Nýja dagblaðið - 25.01.1936, Síða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
B
Leítin að Ameríku og um
róttinn til að vera siðlaus
0
Hvernig hefir málum sjómanna verið
sinnt af núverandi ríkisstjórn ?
Fyrir nokkrum árum komu
nokkrir danskir sjóliðsforingj-
ar inn á helzta veitingaskálann
’ Reykjavík. Mbk var þá ný-
hætt að vera aðah'ega dönsk
eign og var byrjaS að prédika
óvild til Daaa. Tveir sanntrú-
aðir lærisveinar Mbl gengu að
borði sjóforingjanna og studdu
knúum á kökurnar, sem þeir
voru að neyta með kaffinu, og
sendu um leið hinum erlendu
sjóliðsforingjum nokkur vel
valin áreitnisorð.
Það þarf ekki að spyrja að
því, hvaða skoðun hinir erlendu
menn hafi fengið á umgengnis-
menningu íslendinga. öll þjóð-
in er látin gjalda viðvaning-
anna, sem fylgdu að málum
hinu menntunarsnauða blaði.
Atburður sá, sem varð í
Skíðaskálanum síðastliðinn
laugardag hefir vakið allmikið
umtal í bænum og blöðunum.
Ekki af því að atvikið sjálft
hafi neina varanlega þýðingu,
heldur að því leyti, sem það
bregður ljósi yfir hið andlega
ástand í nokkrum skólum
Reykjavíkur.
Ég hefi áður lýst þeirri skoð-
un, að unglingar þeir, sem hér
áttu hlut að máli, hafi verið
fremur myndarlegir, og að
minnsta kosti helmingur þeirra
sýnilega vel upp alinn. Og hin,
sem miður höfðu verið upp-
fóstruð sögðu satt frá ávirð-
ingum sínum í skólanum, tóku
áminningu skólastjóra sem rétt-
mætri viðvörun og gerðu út í
yztu æsar það sem ætlazt mátti
til af unglingum, sem hefir
yfirsézt. Þeir báðu hreinlega og
skilyrðislaust afsökunar á því
að. hafa ekki kunnað manna-
siði. Ég hafði skilið aðstöðuna
alveg rétt og lýst henni í grein
minni. Sökin er ekki nema að
nokkru leyti hjá unglingunum
og þeir hafa gert hreint fyrir
sínum dyrum, en því meiri hjá
foreldrum og ýmsum vanda-
mönnum foreldranna. Skulu
nefnd um það nokkur dæmi.
Kennari sá, sem verið hafði
með unglingunum á laugardag-
inn hafði gefið skýrslu um
framkomu þeirra, og var hún í
samræmi við það, sem bömin
skýrðu frá sjálf. Á þessu virð-
ist skólastjóri hafa byggt
ákvörðun sína, að fordæma það
opinberlega, er nemendur skól-
ans sýndu menningarskort í al-
mennri framkomu. Nemendur
höfðu skrifað undir skjal, þar
sem þeir biðja afsökunar á því
atviki, sem um var rætt.
Þriggja manna nefnd var kos-
in til að fara með bréfið til við-
takanda. Þannig var málinu
komið fyrir hádegi. En í mat-
málshléinu gerðust tíðindi, sem
voru miklu merkilegri en fram-
koma unglinganna sjálfra. Þeg-
ar ungmennin, sem hlut áttu
að máli, komu heim til hádegis-
verðar, hafa þau, sem eðlilegt
var, sagt foreldrum sínum frá
því sem við hafði borið í skól-
anum. Þá virðist almenn heift
og beizkja hafa gripið allmarga
af þessum foreldrum, beinlínis
út af því, að skólinn vildi
heimta almenna mannasiði.Ýms
ar af mæðrum þeim, sem hér
áttu hlut að, sýndu virðingar-
verðan dugnað, einkum þær,
sem fremst höfðu staðið í
mjólkurverkfallinu í fyrravet-
ur. Þær létu valdsmenn skólá-
nefndarinnar vita, að ef yfir-
lýsing unglinganna yrði send
frá skólanum myndu þær um-
svifalaust taka böm sín þaðan
heim. Ýmsum feðrum fanst það
sama og mæðrunum, að ef nú
ætti að fara að heimta almenna
mannasiði og kurteisi sæmi-
lega menntaðra manna af böm-
um þeirra, þá væri þeim öllum
lokið. Árni Jónsson frá Múla
var framarlega í röð þessara
sérstaklega frumlegu feðra.
