Nýja dagblaðið - 14.08.1936, Síða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
S

NtJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritnefnd:
Guðbrandur Magnúsaon,
Gisli Guðmundsson,
Guðm. Kr. Guðmundsson.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
þórarinn pórarinsaon.
Ritstjómarskrifstofur:
Hafn. 16. Símar 4373 og 2363.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 16. Sími 2323.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsm. Acta.
Sími 3948.
»Ekkert
npplýst«
segír Morg-uobl.
Viku eftir viku hafa íhalds-
blöðin verið full af frásögnum
um það, í hvaða erindum
Stauning hafi komið hingað í
sl. mánuði.
Mbl. og Vísir fræddu lesend-
ur sína á því dag eftir dag
hvert hið lævísa voðaerindi
forsætisráðherrans væri. Þau
vissu það upp á hár og miðluðu
öðrum af ríkdómi sinnar vizku.
En svo kemur fráhvarfið
S. 1. þriðjudag leitar Mbl. í
■ þessu efni, sem fleirum, á náð-
ir M. G. Blaðið spyr Magnús
eftir erindi Staunings alveg
eins og eftir hinni ógurlegu
flugvél.
„Upplýstist nokkuð“ spyr
Mbl. og Magnús hristir sitt
fróma höfuð. „Nei“ —• ekkert
upplýst. Og yfir þessu fræðandi
samtali Mbl. og Magnúsar
stendur með feitum stöfum:
„Ekkert upplýstist um erindi
Staunings."
Skýrari yfirlýsingu gat Mbl.
ekki gefið um það, hvert sann-
leiksgildi hefir verið í öllum
þess löngu og mörgu greinum
um „erindi“ þessa víðkunna
manns, sem það hafði svo vendi-
lega útskýrt fyrir lesendunum.
Það er vonandi fyrir íhalds-
menn, að sá voði eigi ekki að
þeim að steðja, að Stauning
komi sjálfur í hinni hræðilegu
flugvél að sumri. Það gæti hæg-
lega orðið til þess að Kveldúlfs-
bræður þyrðu hvergi nærri
honum að koma í þeirri vítis-
vél, hvað þá að þeir hætti á að
sýna honum leiguíbúðir sínar
hjá þjóðbankanum. Nei, slíkan
kaleik réttir forsjónin tæplega
að Mbl.mönnum.
Fyr má nú rota (íhaldið) en
(dauðrota.
„í listræmmi tilgangi“?
Ekki verður annað sagt en
að blað varaliðsins sé heldur
orðið með þynnra lagi.
Ekki svo mjög fyrir það, að
hafa rýrnað að stærðinni um
helming. En sá siður virðist
þar upp tekinn, að á þær rytj-
ur, sem eftir eru af blaðinu,
er uppprentaður einhver sá fá-
ránlegasti þvættingur, sem
birzt hefir hér í einu bæjar-
dagblaðinu um langt skeið.
w
o
1 s s o
h. Jósef

í deilum milli tveggja Vest-
mannaeying’a hefir slæðst inn í
Mbl. villa í grein eftir Jóhann
Jósefsson alþm., sem ég vil
leiðrétta þegar í stað.
Jóhann Jósefsson lætur eins
og það hafi verið mín ráð ein-
göngu að Óðinn var seldur og
að við borð lá, að Þór yrði líka
seldur eða leigður. En hið
sanna í málinu er það, að við
Framsóknarmenn höfum að
vísu haft forgöngu í þeirri um-
bót landhelgisgæzlunnar, sem
hér var um að ræða, en í raun
og veru stóðu bæði Alþýðufl.-
menn og þeir Mbl.menn, sem
láta sér annt um landhelgis-
gæzluna, með okkur í málinu.
Þjóðinni er orðið það full-
ljóst nú, að hún hefir ekki
efni á að halda úti þrem stór-
um varðskipum. 800 þús. kr.
á ári í reksturinn, er of mikið
fyrir þjóðarbúið í útgjöld við
þann eina lið. Auk þess leiddu
togaranjósnirnar í ljós, að
stóru skipin, eins og Ægir og
Óðinn, voru litlu áhrifameiri
við gæzlu en vopnaður bátur,
sem hinir leigðu föðurlands-
svikarar úr íhaldsflokknum,
gátu ekki varað við.
Þegar M. G. tók við yfir-
stjórn landhelgismálanna, lét
hann 1—2 varðskip liggja í
einu, af því að ekki var að
lians dómi rétt að eyða fé í út-
gerð þeirra. En engu að síður
kostaði Óðinn árlega um 60
þúsund krónur, í vátryggingu,
viðhald og mannakaup, en Þór
nokkru minna. Aðstaðan var
því orðin sú, að Öðinn og að
nokkru leyti Þór, lágu eins og
mara á landhelgisgæzlunni. Það
var ekki hægt að hafa þá á
floti nema tíma úr árinu, en
vegna lcostnaðar við þessi skip,
var ekki hægt að verja fé til
vopnaðra báta, sem gáfust
bezt, eftir að búið var að setja
njósnirnar um varðskipin í
fullkomið kerfi, sem Jóh. Jós-
efssyni mun ekki vera ókunn-
ugt um, þar sem form. í flokks-
félagi hans í Vestmannaeyjum
var einn af helztu athafna-
mönnunum í þeirra sveit.
