Nýja dagblaðið - 10.03.1934, Síða 1

NYJA DAGBIAÐIÐ
2. áí. Reykjavík, laugardagirm lO.'tuarz 1934. 59. blað
Jarðskjálftar á botni Kyrrahafsins
Flóðöldurnar af völdum jarðskjálftans valda
miklu manntjóni og skemmdum.
ÍDAG
Sólaruppkoma kl. 7.09.
Sólarlag kl. 6,09.
Flóð árdegis kl. 0,10.
Flóð síðdegis 1,00.
21. vika vetrar.
Veðurspá: Austan kaldi og úr-
komulaust.
Ljósatími hjóla og bifreiða kl. 6.30
síðd. til kl. 6.50 árd.
Söln, skrlistofur o. fL:
Landsbókasafnið opið kl. 1-7 og 8-10
þjóðskjalasafnið ...... opið 1-4
Alþýðubókasafnið ...... opið 10-10
Lándsbankinn .... opinn kl. 10-1
Búnaðarbankinn .. opinn kl. 10-1
Útvegsbankinn .... opinn kl. 10-1
Útbú Landsb., Klapparst. opið 2-7
Sparisj. Rvk og nágr. 10-12 og 5-7J/2
Pósthúsið: Bréfapóstst. .. opin 10-6
Bögglapóststofan .... opin 10-5
Landssíminn ........... opinn 8-9
Skrifstofa útvarpsins kl. 10-12 og 1-6
Búnaðarfélagið .. opið 10-12 og 1-4
Fiskifél..... Skrifst.L 10-12 og 1-5
Samb. ísl. samvinnuféb 9-12 og 1-6
Skipaútg. ríkisin® opin 9-12 og 1-4
Eimskipafélagið ......... opið 9-4
Stjómarráðsskrifst. .. 10-12 og 1-4
$ölusamb. ísl. fiskfr&mleiðenda
opið 10—-12 og 1—6
Hafnarskrifstofan opin 9-12 og 1-6
Skrifst. bœjarins .... opnar 10-12
Skrifst. lögmapns .... opin 10-12
Skrifst. tollstjóra '.... opin 10-12
ftikisféhirðir .......... opið 10-2
Heimsóknartími sjúkrahúsa:
Landsspítalinn ........... kl. 3-4
Landakotsspitalinn ....... kl. 3-5
Laugamesspítali .... kl kl. 12%-2
Vífilstaðahœlið 12Vi-lVi og 3V£-4Vi
Kleppur ....... . . ..;... kl. 1-5
Fæðingarh., Eiriksg. 37 kl. 1-3 og 8-9
Sólheimar .............. opið 3-5
Sjúkrahús Hvítabandsins .... 2-4
Elliheimilið ................. 1-4
Næturvörður i Laugavegsapóteki
og Ingólfsapóteki.
Næturlæknir: pórður pórðarson
Eiríksgötu 11. Simi 4655.
Skemmtanlr og samkomar:
Nýja Bió: Gimsteinaprinsinn og
Máttur eldfjallanna aukam. kl.
9 síðd.
Gamla Bió: Erfðaskrá doktor Ma-
buse kl. 9.
Iðnó: Happdrætti Háskólans kl. 1.
Iðnó: Appolloklúbburinn.
Hótel Borg: Aðaldansl. íþróttafé-
lags Reykjavíkur.
S. Gí. T. eldri dansarnir.
Dagskrá útvarpsins:
Kl. 10,00 Veðurfregnir. 12,15 Ilá-
degisútvarp. 15,00 Veðurfregnir.
18,45 Barnatími (Steingrímur Ara-
ingar. 1925 Tónleikar (Útvarpstrí-
óið). 20,00 Klukkusláttur. Fréttir.
20,30 Leikrit: Lénharður fógeti
(Haraldur Björnsson, póra Borg,
Ragnar E. Kvaran, Soffía Guð-
laugsdóttir, Friðfinnur Guðjónsson,
Gunnþórunn Halldórsdóttir, Tómas
Hallgrímsson, Vald. Helgason,
Viðar Pétursson o. fl.). — Dans-
lög til kl. 24.
Upptök jarðskjálftanna 100
mílur frá strönd Japans.
3. marz 1933 barst sú fregn
um heim allan að jarðskjálftar
miklir hefði orðið við austur-
stönd Japan. Jarðskjálftarnir
sjálfir gerðu lítið tjón á landi,
enda áttu þeir upptök sín um
100 enskar mílur úti í Kyrra-
hafi. En hálfri klukkustund
síð skullu flóðöldur miklar —
tunami kallaðar í Japan — á
ströndinni, brutu niður um
7000 hús og í þessu flóði
drukknuðu rúmlega 3 þúsundir
manna.