Niðurstaðan varð því sú, að
bréf unglinganna hafnaði hjá
skólanefnd, og virðist ekki lík-
legt til að fara lengra.
Hvort sem borgarstjóra og
skólanefnd líkar betur eða ver,
þá fær skólinn ekki að halda
nærri öllum nemendum sínum,
ef nokkur minnsta grunsemd
kemur fram um það, að skól-
inn ætli að gera þær kröfur til
nemenda sinna, sem gerðar eru
til manna ofan við lægsta
fjöruborð siðaðs mannfélags.
Því er haldið fram í einu af
dagblöðunum, að ákafi foreldr-
anna að vemda fyrir börn-
in og samtíð sína réttinn til að
vera siðiaus, sé svo mikill, að
þeirra hluta vegna sé gert ráð
fyrir að reka Ágúst prófessor
Bjamason frá skólanum. Vafa-
laust eru honum kunn úr sögu
heimspekinnar ýms dæmi af því
tægi, um fræga fyrirrennara
hans í stétt fræðimanna, og
slík framkoma væri vel fallin
til að vekja almenning í land-
inu til meðvitundar um þá bar-
áttu, sem háð er með þjóðinni
milli menningar og siðleysis.
Sálarástand foreldranna sést
bezt á því, að þeir gera sér far
um að hnupla afsökunarbón,
sem er játuð, samþykkt, rituð,
undirskrifuð, send úr skólanum
og kunn öllum landslýð. For-
eldrarnir hafa unnið aðeins eitt
með framtaki sínu, að sanna
hvar þeir era staddir í um-
gengnismenningu.
Einn af feðrum þeim, sem
hér eiga hlut að máli, Ámi
Jónsson frá Múla, hefir gert
sig að talsmanni þessara for-
eldra á síðustu síðu Morgunbl.
Einmitt þetta atriði finnst mér
talsvert merkilegt og eftirtekt-
arvert.
Það er rétt að taka fram höf-
uðstaðnum til sóma, að lang-
samlega flestir af borgurum
bæjarins viðurkenna algerlega
framkomu Ágústs prófessors
Bjarnasonar. Þeir sem áfella
hann eru bekkjarlallar bæjar-
ins, úrgangur af kynslóð, sem
hefir lifað lengur heldur en
hún hafði orku til. Mbl. er mál-
gagn þessa fólks. Það er rödd
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgeiandi: BlaSaútgáían h.í.
.. .. Ritstjóri: ..
Sigíús Halldórs irá Höínum
Ritst j órnarskriistoiur:
Laugav. 10. Simar 4373 og 2353
Aígr. og auglýslngaskriistoia
Austurstr. 12. Simi 2323 ..
í lausasölu 10 aura eint.
Áskriítargjald kr. 2á mán.
Prentsm. Acta.
þeirra, sem lengst dragast aft-
ur úr. Það er blað þeirra, sem
livorki kunna að hugsa eða rita.
Það er blað allra þeirra, sem
eru vanmáttugir um hegðun.
Mbl. hefir varið alla sviksemi
og allt meiriháttar Bakka-
bi-æðralíferni í landinu, sem um
hefir verið rætt opinberlega
undanfarin 20 ár, nema föður-
landssvik þeirra, sem njósnuðu
fyrir útlendinga, en þó gafst
Mbl. ekki upp fyr en hinir seku
höfðu meðgengið. Mbl. varð að
sjálfsögðu líka að standa á móti
því að unglingar í gagnfræða-
skóla bæjarins lærðu almenna
mannasiði. Og Mbl. þurfti að
fá málsvara til að túlka þessar
hugsanir, málsvara, sem væri
fremri en ritstjóramir. 0g Mbl.
fann þann rétta mann til að
vera tunga mæðranna, sem
ætluðu að taka bömin sín úr
skóla, þar sem farið var að gera
til þeirra kröfur um að lifa of-
an við lífsvenjur hafnar-
knæpunnar.