Er þar samanþjappað þeim
urmul af málleysum og ógeðs-
legum orðskrípum að furðu
gegnir. Þessi samsetningur
hefir fallið svo „agalega“ vel í
málsmekk ritstjóra „bænda
blaðsins“ að meginið er tekið
orðrétt upp í blaðið.
En þetta er ef til vill virð-
ingarverð viðleitni til þess að
hafa sem mest samræmi milli
málfarsins annarsvegar og efn-
is hinsvegar enda lét einn bóndi
er blaðið hafði séð, og lært
liafði þetta nýja mál, svo um
mælt, að þetta mundi prentað
upp „í listrænum tilgangi". Og
hann bætti því við að ritstjór-
inn væri orðinn „svakalegur
draumur“ en „Framsókn“ „aga-
lega tíkó“.
s o n a r
í fjárveitingamefnd 1985 var
enginn skoðanamunur milli
okkar Framsóknarmannanna
þriggja og íhaldsmannanna
fjögra, um að vinna að því að
selja eða leigja Óðinn, Þór og
Hermóð. Jóhann þekkir vel þá
félaga sína úr nefndinni, M.
Guðm., Ottesen, Jón á Reyni-
stað og Þorstein sýslumann í
Búðardal. Þessir menn vildu
eins og við Framsóknarmenn,
komast úr þeirri hlægilegu
sjálfheldu, að landið ætti dýr
skip, en gerði þau ekki út.
Auk þess hygg ég að Pétur
Ottesen hafi verið mér alveg
sérstaklega sammála um, að
hið nýja skipulag um 4—5
vopnaða báta og eitt varðskip,
Ægi, væri betra.
Ástæðan til að Jóhann Jós-
efsson og þeir Jensenssynir
vildu ekki losna við Þór, eftir
allar hinar gömlu lygasögur
þeix-ra félaga, var sú, að tog-
araeigendur í Reykjavík ótt-
ast meira vopnuðu bátana en
varðskipin. Ólafur og Thor
Thors eru með því, að ríkið
eigi Þór og geri hann út. Otte-
sen vill starfa með okkur
Framsóknarmönnum að því að
fá fleiri báta til gæzlu og
björgunar. Þeir Jensenssynir
hafa persónulegan hagnað af
að gæzlan sé áhrifalítil. Ottesen
vill taka meira tillit til kjós-
enda sinna en Kveldúlfs-
bræðra, þó að annað verði oft
uppi á teningnum. Þess vegna
styður hann í þessu efni það
sem er almenningsheill.
Við, sem stóðum að hinni
nýju ráðagerð um að hafa Ægi
til gæzlu og björgunar og
nokkra vopnaða vélbáta, höfð-
um fyrirhugaða betri gæzlu og
björgunarstarfsemi við Vest-
mannaeyjar heldur en verið
hefir. En keppnin milli þeirra
Jóhanns og Páls Þorbjamar-
sonar olli því, að allur Alþýðu-
flokkurinn og lakari hluti í-
haldsins varð í þetta sinn sam-
ferða Jensenssonum.
En Jóhann Jósefsson hefir í
litlu að státa af framgöngu
sinni í þessu máli. Hann hefir
tekið sér tapað mál. Hinir
vopnuðu varðbátar, sem líka
annast björgun, eru augljóst
framtíðarmál, og afbrýðisemi
milli einstakra Vestmannaev-
inga mun ekki til lengdar geta
varnað góðu máli að sigra.
J. J.
síldarþrær eða
fleiri síldarverksmiðjur ?
Kæliþrær?
Má reka síldarverksmid|t8r
ríkísxns með jarðhíta úr
Skútudal í Síglufírdi?
Eitir bæfariógeta Guðm. Hannesson
Nú er eigi um annað tíð-
ræddara hér á Siglufirði en
hvað lengi það muni dragast,
að komið verði í veg fyrir að
síldveiðáflotinn stöðvist í síld-
arhrotunum, fyrir það, að eigi
sé hægt að taka á móti síld-
inni nógu ört til bræðslu. I
fyrra vakti það athygli margra
að fleiri daga lágu um 40 skip
við bryggjur síldarverksmiðj-
anna og biðu losunar. Þá reikn-
aðist mér og öðrum, er athug-
uðu þetta sérstaklega með mér,
að þessi bið mundi hafa valdið
síldveiðaflotanum, sem hér hef-
ir bækistöð sína, um 100 þús-
und mála veiðitapi. Þó tekur
út yfir í sumar. Þá hefir veiði-
tapið orðið enn meira. Hvað
veiðitapið megi áætla í sumar
hefi ég ekkert getað fylgst
með sjálfur, en greinagóður
maður, starfandi við síldarverk-
smiðjur ríkisins hér, hefir á-
ætlað það 200 þúsund mál, en
sá maður hefir einkar góða að-
stöðu til þess að athuga þetta
grandgæfilega, manna bezt,
þótt hins vegar verði að viður-
kenna, að ómögulegt er — af
skiljanlegum ástæðum — að á-
ætla slíkt með nákvæmni, Þeg-
ar sem hæst stóð í síldarhrot-
unni og um helmingur flotans
hér varð að bíða 1 4—5 daga
við bryggjur, var síldin hér úti
fyrir firðinum. Þá hefðu skip-
in ekki verið lengi að fá full-
fermi, og marghlaða, ef af-
greiðsla í landi hefði verið góð.
