Nýja dagblaðið - 23.08.1934, Blaðsíða 3

X Ý 3 A
DAQBLABIB
S
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: „Blaðaútgáfan h.f.“
Ritstjóri:
Gísli Guðmundsson,
Tjarnargötu 39. Sími 4245.
Ritst j órnarskri f stof umar
Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Austurstræti 12. Sími 2323.
Áskriftargj. kr. 1,50 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Aeta.
Hallar undan fæti
Við kosningarnar í vor
fengu hin yfirlýstu flokkssam-
tök íhaldsmanna, Sjálfstæðis-
ílokkurinn, ekki nema um 40%
af greiddum atkvæðum í land-
inu, en 60% voru greidd öðr-
um ílokkum. Áður hefir flokk-
urinn haft mjög nálægt helm-
ingi atkvæða. Þessvegna hafa
íhaldsmenn búizt við því hing-
að til, að þeir gætu náð hrein-
um þingmeirahluta. Þeir létu
breyta kjördæmaskipuninni, en
allt kom íyrir ekki. Og nú er
meirihlutavonin útdauð hjá
íhaldinu sjálfu. Foringjar
íhaldsmanna vita, að héðan af
er fylgi flokksins á niðurleið.
Þeir sjá fyrir sér örlög danskra
íhaldsmanna, sem ekki eru
orðnir nema 80 af 150 í neðri
deild þingsins.
Það er líka eins og óhöppin
hafi elt íhaldið nú síðustu vik-
urnar. Telja ýmsir íhaldsmenn
þetta bera vott um, að gifta
flokksins sé horfin. 1 Skaga-
firði ætlaði íhaldið að hafa
rangt við í talning atkvæða,
en fékk þá „guðsdóminn" á
móti sér. I uppbótarþingsætum
sat það uppi með Garðar Þor-
steinsson, hinn ófarsælasta
mann og 28 ára drengsnáða,
sem foringj um flokksins, eftir
því sem íhaldsblöðin skrifa um
unga menn, hlýtur að vera
mikil raun að. Þá hefir Jón
Þorláksson fyrir stuttu síðan
tapað .lögregluþjónamálinu fyr-
ir undirrétti, og er þar þung-
ur harmlur kveðinn að
bæjarstjórnarklíkunni hér, svo
dólgslega sem hún lét í því
máli s. 1. haust. Til tíðinda má
og telja andlát Heimdallar, sem
að vísu var engin eftirsjá að,
hvorki fyrir íhaldsmiexm né
aðra, en þó má telja andlátið
bera vott um þverrandi krafta
í flokknum. Loks er þess að
minnast, að borgarstjóri
Reykjavíkur, þar sem íhaldið
hefir ráðið öllu, hefir orðið að
biðja ríkisstjórn „rauðu flokk-
anna“ um hjálp til að ráða
fram úr fjárhagsvandræðum
bæjarins. Fjármálaspekingamir
í bæjarstjóminni gátu ekki
einu sinni fengið lán nema með
aðstoð ríkisins. Sjálfsagt hefir
þetta verið einskonar Canossa-
ganga fyrir þessa mætu menn.
En svona eru atvikin skrítin,
þegar fer að halla undan fæti.
Hér í blaðinu var vakin at-
hygli á því fyrir nokkrum dög-
um, að íhaldið hefði nú tapað
fjórum alþingiskosningum í
röð, árin 1927, 1931, 1933 og
1934. Kjósendur flokksins hér
í bænum eru búnir að gera sér
grein fyrir þessu, margir
Ný norsk bráðabirgðalög
um aíurðasðlu landbúnaðarins
Af nágrannaþjóðum okkar
Islendinga standa Norðmenn
okkur um marga hluti næst og
eiga við líkasta aðstöðu að
búa. Noregur er stórt strjál-
býlt land, með landbúnað í af-
skekktum héröðum. þar sem
víða er erfitt um samgöngur.
Það er því sérstaklega eftir-
tektarvert fyrir Islendinga,
hvernig norska löggjafarvald-
ið hefir farið að því að veita
bændum síns lands aðstoð í
erfiðleikum kreppunnar.
