Nýja dagblaðið - 25.03.1934, Blaðsíða 1

NVJA DAGBIAÐIÐ
2. ár.
Reykjavík, sunnudaginn 25. marz 1934.
72. blað.
1 DAG
Sólaruppkoma kl. 6.18.
Sólarlag kl. 6.54.
Flóð árdegis kl. 1.05.
Flóð síðdegis kl. 1.40.
Veðurspá: Allhvass suðaustan. —
Slydda eða rigning
Söfn, skrifstofur o. fl.:
Alþýðubókasafnið ....... opið 4-10
Náttúrugripasafnið ...... opið 2-3
þjóðminjasafnið ......... opið 1-3
Listasafn Einars Jónssonar .... 1-3
Pósthúsið: Bréfapóstst. opin 10-11
Landssiminn ....... opinn kl. 10-8
Heimsóknartími sjúkrahúsa:
Landsspítalinn ........... kl. 2-4
Landakotsspítalinn ....... kl. 3-5
Laugarnesspítali .... kl kl. 12^-2
Vífilstaðahœlið 12y2-iy2 Og 3y2-4y2
Iíleppur ................. kl. 1-5
Fœðingarh., Eiríksg. 37 kl. 1-3 og 8-9
Sjúkrahús Hvitabandsins ...... 2-4
Sólheimar ................ kl. 3-5
Næturvörður i Reykjavíkurapóteki
og lyíjabúðinni Iðunn.
Næturlæknir Hannes Guðmunds-
son, Hverfisgötu 12. Sími 3105.
Skemmtanir og samkomnr:
Nýja Bíó: 13 við borð.
Gamla Bíó: Leikhúsforstjórinn kl.
5. Bros gegnum tár kl. 7. —
Gleymdu boðorðin kl. 9.
Aðalfundur Blindravinafélagsins
kl. 3i/2.
Málverkasýning Ásgríms Jónsson-
ar Austurstr. 10, opin frá 11—10
e. m.
Málverkasýning Jóns þorleifsson-
ar að Blátúni við Kaplaskjóls-
veg, opin 10—7.
Dagskrá ótvarpsins:
Kl. 10,00 Enskukennsla. 10,40 Veð-
urfregnir. 11,00 Messa í Dóm-
kirkjunni (síra Friðrik Hallgríms-
son). 15,00 Miðdegisútvarp: — a)
Erindi: Erfðir og umhyerfi (Ragn-
ar E. l'varan). b) Tónleikar ífrá
Hóte 1 ísland). 1845 Barnathni
(sira Friðrik Hallgrímsson). 19,10
Veðurfrcgnir Tilkynningar. 19,25
Grammófóntónlcikar: Moussorg-
sky: Lög úr óp. Boris Godounov.,
19,50 Tónleikar. Auglýsingar. 20,00
Klukkusláttur. Fréttir. 20,30 Er-
indi: B’rautryðjendur með ísraels-
þjóðinni, II.: Amos (Ásmundur
Guðmundsson háskólakennari). —
21,00 Grammófóntónleikar: a)Beet-
lioven: Fiðlukonsert í D-moli, óp.
61 b) Bacli: Adagio úr Partitia í
G-dúr (Frits Kreisler).
Efni Nýja dagblaðsins:
Skipulagning afurðasölunnar.
Kreppulánin.
William Morris.
Bókin um Jóhann Sigurjónsson.
Fascisminn á Spáni.
Nýr sérfræðingur í lyflæknis-
sjúkdómum o. fl.
Símar Nýja dagblaðsins:
Ritstjóri ....................... 4373
Fréttaritari .................... 2353
Afgr. og augl. .................. 2323
Löggjöf nágrannaþjóðanna
um skipulagning sðlu landbúnaðarafurðá
Úr ræðu Jóns Árnasonar framkvæmda-
stjóra á fulltrúafundi samvinnufélaganna
í fyrradag.
í Vínarborg féllu í gær fyrstu
dómamir í málum Jafnaðarmann-
anna, vegna þátttöku í borgara-
styrjöldinni. Dómamir hljóða upp
á 6 ára fangelsisvist.
Inngangur.
Ég mun einkum minnast á
þær tvær vörutegundir, kjöt og
mjólk, sem íslenzkir bændur
aðallega framleiða og skipta því i
mestu máli fyrir atvinnurekst-
ur þeirra.