Og sá málsvari, sem fenginn
var í þessu skyni var ekki við-
vaningur. Það var Árni í Múla,
maðurinn, sem íhaldsstjómin
gerði út sem sendiherra ís-
lands til Ameríku. Hann átti
að tala máli þjóðar sinnar
í Hvíta húsinu í Washington
hjá hinum voldugu mönnum
vestan hafs. Ámi Jónsson
hafði ýmsa kosti til að fara
þessa för. Hann hafði nægilega
greind. kunni sæmilega mál
þeirrar þjóðar, sem átti að
heimsækja, og var ekki með öllu
þekkingarlaus um það mál, sem
hann átti að fara með. Áma í
Múla vantaði ekki nema eitt til
að geta farið þessa ferð. Hann
vantaði vald yfir sjálfum sér,
og hann vantaði þekkinguna á
almennum mannasiðum. Sendi-
herra íslands, sem átti að fara
til. Washington komst aldrei
nema til Kaupmannahafnar.
Þar settist hann að á einskon-
ar hafnarknæpu. Hann byrjaði
að halda margar, langar og
ákaflega dýrar veizlur með
þjónustufólkinu á knæpunni og
fólki. sem átti samleið með hon-
um utan úr borginni. Ámi hélt
þannig áfram nokkrar vikur.
I-Iann gleymdi Ameríku, erind-
inu, Islandi og sér sjálfum. Síð-
ast var hann fluttur út fyrir
landamæri borgarinnar, á
sjúkrahús, sem hæfði ástandi
hans. Og þaðan var hann flutt-
ur heim.
Skáldið Halldór Kiljan Lax-
ness hefir alveg nýlega ritað
tímabæra grein, um skuggahlið-
árnar á uppeldismálum þessa
bæjar. Hann hefir bent á hinn
undarlega kotungsblæ, sem ein-
kennir þann hluta unga fólks-
ins, sem gengur með nazista-
Lækkun útfl.gjalds á sfld?
Eitt af umbótaverkum núver-
andi stjómar á haustþinginu
1934, var, að. lækka svo út-
flutningsgjald á síld, að gera
má ráð fyrir að nemi a. m. k.
150 þúsund krónum í meðal
slldveiðiári.
Um leið og þessa er getið,
er vert að benda lesendum á
það, að við athugun þessa máls
fæst gott dæmi um þá hemað-
araðferð, sem íhaldið beitir
mjög til þess að reyna að
merki utan eða innan klæða.
Hann hefir drepið á skemmda-
fýsnina, drykkjusvallið, brennu-
farganið, árásir á gotunum,
níðingslegar fyrirsátir í út-
jöðrum bæjarins til að njóta
myrkurs og vöntun vitna við
hermdarverkin. Allir vita að
þessi lýsing skáldsins er meir
en rétt. Og þessi sýking í bæj-
arlífinu er svo alvarleg, að hún
þarf að verða almennt umræðu-
efni, uns bót er á fengin.
Mér er sagt, af kennurum við
ýmsa skóla í bænum, að Skíða-
skálaatvikið sé þegar farið að
hafa nokkur áhrif til góðs.
Hegðun ungmenna hefir í fá-
eina daga orðið almennt um-
ræðuefni. Deiluatriðið virðist,
þó undarlegt sé, vera þetta:
Hvort betur muni henta hinni
ungu kynslóð, að læra hátt-
semi vel siðaðra manna, eða
lifa sem dónar. Og eins og við
er að búast á hafnarlcnæpan
fáa vini, þegar málið er rætt á
almennum grandvelli.
