkomur minni, én viðast ann-
ars staðar hér i sýslu, að minnsta
kosti.. Þurrviðrasamasta plássið
við Bjarnarfjörð mun vera um
innanverðan Steingrimsfjörð.
Austanáttin miðlar okkur
Strandamönnum mestrar úr-
komu og þoku á sumrum. Get-
ur þá oft verið þurrt veður eða
jafnvel þurrkur frammi i Bjarn-
arfirði, þó mikil úrkoma sé
norðan Trékyllisheiðar og fýla
og suddi í innhreppum sýslunn-
ar. Ekki ósjaldan sér í kolsvart-
an þokumökkinn innyfirflóann,
Trékyhisheiði og Balafjöll, er
enda út til hafsins i Kaldbaks-
horni, bjóða illviðrum byrginn
og vernda byggðina. Þar sem
hreppurinn er stór og að sumu
leyti erfiður umferðar, er held-
ur erfitt um ýmis félagssamtök.
Eru þó hér starfandi margskon-
ar félög, svo sem: búnaðarfé-
lag, fóðurbirgðafél., nautgripa-
ræktarfélag, ungmennafélag,
kvenfélag og tvö lestrarfélög.
Misjöfn munu afköst þessara
félaga, eins og víða gerist. Geta
niá þess að fóðurbirgðafélagið
var eitt af þeim fyrstu er stofn-
uð voru.
Hér í Bjarnarfirði hefir und-
anfarin ár starfað félag, „Sund-
félagið Grettir“. (Hefir þ'að, eins
og nafnið bendir til, mest beitt
sér fyrif sundkennslu. Byggði.
það sundlaug við volga vatnið
á bökkum Bjarnarfjarðarár.
Hefir það nú í undirbúningi
byggingu stórrar og fullkomnari
sundlaugar á Klúku. Einnig hef-
ir „Ungmennasamband Stranda-
manna“haft með höndum sund-
kennslu i Hveravik. Það hefir
þvi oftast verið haldið uppi
sundkennslu við tvær sundlaug-
ar i hreppnum um tima á hverju
ári. Má svo að orði kveða, að
hver uppvaxandi unglingur hér,
karl og kona, kunni eitthvað
í þessari nytsömu iþrótt.
Ætlast er til að sundlaugin
á Klúku verði rekin i sambandi
við væntanlegan heimavistar-
skóla. Sýnist vel til falhð að hafa
þar einnig garðyrkjunámskeið
við hitauppspretturnar. Þá er
þar vel fallið til vetraríþrótta,
svo sem skauta- og skíðaferða.
Oft gljáandi svell á láglendinu
og nægur snjór i brekkum hið
efra. Lengi fram eftir vori fann-
breiður á heiðum fyrir þá, er
sækja vilja til skíðaferða á lang-
leiðum.
Eg þefi hér að framan farið
fljótt yfir sögu. Sagt lauslega
frá þvi einu, er að mestu liggur
ljóst fyrb hverjum þeim, sem
um veginn fer. Hef ekki nánar
rakið sögulegar minjar, enda
ekki haft tækifæri til þess,
mundu þær. þó reynast nokkrar
ef til væri leitað með kostgæfni.
Því síður farið inn á þau svið,
er lýsa lífsbaráttu fólksins. Oft
munu þær sögur hafa gerst, er
frásagnar eru verðar. Fækka
tekur þvi fólki er man harðind-
in eftir miðja síðasthðna öld og
hafði spurnir öðrum eins eða
meiri. Var þá oft lagt upp með
litið. Flestir áttu nóg með sig.
Þeini var þvi ekki rífskipað, er
lífsbaráttan gerði magnþrota.
Leikslokin voru oft tvísýn hjá
þeim er þó voru taldir sjálf-
bjarga.
Staðhættir eru liér ekki þeir,
að menn þyrftu að staðaldri við
alla aðdrætti, að khfa lítt fær
björg og brattar brúnir, eins
og þeir, sem bjuggu i hinum
umluktu vikum Norðurstranda,
þar sem slys gat verið búið ef
hin minnsta fótfesta bilaði.
Eigi að síður var oft um langan
veg að sækja þegar hafisar lögð-
ust að landinu og torvelduðu
alla umferð. Voru þá oft smáir
aðdrættir er eins manns orka
megnaði, enda til lítilla byrgða
að sækja þegar siglingar teppt-
ust langt fram eftir sumri. Varð
þá að þreyja meira en „Þorrann
og Góuna“ og bjargast við þau
fátæklegu föng, er heima fyrir
voru.