1 Danmörku, Svíþjóð og
Noregi er sala landbúnaðarvara
að mjög miklu leyti rekin af
samvinnufélögum. Sterkust eru
þessi samvinnufélög í Dan-
mörku og Svíþjóð, en þeim hef-
ir stórum aukizt fylgi í Noregi
hin síðari ár. Það er eftirtekt-
arvert, að í öllum framleiðslu-
félögum bænda á Norðurlönd-
um eru félagsmenn skuld-
bundnir til að afhenda félögun-
um allar framleiðsluvörur sín-
ar til sölu. Hér á íslandi hef-
ir aldrei verið gengið svona
langt. Yfirleitt hafa félags-
menn verið látnir um það sjálf-
ráðir, hvort þeir afhenda fram-
leiðsluvörur sínar félaginu eða
selja þær öðrum. Undantekn-
ing frá þessu eru mjólkurbúin.
Og mai'gir álíta afhendingar
skylduna ekki geta samrýmzt
samvinnustefnunni. En í fram-
leiðsiufélögum um allan heim
er þessi stefna orðin ofan á.
Eftir að landbúnaðarkreppan
fór fyrir alvöru að sverfa að
framleiðendum í nágrannalönd-
unum, svo bersýnilegt var að
atvinnulífinu væri hætta búin,
byrjuðu ríkisstjómir og lög-
gjafarþing að láta sölu afurð-
anna til sín taka. Víðast munu
þó samvinnufélög framleiðenda,
mjólkurbú, sláturfélög o. s. frv.
hafa átt frumkvæðið. Og það
er einkennilegt, að alstaðar, á
Norðurlöndum að minnsta
kosti, eru ráðstafanirnar mið-
aðar við að til séu samvinnu-
félög o^ ráðstafanir löggjafar-
valdsins því beinlínis grund-
vallaðar á samvinnufélögunum.
Ráðstafanir löggjafarvalds-
ins hafa forðað atvinnuvegun-
um frá því að falla í rústir.
Hinsvegar ber ekki að loka aug-
unum fyrir því, að ýmsar þess-
ar ráðstafanir hafa reynzt erf-
iðar í framkvæmd og árangur-
inn ekki orðið eins glæsilegur
og margir ætla. Verður drepið
lauslega á helztu ráðstafanir
nágrannalandanna. Ég' hefi í
höndum flest lög, sem sett
hafa verið um þessi mál í Dan-
mörku og Svíþjóð síðan 1930,
og einstök lög frá Englandi og
Noregi.
I. England:
Mjólkurlög fyrir Skotland
25, maí 1933.
Samkvæmt þessum lögum
skal skipuleggja sölu á mjólk
og mjólkurafurðum í Skot-
landi. Félagssvæðin eru tiltekin
í lögunum. I lögunum er skip-
uð bráðabirgðastj órn og stjórn-
endur tilgreindir. Þessi stjórn
annast framkvæmdir þangað
til framleiðendur hafa valið
sér nýja stjórn á aðalfundi,
sem skal haldinn ekki síðar en
12 mánuðum eftir að lögin öðl-
ast gildi. í lögunum ei*u ákvæði
um stjórnarkosningu. Ennfrem-
ur um, hverjir geta orðið fé-
lagsmenn. Eru það allir mjólk-
urframleiðendur, einstaklingar,
samvinnufélög og hlutafélög.
Atkvœðisréttur er bundinn við
framleiðslumagn mjólkur hjá
félagsmanni eða félagi.
Skrásettir félagsmenn eru
skuldbundnir að afhenda alla
sölumjólk sína til stjómar fé-
lagsins. Eftir að lögin eru kom-
in til framkvæmda er öllum
m j ólkurf ramleiðendum bönnuð
sala á mjólk og mj ólkurafurð-.
um á félagssvæðinu og- út fyrir
það, nema þeim sem kunna að
hafa fengið undanþágu frá því
að skrá sig sem félagsmenn, en
það eru t. d. kúabú, sem rek-
in eru af sjúkrahúsum o. s. frv.
Félagsstjórnin greiðir mjólk-
ina eftir á mánaðarlega, en
hefir leyfi til að halda eftir af
verðinu fyrir öllum reksturs-
kostnaði, sjóðstillögum o. fl.,
sem kveðið er á um í lögunum.
II. Svíþjóð:
1. Lög um mjólkurskatt
26. júní 1933.
Skatturinn er ákveðinn eftir
tillögum mjólkurbúasambands,
þó aldi-ei hærri en 3 au. á kg.
Skatturinn er greiddur af allri
sölumjólk, hvort sem hún er
notuð til vinnslu eða neyzlu.
Skatturinn er notaður til upp-
bótar á verð útfluttra mjólkur-
afurða. Það sem þá er eftir og
ekki er notað af mjólkurnefnd
(sjá síðar) er úthlutað sem
uppbót á þá mjólk, sem notuð
er til vinnslu' í landinu og flutt
Framh. á 3. síðu.
ER SPANARMARKAÐ UR-
INN í HÆTTU?