Það var á árunum 1930 og
1931, sem norska Stórþingið
og ríkisstjórnin fór að láta af-
urðasölu bændanna á innan-
landsmarkaðinum til sín taka.
Með lö'gum 6. júní 1930 var hin
svokallaða viðskiptanefnd (Om-
sætningsraadet) sett á lagg-
irnar og átti hún að vinna að
því að skipuleggja markaðinn
fyrir flesk, mjólk, smjör, ost
og egg. Var viðskiptanefndinm
falið að gera tillögur um verð-
jöfnunarskatt á þessar vörur,
eftir því sem henta þætti og
ríkisstjóminni veitt heimild til
að framkvæma þær tillögur.
Síðan hefir þessari starfsemi
til umbóta á innanlandsmárk-
aðinum stöðugt verið haldið
áfram, fyrst undir stjórn
Hundseid og síðar undir
stjórn Movinckels og hefir
stórbætt afkomumöguleika
landbúnaðarins norska á þess-
um erfiðu árum.
Lagafyrirmæli, sem Stór-
þingið hefir samþykkt í þess-
um efnum undanfarin ár, eru
nefnd bráðabrigðalög (midler-
tidig lov), og táknar það, að
þau séu sett vegna óvenjulegs
ástands og eigi ekki að gilda,
ef afkomumöguleikar landbún-
aðarins færist aftur í venjulegt
horf.
Síðustu „bráðabrigðalögin“
af þessu tagi voru samþykkt
í Stórþinginu 28. júní s. 1. og
staðfest af konungi 29. s. m.
Skal hér skýrt frá efni þeirra,
enda er þar ýmislegt, sem
verða mætti til athugunar hér
á landi einmitt nú, þegar þessi
mál eru til méðferðar.
Fyrsti kafli þessara nýju
laga er um kjamfóður*) og
notkun þess. Er samkvæmt
lögunum heimilt að banna inn-
flutning á kjarnfóðri eða efn-
um, sem notuð eru til að fram-
leiða kjamfóður. Gert er þó
ráð fyrir, að undanþágur verði
*) Heimaræktað korn er undan-
skilið.
hverjir, og famir að tala um
það sín á milli. Og þeir ræða
líka um hin tíðu óhöpp flokks-
ins, hina slæmu fyrirboða. Þeir
tala meira að segja um það
; sumir, að líklega sé það meira
, og minna lygi, sem Mbl. hafi
j verið að segja um „rauðu
| stjórnina“ og að líklega sé það
j réttast að yfirgefa íhaldið áð-
ur en það klofnar.
veittar. Ennfremur er heimild
til með stjómarráðstöfun að
setja reglur um hámarksnotk-
un kjarnfóðurs (skömmtun),
hvort sem það er aðflutt eða
framleitt í landinu sjálfu.
Skömmtun á innlendu kjam-
fóðri nær þó ekki til þeirra
bænda, sem kaupa innan við
1000 kg. af kjarnfóðri alls á
ári.
Heimilt er að leggja skatt á
innflutt kjamfóður. Verður því
varið til að standa straum af
kostnaði við þessar ráðstafan-
ir og til greiðslu flutnings-
gjalda fyrir bændur í afskekkt-
um héröðum.
Rísi ágreiningur um, hvað
telja skuli kjarnfóður, sker
stjórnarráðið úr og verður
þeim úrskurði ekki áfrýjað til
dómstólanna.
Tilgangur þessara lagafyrir-
mæla er að koma í veg fyrir
það, sem nefnd hefir verið
„óeðlileg" framleiðsla á mjólk.
En hún er í því fólgin, að
framleiða mjólk, aðallega í ná-
grenni bæjanna, að méstu leyti
á aðkeyptu kjarnfóðri og
keppa á þann hátt við þá
fóðurframleiðslu (hey og
korn) sem sveitabændur hafa
á jörðum sínum. Telja Norð-
menn, að á meðan bændur eiga
fullt í fangi með að fá markað
fyrir sína „eðlilegu" fram-
leiðslu á jörðunum, þá sé ekki
æskilegt frá þjóðfélagsins
sjónarmiði að auka hana á
þennan hátt og sérstaklega
ekki með kjarnfóðurinnkaup-
um frá öðrum löndum.