Á þeim árum, sem eg hefi
liaft kynni af högum manna hér
i hreppi, liefir útgerð breytzt
frá árabátuiu í vélbátaútgerð.
Hefir sú útgerð gefizt misjafn-
lega. Fólk hefir þó dregizt þar
að og margur gengið frá með
lítið. Á seinni stríðsárum hefir
þó úrræzt betur, hvað sem við-
tekur. Hraðfrystihúsin eru tal-
in þar vænleg til úrbóta.
Jarðræktarframkvæmdir eru
komnar skemmra á veg en æski-
legt væri og vart sem i innhrepp-
um sýslunnar. Að minni hyggju
veldur þar mestu um, að seinna
vai- hér hafizt handa um þá
hluti. Á árunum 1902—1906
starfaði ég að jarðabótum i Ó-
spakseyrarhreppi. Eitt ár fór
eg um með liesta og verkfæri
og plægði hjá bændum i Fells-
og Kirkjubólshreppum. Var á
flestum Iiæjum i þessum hrepp-
um búið að girða túnin og slétta
þau að mestu. iHingað norður
fluttist eg 1906. Á fyrsta ári
mældi eg öll tún hér í breppi.
Þá voru fleat tún ógirt, á fómn
stöðum búið að slétta nokkuð
að mun og sumum ekkert. Það
seiri áunnist hefir: ÖU tún hér
eru girt, að mestu horfið aUt
þýfi og á sumum bæjumkominn
álitlegur túnauki. Auk þessara
túnbóta, byggð ibúðarhús á
flestum bæjum, ýmist úr stein-
steypu eða timbri. Á nokkurum
stöðum all-reisuleg peningshús
og hlöður yfir mestan heyskap.
Oft hefir verið um einyrkja-
starf að ræða, einkum hin seinni
ár. Enda hefir heldur dregið úr
framkvæmtíum á seinustu ár-
um þvi hið háa kaupgjald við
vegavinru o. fl. hefir dregið
bændur sjálfa frá heimilisstörf-
um.
Þeir sem fara um Strandir
sjú þess mun hver breyting
verður á landslagi eftir að kem-
ur inn fynr Trékyllisheiði. Að
balci eru hin hrikalegu f jöll, með
liáum gnýpum og risakömbum,
hin marghreytilegustu að lögua
og úíM. Ofl veit bað út til hafs-
ins i þverhnýptum björgum,
þar sem úthafsaldan gnýr við
óheft. Má íelja að Kaldbakshorn
standi innst i fylkmgu þessara
stórbrotnu mynda. Eftir það
fara ijöllin að verða svipminm,
en jafnframt hlýlegri og mild-
ari. Útsýni er viða fallegt, eink-
um lil lafsins. Mun hverjum
þeinr, er kemur á norðurbrún
liálsins yfir Kaldrananesbæn-
um, á björtum og stilltum vor
degi, verða á að staídra við og
horfa ofan yfir umhverfi Kald-
rananess, þar sem skiptast á
vogar og nes, eyjar og sund,
lognslétt, iðandi af fugli. Byggð-
in fram af firðinum blasir við
fram i dali, þar liðast áin lygn
fram um undirlendið. Út til
hafsins sér yfir Húnaflóa, er
takmarkast af Skagastrandar-
fjollum og Lágskaga, er teygir
arminn svo langt vestur, að -í
góðu skygni, virðist hann seil-
ast Iangleiðis til hinna tigullegu
Strandafjalla.
Mikið er nú talað um þær
framfarir og þægindi, þegar bú*
ið væri að veita rafmagni yfir
landið. Það er dálítill uggur í
okkur útkjálkabúum, að við
verðum settir skör lægra þeim,
sem i þéttbýlinu búa um not
þeirra gæða, að minnsta kosti
fyrst um sinn. Kemur það og
ekki illa heim við skoðanir
sumra, þó enn strjálist um
byggðir í dreifbýhnu, meir en
orðið er.
Fólliið þráir Ijósið og ylinn
og önnm' þau þægindi, er sam-
fara er þeim framkvæmdum,
að þær sveitir sem þar yrðu
útundan mundu lítt byggilegar
téljast.
Þar sem enn hefjr sést um
þessa" hluti skráð, er ekki gert
ráð fyrir neinum framkvæmd-
um í þessa átt norðan Stein-
grimsf jarðar. Er því merkilegra
þar sem mikill verksmiðju-