Spánska stjórnin lét á síð-
astliðnu ári fara fram rann-
sókn á því hvei’nig viðskiptum
Spánar # við önnur lönd væri
háttað, hvort ekki væri hægt
að koma meira samræmi í við-
skiptin, þannig, að þau lönd,
sem mikið seldu til Spánar
keyptu meira af spönskum j
vörum en þau hafa hingað til
gert.
í samræmi við þær niður- j
stöður, sem komizt hefir verið
að, gaf stjórnin út tilkynningu, j
20. marz s. 1. þess efnis, að
ekkert land fengi að flytja '
meira inn í ár af fiski en það j
hefði gert árið 1933. Þegar er j
ákveðið heildarinnflutnings-
magnið af fiski, fyrir tímabil-
ið 20. marz til 20. júní. Gert
er ráð fyrir, að spánska
stjórnin semji við þau ríki,
sem Spánn skiptir við, um hve
mikið hvert land má flytja inn.
Samningur er þegar gerður
milli Spánar og Frakklands.
Samkvæmt þeim samningi fá
Frakkar að flytja inn, sem
svarar 15% af öllum þeim
fiski, er Spánverjar flytja inn.
Þetta er þó án skuldbindingar
frá Spánverjum um að kaupa
fiskinn. En áður hafa Frakkar
aðeins flutt inn ca. 1% af öll-
um fiskinnflutningnum til
Spánar.
I ráði mun vera að Sveinn
Björnsson sendiherra og Rich-
ard Thors framkv.stj. fari til
Spánar til þess að ræða við
spönsku stjórnina, og leita
sanminga úm innflutning á
fiski frá Islandi.
Hætt er við því, að stærri
löndin, sem sterka aðstöðu
hafa á Spáni, geti fengið öllu
hagkvæmari samninga heldur
en smærri löndin.
Það sem gerir aðstöðu okkar
Islendinga tiltölulega góða, er
að eins og kunnugt er, er ís-
lenzki fiskurínn þekktur og
vinsæll á spánska markaðnum,
sérstaklega á vissum mörkuð-
um, eins og t. d. Barcelona,
þar sem hann er svo að segja
einn um hituna. Þar eru neyt-
endurnir auðvitað orðnir svo
vanir íslenzka saltfiskinum, að
gera má ráð fyrir, að þeir
spyrji áfram eingöngu eftir
honum. Þar sem ekki fylgir
samningum þessum nein
skylda frá hendi Spánverja
um að kaupa svo eða svo mik-
ið af fiski, frá ákveðinni
þjóð, þó hún hinsvegar hafi
leyfi til þess að flytja inn á-
kveðið magn, þá má gera sér
sterkar vonir um að kaupin á
fiski héðan minnld ekki að
neinum verulegum mun.
Árið 1923 nam útflutningur
á íslenzkum saltfiski ca. 34
þús. tonna, og er það um helm-
ingur alls þess fiskjar, sem
Spánverjar flytja inn. Árið
1932 var útflutningurinn héðan
nokkru minni, ca. 29 þús.
tonn. Við væntanlega samninga
mun verða tekið tillit til inn-
flutnings síðustu tvö árin.
Fundur samvinnufélaganna
Fundur samvinnufélaganna
hélt áfram í gær kl. 5—7 sd.
Fimm nefndir, kosnar af
fundinum, hafa nú afurðasölu-
málið til meðferðar: Kjötsölu-
nefnd, mjólkursölunefnd, kar-
töflu- og eggjasölunefnd, fisk-
sölunefnd og verðlagningar-
nefnd.
Hafa nefndirnar til hliðsjón-
ar við starf sitt tillögur þær
um fyrirkomulag þessara máli,
er Jón Árnason framkvæmda-
stjóri lagði fyrir fundinn, svo
og ýmsar tillögur er borizt
hafa frá einstökum samvinnu-
félögum.
í dag birtist hér í blaðinu sá
kafil úr ræðu Jóns Árnasonar
í fyrradag, er sérstaklega
fjallaði um ráðstafanir er-
lendra ríkja til að skipuleggja
sölu landbúnaðarafurða.
Yinniideiliirnar í Bandaríkjunnm
London kl. 21.15, 23/3. FÚ.
Til verkfalls hefir enn ekki
komið í Bandaríkjunum, en
verkamenn og foringjar þeirra
bíða átekta. í gærkvöldi hélt
Roosevelt fund með fulltrúum
bifreiðaiðnaðarins, og stóð
hann fram á nótt. Nú þykja
horfur á, að friðsamleg lausn
fáist á þessari deilu. í morgun
var allt með kyrrum kjörum í
New York, en í kvöld er búizt
við óeirðum, og fjöldi lögreglu-
liðs á verði.