Er enginn vafi á, að þessi af-
staða Norðmanna til kjamfóð-
ur notkunarinnar er mjög at-
hyglisverð hér á landi, þótt
þar verði vitanlega að taka
nauðsynlegt tillit til þeirrar
kjarnfóðurnotkunar, sem óhjá-
kvæmileg er í sveitunum vegna
skemmda á heyjum í óþurka-
sumrum.
Annar kafli hinna nýju
norsku laga eru framhalds-
ákvæði viðvíkjandi sölu á
fleski, mjólk og mjólkurafurð-
um.
Er stjórninni þar heimilað
að setja ákveðnar reglur um
takmörkun aðflutnings á fleski,
mjólk og mjólkurafurðum til
markaðarins í bæjunum, ef
hætta er á, að markaðurinn
verði of hlaðinn að öðrum
kosti.
Þriðji kafli laganna er um
skatt á smjörlíki. Undanþegið
skattinum er það smjörlíki,
sem inniheldur a. m. k. 10%
af smjöri. Sé smjörblöndunin
sem svarar 5% eða minni er
skatturinn 20 aurar pr. kg., en
lækkar um 1 eyri pr. %, sem
smjörblöndunin er aukin.
Smjörlíkisskatturinn rennur
í sérstakan sjóð. Nokkrum
hluta sjóðsins á að verja til að
greiða verðuppbót á vinnslu-
mjólk og á seljasmjör og
J heimagert smjör, eftir nánari
ákvæðum, sem stjórnin setur.
»Á tuinga vor
að týnast?«
Það eru nú um þrjátíu ár
síðan Baldur Sveinsson, hinn
ágætasti Islendingur, ritaði
blaðagrein, er hann nefndi: A
tunga vor að týnast. Grein
þessi var lesin og rædd af öll-
um þorra íslendinga; sýndi það
glögglega, að höfundur hennar
talaði eigi fyrir daufum eyr-
um og að íslenzk tunga átti
sér enn formælendur og vini.
Hvað myndi verða nú, ef rit-
gerð Baldurs Sveinssonar yrði
birt. Myndi hún verða lesin og
rædd af meirihluta lands-
manna? Ég efast um það. Mér
hefir oft fundizt hin síðari ár,
að tilfinningu manna fyrir
hreinu máli vera að hnigna.
Bækur sem bera með sér hroð-
virkni og alúðarleysi eru gefn-
ar út af menntamönnum. Rit-
dómarar skrifa um þær og
minnast ekki á lýtin, fremur
en þau væru engin. (Dæmi:
Dýraljóð G. Finnbogason).
Þá er að minnast á skáldin.
Þau eru óteljandi þessi síðustu
ár, en gleymast jafnótt, því
síðan Davíð Stefánsson kom
fram hefir ekkert atkvæða-
skáld bætzt við. Engu að síður
gefa þessi dvergskáld síðustu
ára út ljóð sín og öllu er hrós-
að af dvergritdómurum. Ný-
lega kom út ljóðabók er all-
mörgum ber saman um að sé
bezt af því sem þessi síðari ára
skáld hafa gefið út. Það er
Fagra veröld eítir Tómas Guð-
mundsson. Hefir höfundi henn-
ar verið óspart hælt og launað
fyrir þessi ljóð, — sem
eru þó raunar fremur einhæf
og grunn. Ég er að vísu á
sama máli sem þeir, er telja
En nokkrum hluta á að verja
til að jafna mjólkurverðlagið
milli einstakra verðlagssvæða
(melkecentraler) í landinu, að
fengnum tillögum frá lands-
sambandi norskra mjólkur-
framleiðenda.
I fjórða kafla eru sektar-
ákvæði o. fl. Brot gegn lögun-
um varða allt að 100 þús. kr.
sektum. Kjarnfóður ólöglega
innflutt eða ólöglega selt má
með dómi gera upptækt án
endurgjalds, eða andvirði þess.
Skyldugjöld samkv. lögunum
eru innkræf með lögtaki.