Rannsóknir jarðskjálfta á
hafsbotni.
Atburður þessi vakti sem
von var mikla athygli, og voru
vegsummerki öll rannsökuð
vandlega af japönskum jarð-
fræðingum. Árangur þessara
rannsókna er nýlega kunnur
orðimt og þykir gefa merkilega
fræðslu um það, hveniig slíkir
atburðir verða og hvemig
helzt verði séð við tjóni af
þessum völdum. Eins og kunn-
ugt er stafa landskjálftar oft af
eldsumbrotum. Eldsumbrot
verða oft á sjávarbotni og víst
oftar en menn vita af. Hér við
land hafa eldsumbrot orðið á
sjávarbotni undan Reykjanesi
alloft svo sögur fari af. En ekki
er að sjá að þeim hafi fylgt
landskjálftar og ekki fara sög-
ur af því, að hér við land hafi
gerzt stórfelld sjávarflóð af
þeim sökum, og vonandi verð-
ur slíkt aldrei, því mjög eru
slík flóð háskaleg. En ýmsum
mun þykja fróðlegt að vita
hvernig flóðöldur þessar haga
sér og hverju þær geta orkað,
og skal nú stuttlega skýrt frá
atburðunum 3. marz 1933, og
er farið eftir frásögn enska
blaðsins Manchester Guardian
23. f. m.:
Árið 1896 fórust 27 þús.
manns I flóðöldunni.
Upptök jarðskjálftans er
flóðbylgjunum olli var sam-
kvæmt landskjálftamælingum
í hinum bröttu höllum Tuscaro-
ora-djúpsins austur af Japan.
Er það eitt hið mesta hafdjúp,
sem kunnugt er um, fimm
enskar mílur undir yfirborði
sjávar. Hafa hér áður orðið
hræringar miklar og einna
mestar 1896 — sama ár og
landskjálftarnir miklu á Suður-
Frakldandi —. Flóðöldurnar,
sem frá þeim stöfuðu, skoluðu
með sér 10 þús. húsum, en 27
þús. manna fórust.
Hraði flóðöldunnar.
Þótt undarlegt megi virðast
varð manntjónið nú lítið meira
en tíundi hluti þess, sem varð
1896, þótt flóðið gengi næstum.
því eins hátt. Flóðöldurnar
gengu nú víða eina til tvær
mílur á land upp. Víðast náðu
flóðöldurnar 15—30 feta hæð,
en á tveim stöðum 62 og 75
fetum. En hættan af öldum
þessum er ekki síður undir því
komin hve hart þær íara.
Nálægt Kamaise, en þar oisu
flóðbylgjurnar hæst, var mót-
orskip á ferð, sem farið gat
12 mílur á klukkustund, en
þótt það færi með fullum
hraða á móti flóðstraumnum,
hrakti það aftur á bak. Sam-
kvæmt mælingum japönsku sér-
fræðinganna mun hraði flóð-
bylgjanna hafa verið að
minnsta kosti 18 mílur á
klukkustund þar sem hann var
mestur.
Jarðskjálftana varð elnnig
vart hinuin megln hafðlns.
Flóðöldurnar gerðu vart við
sig ekki aðeins á austurströnd
Japan. Þeirra var vart í Hono-
lulu á Havaiieyjum og auk
heldur í San Fransisco og
Sante Monica á strönd Amer-
íku. Jarðskjálftamælar á Ha-
vaii-eyjum sýndu strax hrær-
ingarnar, og samkværot þeim
voru landskjálftastöðvarnar
3950 mílur í burtu. Að gamalli
reynslu óttuðust menn, að bú-
ast mætti við stórum flóðöld-
um af völdum jarðskjálftanna
eftir 8V2 klukkustund. Voru þá
sendar út aðvaranir til allra
hafna í eyjunum, að von væri
á flóðöldum kl. 3,30 síðd., og
fóru flestir eftir því. Skip og
bátar héldu út úr höfnunum
og annar viðbúnaður hafður.
Kl. 3,36 sást til fyrstu flóðöld-
unnar við höfnina í Hilo og
ókyrrðin varaði í 2 tíma. Tjón
varð ekki mikið vegna þess að
aðvörunin kom svo löngu fyrir-
fram. Þessi reynsla sýnir, að
mjög er unnt að draga úr tjóm
af völdum þessara sjávarflóða,
ef menn eru varaðir nógu
snemma við, jafnvel V2 klukku-
stund fyrirfram — en það er
venjulega svigrúmið á strönd
Japan og myndi nægja til
þess að forða hinu mesta
manntjóni og skemmdumi af
þessum völdum.