Á hinn bóginn er enginn vafi
á því, að hér í bænum er tals-
vert af eldra fólki, sem ennþá
býr við skoðanir frá þeim
tíma, þegar Vigfús gistihúss-
eígandi á Akureyri hældi sér af
því, að hafa úthýst Bimi Jóns-
syni. Þessu fólki verður ekki
bjargað, það verður að njóta
þeirrar einu afsökunar, sem það
hefir — að hafa orðið einni
kynslóð á eftir.
En þessi afsökun nær ekki
til æskunnar. Hún á eftir að
lifa sínu lífi, sigra eða sökkva.
Tekur hún sér til fyrirmyndar
fáráðlingana, sem sýna gestum
landsins siðleysi i nafni þjóð-
ernishroka? Mun hún fylgja
Mbl. og verja öll hneyksli og
svik nema vottföst landráð ?
Mun hún taka sér til fyrir-
myndar auðnuleysingjann, sem
týndi Ameríku? Ég held ekki.
Ég veit að hér á landi eru þús-
undir æskumanna, sem stefna
hátt, þrá hærra og göfugra líf,
meira frelsi, meiri manndóm,
meiri sæmd og heiður fyrir
land og þjóð. Framtíðin er
komin undir því, að þessum
æskumönnum auðnist að leysa
af hendi þetta hlutverk og
jafnframt því að bjarga frá
slysum þeim jafnöldrum, sem
eru að sökkva við bakkann, af
því að syndir feðranna eru
að verða þeim ofurefli.
J. J.
blekkja kjósendur úr alþýðu-
stéttum til fylgdar við sig. Sú
hemaðaraðferð er yfirboðin.
íhaldið er bæði sljóskyggnt
á umbætur, sem því gætu orð-
ið til framdráttar við almenn-
ing, enda óviljugt til þeirra,
þegar það er í meirihluta. Er
það reyndár von, því að fram-
tíðarhag þjóðarinnar allrar
fæst ekki borgið með ráðstöf-
unum, sem gera mögulegan
stundarhagnað þeirrar vit-
snauðu samkeppni, sem íhaldið
hér berst fyrir. Af þessum or-
sökum hefir íhaldið ekki þá
umbótalöggjöf á bak við sig,
sem geri það álitlegan flokk í«
augum alþýðu. Þess vegna gríp-
ur það jafnaðarlega til þess her-
bragðs, þegar það er í minni-
bluta, að um leið og stjómar-
fiokkarnir hafa gert svo vin-
sælar umbætur, að það er úr-
kula vonar um að til nokkurs
sé að reyna að .spyma við þeim,
þá skipar það málgögnum sln-
um að bera fram yfirboð, há-
værar lcröfur um að lengra
þurfi að ganga en stjómin
gerði.
Svo er í því máli, sem hér
um ræðir. Á fyrsta þingi í tíð
núverándi stjómar, lögfestir
hún, að verja þeim mismun á
útflutningsgjaldi af síld veiddri
það ár, sem greiddur var sam-
kvæmt lögum frá ’21 og venju-
legu útflutningsgjaldi eins og
það var á öðrum fiski, til hluta-
uppbótar sjómönnum, sem þar
áttu hlut ■ að máli. Og að auki
hlynnir hún að þeim með svo
stórfelldri hækkun á útflutn-
ingsgjaldi síldar, sem áður var
sagt, að ekki nemur minna en
150 þúsundum króna í meðal-
ári. Þetta eru miklar umbætur.
Og íhaldinu höfðu aldrei dottið
þær í hug. Það hreyfði hvorki
hönd né fót til þeirra, meðan
það sjálft sat að völdum. En
þegar þær era gerðar, sem eitt
af fyrstu verkum núverandi
stjómarflokka, en íhaldinu
finnst sér borgið í ábyrgðar-
leysi ófyrirleitins minnihluta,
þá rís það upp, kveður umbæt-
urnar ekki hafa verið nógu
miklar og heimtar nú í sífellu
afnám alls útflutningsgjalds á
sjávarafurðum.
Þetta er glöggt dæmi um ör-
þrifaráð hins deyjandi íhalds
til þess að halda kjósendum
sínum við trúna.
r> rv