Telur heimildarmaður minn
því áætlun sína fremur of lága
en of háa. Gerum nú samt ráð
fyrir, að í meðalári yrði veiði-
tapið ekki nema 100 þús. mál
síldar (sem þó mun of lítið).
Til skýringar fyrir lesendur má
geta þess, að úr þessum 100
þús. málum fást afurðir fyrir
eina miljón króna, í sumar
sennilega um 2 milj. króna, ef
gengið er út frá 200 þús. mála
veiðitapi. M. ö. o. í meðalári
tapar þjóðin við þetta einni
miljón króna í erlendum gjald-
eyri að minnsta kosti. Er þó ó-
talið enn það tap, er hlýzt af
að síldin skemmist í skipunum
við að þau þurfa að bíða los-
unar, en það nemur miklu.
Það ætti nú að vera öllum
ljóst, að þetta ófremdarástand
má ekki lengur haldast. tír
þessu verður að bæta. En eins
og svo oft fyr kemur mönnum
elgi saman um hvernig eigi að
snúast við viðfangsefninu.
Telja sumir að fjölga þurfi
verksmiðjum, aðrir að byggja
þurfi nýjar síldargeymslu-
þrær, og enn aðrir að hvóru-
tveggja þurfi.
Fleiri síldarþrær
Það er nú augljóst, að ódýr-
asta leiðin væri að byggja ein-
ungis venjulegar síldarþrær.
Þyrfti þá að byggja þrær, er
tækju a. m. k. 100 þús. mál,
og er meira en nóg rými til
þess á svæði því, er tilheyrir
verksmiðjunum, ef fjaran er
tekin með. Ef nú yrðu byggðar
síldarþrær fyrir 100 þús. mál,
má ætla, eftir því sem þrær
verksmiðjanna kostuðu, að
byggingarkostnaðurinn yrði um
300 þús. kr. Ein af þeim þróm,
er byggja ætti, þróin við nú-
verandi þró Dr. Pauls verk-
smiðjunnar, verður að sjálf-
sögðu úr timbri,. eins og eldri
þróin, en það er allmiklu ódýr-
ara. Hinsvegar kostuðu stein-
steypuþrær verksmiðjunnar yf-
ir 3 kr. pr. mál, svo að 3 kr. pr.
mál ætti að vera varleg áætl-
un, sjá þó síðar um gæliþrær.
Þó er ótalinn kostnaður við að
hafa þrær yfirbyggðar, sem
sjálfsagt er, svo sjálfsagt, að
undrum sætir, að fyrri þrærn-
ar skuli ekki hafa verið yfir-
byggðar fyrir löngu, eins mikl-
um skemmdum og sól og regn
veldur á síldinni, og öllum er
augljóst, er veita slíku eftir-
tekt. Ég geri að sjálfsögðu
enga kröfu til, að ég geti met-
ið byggingarkostnaðinn. En af
því að ég hafði á hendi út-
borgun nokkurs kostnaðar við
byggingu ríkisverksmiðjanna
1930, og kynntnst ýmsu fleiru,
er að því laut, má fara nærri
um þróakostnaðinn, þ. e. a. s.
a leikmannavísu. Væri þá bygg-
ingarkostnaður 100.000 mála
þróa um 1/3 af byggingar-
kostnaði einnar verksmiðju
með 24.000 mála vinnslu á sól-
arhring. Þetta er í stórum
aráttum til samanburðar. En
það er verkfræðinganna að
reikna slíkt út nákvæmlega.
Framh.
F átækraSramf ær-
id á að vera
opinbert
Á síðastliðnum vetri var
sýnt fram á það hér í blaðinu,
hversu háskalegt væri að birta
elcki skýrslu um þá menn, sem
nytu fátækraframfæris í Rvík.
í minni bæjum og sveitum
landsins er fátækraframfærið
opinbert,þar þekkir hver annan
cg í þessu er fólgið öryggi um
að menn setjist ekki að óþörfu
upp á opinbert framfæri. Jafn-
framt er hugsunarháttur að
breytast í það horf, og þá eink-
um fyrir áhrif kommúnista, að
sjálfsagt sé að ganga sem
lengst í því að nota sér lög-
gjöfina um opinbert framfæri.
Er allfrægt tiltækið frá Vest-
mannaeyjum, þar sem gengið
var með undirskriftaskjal milli
borgaranna og þeir fengnir til
að segja sig til sveitar.
Fátækrastjórnin í Vestm.-
eyjum fékk síðah undirskrift-
Framh. á 4. síðu.