Upplýsingar, sem nauðsyn-
legar eru vegna framkvæmdar
lagana, eru viðkomandi aðilar
skyldir að gefa að viðlögðum
samskonar viðurlögum og gilda
um vitnaframburð í sakamál-
um.
Þvílíkar ráðstafanir telja
frændur vorir Norðmenn nú
sanngjarnt og nauðsynlegt að
gera vegna landbúnaðarins í
heild og til að hjálpa því
fólki í lífsbaráttunni, sem
heima á í þeim byggðarlög-
um, sem erfiðasta eiga mark-
aðsaðstöðu. I Noregi myndu
því þær ráðstafanir, sem verið
er að gera hér á landi til að
skipuleggja afurðasöluna, síð-
ur en svo þykja ósanngjamar.
T. öG. það skársta sem komið
hefir út eftir þessi síðustu og
verstu skáld vor. En T. G. hef-
ur samt vondan galla: hann
kann ekki móðurmálið sitt.
Hann yrkir á „nesjamáli“. All-
ir vita hvað nesjamál er. Á
æskuárum mínum var það
þyngsta þraut allra bamakenn-
ara í Reykjavík og umhverfis
Reykjavík að venja bömin af
því að tala og skrifa nesjamál.
I lestri og skrift rugluðu þessi
börn saman vissum hljóðstöf-
um. Og það var ljótt að heyra
þau tala. — Það er nú fyrir
sig að tala nesjamál, en að
yrkja á nesjamáli ætti engum
að fyrirgefast. Tómas Guð-
ivxiindsson yrkir á nesjamáli og
það á ekki að fyrirgefa hon-
um það. Ég skal nú nefna
dæmi. 1 ljóðabók hans, Fagra
veröld, á bls. 8 er þetta vísu-
upphaf: „Og nú hef ég biðið
og biðið svo óralengi“. Á bls.
47 er þessi ljóðlína: „Og opn-
um lófum höfðu börnin biðið“.
Sama villan í þriðja sinn. Á
bls. 83 stendur: „Þegar hæsta
hjalli er náð“. Ég hefi aldrei
heyrt að neinn hafi keppt að
því að ná fiskhjalli eða þvotta-
hjalli uppi á fjöllum, en þar
má finna bæði grashjalla og
grjóthjalla. Er ekki gremju-
legt að rekast á þetta hjá
skársta unga skáldinu ? Ber
það ekki vott um vaxandi sljó-
leika fyrir íslenzkri tungu, að
enginn þeirra manna er hafa
ritað um bókina skuli nefna
þetta? Hætt er við því. Það á
ekki að þegja yfir göllunum.
Móðurmál okkar á heimtingu á
vörn.
Málhreinsun nefndust einu
nafni smágreinar er birtust við
og við í landvarnarblaðinu
„Ingólfi“ forðum daga. Þar
voru góðir menn á verði um
sóma íslenzkrar tungu. — Nýja
dagblaðið ætti að taka upp
þennan sið. Góðir Islendingar
ættu að leggja lið móðurmáli
sínu með því að benda á þegar
útgefendur bóka og höfundar
sýna því ekki sjálfsagða virð-
ingu. B. B.
Þorlelfur Jónsson
sjötugur
Framh. af 2. síðu.
ar eru látnir hvíla utan víg-
vallarins.
Við, sem höfum átt því láni
að fagna að vera samstarfs-
menn Þorleifs Jónssonar send-
um honum þökk og kveðju á
þessum tímamótum. Þökk fyr-
ir starf hans og það fordæmi
sem hann hefir gefið með
langri og drengilegri þjóðmála-
starfsemi og kveðju um! leið
og hann leggur frá sér sverð
og skjöld og hyggst að njóta
friðar og hvíldar á efri árum
í faðmi þess héraðs, sem er
einna fegurst meðal byggða
landsins, þar sem dagsverk
hans er unnið og þar sem
honum hefir verið sýnd svo
mikil og verðskulduð viður-
kenning.
P. t. Laugarvatni 21/8. 1984.
jóna* Jónsson
fré Hriflu.