Nýja dagblaðið - 31.12.1933, Blaðsíða 1

Reykjavík, sunnudaginn 31. desbr. 1933.
55. blað
Árið 1933 hefir verið auðugt
að nýjungum í heimspólitík-
inni, einkum í fjárhagsmálum.
Stórþjóðirnar hafa tekið upp
margskonar nýbreytni til að
reyna að leysa fjármál sín, og
er enn óséð um árangur margra
þeirra tilrauna, sem stór-
felldastar eru.
Tollverndar-
stefna Breta.
Sú breytingin, sem fram að
þessu snertir mest íslendinga
var fráhvarf Breta frá frí-
verzlunarstefnunni. Brezkur
stóriðnaður hófst eftir 1750.
Bretar voru á undan öðrum
þjóðum í að finna upp og hag-
nýta vinnusparandi vélar í
sámbandi við notkun gufuafls-
r
Aramótayfirlit
um erlenda viöburði.
ingi verkamannaflokksins, Mac-
Donald, breytti um stefnu,
mitt í kreppunni, og bauð í-
haldinu félagsskap um stjórn
ríkisins, og að hylla stefnu þá,
er hann hafði áður barizt á
móti. Frjálslyndi. flokkurinn
fór sömu braut. Sameinuðust
nú leiðtogar allra enskra
flokka í því að byrgja ríkið
með tollmúrum, og freista að
eiga sem mest sldpti við ný-
lendurnar. Voru Ottawa-samn-
McDonald, forsætisráðherra Breta.
ins. — Hagfræðingar Breta
kenndu þeim þá, að líf þeirra
og gæfa væri undir því komin
að hafa enga tollmúra, geta
fengið óunnar vörur sem ódýr-
astar hvaðan sem var af hnett-
inum, og selt iðnvaming sinn
erlendis, án þess að þar væru
tollmúrar. Aðrar þjóðir fylgdu
lengi vel í kjölfar Breta og
verndartollastefnan var lengi
vel í miklu óáliti. En þegar
kom nokkuð fram á 19. öld og
einkum fram á 20. öld, fóru
margar aðrar þjóðir að efla
stóriðnað sinn, og tóku þá upp
tolla, ekki sízt til að vemda
sig gegn brezkri samkeppni. En
Bretar vom þrautseigir og
héldu út þar til komið var
langt út í yfirstandandi heims-
kreppu. íhaldsflokkurinn enski
hafði um alllangt skeið viljað
koma á tollvernd, en þjóðin
risið á móti og fellt flokk
þeirra við kosningar hvenær
sem tollastefnan var sett á
odd. Kom þar þó loks, að for-
ingarnir byggðir á þessum
bræðingi enskra flokka.
Eftir atvikum má segja, að
þessi innilokunarstefna Breta
hafi skaðað ísland enn sem
komið er minna en ástæða var
til að ætla, og að það sé mest
að þakka mannúð enskra
stjórnarvalda, sem líta á ís-
lendinga eins og nábúa og
skjólstæðinga þegar á reynir.
En ekki er því að leyna, að í
tollastefnu Breta er fólgin mik-
il framtíðarhætta, ef ekki verða
straumhvörf þar í landi.
Ósigur
bræðingsins.
Og þau straumhvörf' eru nú
sýnileg. Ihaldinu enska hafði
tekizt að lama andstæðinga
sína stórlega, er þeir fengu
báða höfuðleiðtoga enskra
verkamanna, Macdonald og
Snowden inn í bræðingsstjóm,
þar sem íhaldið réð öllum
stefnumálum. Þar voru og
nokkrir af leiðtogum frjáls-
lynda flokksins. I fyrstu hafði
enska íhaldið leyft Macdonald
að lofa því, að ekki kæmi til
kosninga fyr en árangur sæist
af bræðingnum. En það varð
að brigðmælgi. Eftir fáar vik-
ur var þingið leyst upp. íhalds-
menn unnu stórkostlegan sig-
ur, en umbótaflokkamir töp-
uðu. Flokkur verkamanna tap-
aði úr tæplega 300 þingsætum
og niður í 50. Nokkuð svipað-
ar ófarir fór frjálslyndi flokk-
urinn. Macdonald fór úr flokki
sínum, en eftir nokkura mán-
uði kom Snowden heim aftur,
viðurkenndi að flest hefði orð-
ið brigðmælgi, sem íhaldið lof-
aði, og að verkamönnum væi’i
ólán eitt að binda við þá fé-
lagsskap. Fór nú straumurinn
mjög að snúast aftur frá tolla-
stefnunni. Vinnur verkamanna-
flokkurinn nú hverja auka-
kosninguna af annari, og sama
hefir orðið raunin á við kosn-
ingar í bæjarstjómir. Loks
kom þar, skömmu fyrir jól, að
þingmenn frjálslynda flokksins
„gengu yfir gólfið“, sem kallað
er á ensku þingmáli. Þeir fluttu
sig úr þeirri sætaröð, þar sem
stjórnin hefir sitt fylgi og yfir
til þeirra, sem em í andófi við
stjómina. Eru nú bæði verka-
menn og frjálslyndir menn í
fullu andófi við bræðings-
stjómina og tollapólitík henn-
ar. Hefir reynslan líka sýnt
■ það, að tollastefnan hefir stór-
! um aukið dýrtíð og erfiðleika
í landinu.