G j aldeyr isnefnd
skipuð í gær.
f gær skipaði ráðuneytið
menn þá, er sæti eiga að taka
í gjaldeyrisnefndinni, samkv.
hinum nýju bráðabirgðalögum
um gjaldeyrisleyfi og innflutn-
ing.
Nefndina skipa L. Kaaber
bankastjóri, af hálfu Lands-
bankans, og er hann formaður
nefndarinnar, Jón Baldvinsson
bankastjóri af hálfu Útvegs-
bankans, Bjöm ólafsson heild-
sali, Kjartan Ólafsson fyrv.
bæjarfulltrúi í Hafnarfirði og |
Hannes Jónsson alþm. á
Ilvammstanga, allir skipaðir
af ríkisstjóminni.
Fjórir þeir fyrstnefndu áttu
sæti í innflutningsnefndinni,
en Hannesi hefir verið bætt
við.
Með skipun þessarar nefnd-
ar er algerlega gengið
framhjá samvinnufélögunum,
og hafa þau engan fulltrúa í
nefndinni.
Gjaldeyrismálið og framkv.
innflutningshaftanna verður
innan skamms tekin til með-
ferðar hér i blaðinu.
Kalundborg kl. 17, 9/3. FÚ.
Bæjarstjórnarkosningarnar í
London fóru þannig, að Jafn-
aðarmenn náðu hreinum meiri-
hluta. Hlutu þeir 69 sæti, en
höfðu 34 áður, og unnu þannig
35 sæti. íhaldsflokkurinn kom
að 55 fulltrúum, hafði áður 83,
Landsfundur bænda hefst í
dag á Hótel Borg kl. 1.
Dagskrá fundarins:
Formaður landsnefndar
bænda, Ólafur Bjarnason, set-
ur fundinn.
1. liður á dagskrá: Páll Zop-
honíasson hefur umræður um
framleiðslu landbúnaðarins.
2. Afurðasalan. Málshefjandi
Kvonfang
Sigvards prins.
Hanu hefír atsalað
sér ríkisertðum í
Svíþjóð.
Kalundborg kl. 17, 9/3. FÚ.
Sigvard prins lagði af stað
í dag í brúðkaupsför til megin-
landsins. Hafði hann áður en
hjónavígslan fór fram, orðið að
afsala sér, fyrir sina hönd og
eftirkomenda sinni, öllum þeim
rétti til ríkiserfða í Svíþjóð,
sem honum eða þeim kynni í
hendur að berast. Krónprins-
inn faðir hans hefir úrskurðað,
að honum skuli óheimilt að
bera nafn ættarinnar.
Skattana á
breiðu bökin .
Kalundborg kl. 17, 9/3. FÚ.
Á fundi danska þingsins komu
í dag til fyrstu umræðu skatt-
aukafrumvörpin, sem lögð voru
fyrir þingið í fyrradag, og var
mikið um þau rætt. Af hálfu
stjórnarflokksins var því lýst
yfir að flokkurinn mundi styðja
þessi frumvörp samkv. þeirri
meginreglu Jafnaðarmanna, að
afla ríkissjóði tekna með bein-
um sköttum. Af hálfu Ihalds-
manna var frumvarpinu and-
mælt, en Vinstrimenn tjáðu sig
því meðmælta. Var því síðan
vísað til annarar umræðu og
nefndar.
og tapaði þannig 28 fulltrúum.
Frjálslyndi flokkurinn hafði
áður 7 fulltrúa, og tapaði þeim
öllum, en alls eru bæjarfulltrú-
ar í Lundúnaborg 124. Er þetta
í fyrsta sinn, á 27 árum, sem
íhaldsmenn lenda í minni-
hluta í borginni.
Jónas Björnsson bóndi í Gufu-
nesi.
3. Eignar- og umráðaréttur
á jörðum. Þorvaldur Ólafsson
Arnarbæli hefur umræður.
4. Vaxtakjör landbúnaðar-
ins. Ásgeir L. Jónsson hefur
umræður.
5. Verðjöfnuður. Málshefj-
andi Kolbeinn Högnason.
íhaldið tapaði meirihlnt*
annm i hæiarsttórn
Iinndúnahorg'ar.
Landsfundur bænda
yerður settur kl. 1 í dag