I
Tilraunir
Roosevelts.
Fátt hefir vakið meiri eftir-
tekt á undangegnu ári en bar-
átta Roosevelts forseta við at-
| vinnuleysi og kreppu Banda-
' ríkjanna. Hefir hann komið
! fram sem einvaldur í landinu,
1 en þó stuðst fyrst og fremst við
velvild og árnaðaróskir landa
sinna. Þjóðin var orðið leið á
aðgerðaleysi og deyfð íhalds-
forsetans, sem áður var. Þjóð-
in þráði sterk og karlmannleg
átök, og valdi sér forseta, sem
var fyrir sitt leyti fús að vinna
þannig, og hefir gengið ótrauð-
ir fram í björgunarstarfsem-
inni. Roosevelt hefir komið
víða við: Hann hefir stytt
vinnudaginn í verksmiðjunum,
til að koma fleiri mönnum að
vinnu, hækkað kaupið, knúð
bankana til að láta atvinnurek-
endum fé til að starfa með,
reynt að koma skipulagi á sölu
landbúnaðarafurða bændunum í
Roosevelt.
vil. Hann hefir fellt gengi pen-
inganna til að geta betur auk-
ið sölu á vörum landsins er-
lendis og til að styðja hækkun
verkalaúna og verðlag í land-
inu.
Enn er ekki hægt að segja
hversu fer um tilraun Roose-
velts. Erfiðleikarnir eru miklir
og margir spá að þeir muni
verða sterkari heldur en úrræði
forsetans og samherja hans, og
er þá erfitt að vita hvað við
og tiltrú, er þjóðin sýnir hon-
um við hinar djörfu tilraunir
fyrst og fremst að þakka því,
að þjóðin finnur, að ef lýðræð-
ið getur ekki leyst vandann, þá
stendur ekki á öfgastefnunum
að bjóða þjónustu sína. Og all-
ur þorri sæmilegra manna lít-
ur á öfgastefnurnar með full-
kominni óbeit og vanþóknun.
Gula hættan.
Árið sem leið hafa Japanar
færst í aukana meir en nokkur
önnur þjóð um hernað og víg-
búnað. Höfðu þeir kreppt svo
að Kínverjum, að þeir urðu að
láta laust við Japana geysimikið
landflæmi í Manchuriu og hafa
Japanar nú raunverulega gert
það að skattlandi. Fólki fjölg-
ar ört í Japan, en landrými lít-
ið. Láta þeir nú straum inn-
flytjenda fara til Manchuriu
og gera það sennilega aljap-
anskt land á einum mamisaldri.
Meðan Japanar frömdu yfir-
gang sinn og ójöfnuð við Kín-
verja, gengu þeir úr Þjóða-
bandalaginu til að hafa ekki
aðhald þess, né þola af því
réttmætan dóm. I Japan er
raunverulega ofbeldisstjórn.
Mesti auðmaður landsins, sem
er hergagna- og herskipasmið-
ur, á flestöll blöð í landinu.
Hann vil auka vígbúnaðinn, fá
styrjöld og geta selt fram-
leiðslu sína mikið og dýrt.
Efnamannastéttin í landinu er
samhent þessum herbúnaðar-
forkólfi. Herinn, flotinn og
flugtæki til hemaðar er aukið
meir en nokkru sinni fyr. Jap-
Kohi Hirota
utanríkisráðherra Japana, kona hans og dætur 17 og 20 ára.
tekur. óánægja hins stóra ör-
eigahóps er mikil, en engar
líkur eru til að þeim takist að
skapa neitt starfhæft skipulag.
Á hinn bóginn hafa þýzkir
„nazistar" mikinn undirróður í
landinu, með mörgum launuð-
um mönnum, en ekki hefir
þeim orðið mikið ágengt. Hitt
er annað mál, hversu færi, ef
auðmenn Bandaríkjanna töp-
uðu trúnni á, að lýðræðisstefn-
an geti varið auðæfi þeirra og
hagsmuni. Getur þá svo farið,
að þeir verði forkólfar ofbeldis-
stefnu. En svo mikið er víst,
að Roo«evelt á hið mikla fylgi
anar vígbúast móti Bandaríkj-
unum og Rússum, og hafa
launvináttu við Itala og Þjóð-
verja, enda má segja, að skylt
sé skeggið hökunni.
Brúna byltingin
í Þýzkalandi.
Sá er einna merkilegastur
atburður árið sem leið, að auð-
menn Þýzkalands efldu ofbeld-
isflokk Hitlers þar til honum
var fært að taka stjórn lands-
ins, fá vald yfir hemum og
lögreglunni, og taka í hendur