Nýja dagblaðið - 30.09.1936, Page 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
8
Hvað veit GarðarGíslason
um kjötverzlunina?
Eítir Pál Zóphóníasson alþiagfism.
Garðar Gíslason stórkaup-
maður hefir ritað 15 dálka
langa grein i Morgunblaðið 24.
og 25. sept. 1 dag skrifar svo
Morgunblaðið í sinni venjulegu
sunnudagshugvekju um grein-
ina og telur hana stórmerka.
Þessi grein Garðars er full af
röngum frásögnum, og sýnilega
rituð af gremju þess manns,
sem finnur, að kjötverzlunin er
að dragast úr höndum sér, skil-
ur ekki, vegna vöntunar á
sjálfsþekkingu, að það er hon-
um sjálfum að kerma, og reynir
því að kenna það öðrum, og þá
helzt kjötverðlagsnefnd. —
Nefndin hefir að dómi Garðars
gert ráðstafanir til þess að
koma kjötverzluninni úr hönd-
um kaupmanna, og í hendur
samvinnufélaganna. Og hún á
að gera þetta af pólitískum á-
stæðum. Hann telur að hún geri
það aðallega á þrennan hátt:
T ilhæf ulausar
fullyrðíngar
1. Með því að útiloka nokkra
kaupmenn alveg frá slátrun.
Um þetta íarast honum svo
orð: „Fyrstu afrek. nefndarinn-
ar voru þau, að loka nokkrum
kjötsölubúðum og sláturhúsum
kaupmanna“. Lögin mæla svo
íyrir, að nefndin megi veita
þeim kaupmönnum sem áttu
eða starfræktu sláturhús 1933
sláturleyfi, ef húsið hafi verið
löglegt eftir lögum um kjötmat
frá 19. júní 1933. Hún má
þetta, en þarf ekki að gera það.
Vildi hún vera pólitísk, gat
hún neitað því. En það hefir
hún ekki verið, því hverjum
einasta kaupmanni sem upp-
fyllti þessi skilyrði og sótti um
sláturleyfi, hefir verið veitt
það. Vitneskja stórkaupmanns-
ins á þessu sviði, er því eitt-
hvað gölluð.
2. Þá segir hann, að svo hafi
verið þrengt að kaupmönnum
við veitingu sláturleyfa, að
þeir hafi þess vegna ekki getað
slátrað eins mörgu og þeir
vildu og þurftu að slátra frá
viðskiptavinum sínum.
Hið sanna í málinu er að
1934 fengu kaupmenn slátur-
leyfi' fyrir 106370 fjár. Þeir
þurftu að slátra og slátruðu
76980. Svona var þrengt að
þeim þá. 1935 fengu þeir ekki
sláturleyfi nema fyrir 88050
fjár. Þá slátruðu þeir 67620.
Var nefndin orsök í því, að
þeir slátruðu ekki meira, hr.
Garðar Gíslason? Og hvemig
var þetta með yður sjálfan,
þegar yður er leyft að slátra
7000, þá slátrið þér 2673
kindum. Var þrengt mikið að
yður? Hvað finnst lesendum?
Er ekki rétt fyrir Morgun-
blaðið að skýra nánar frá því
í næstu sunnudagshugvekju
hvemig Garðar Gíslason fari
með sannleikann í sinni
„merku“ grein?
3. Garðar Gíslason segir, að
þriðja leiðin, sem nefndin fari
til þess að skerða rétt kaup-
rnanna, sé sú, að leyfa þeim
ekki næga sölu innanlands.
Iíann gefur í skyn, að kaupfé-
lögin fái að selja hlutfallslega
meira, og vegna þess að frá
því var skýrt í skýrslu nefnd-
arinnar, sem hefir verið prent-
uð í blöðum, að þeir seldu
meira en þeir máttu í landinu,
þá dróttar hann því að kaupfé-
lögunum, að þau hafi gert eins,
og spyr hvort svo hafi ekki
verið. Svo var ekki.
Hvað hæft sé í því, að kaup-
menn sem heild fái oflítinn
lilut í innanlandsmarkaðinum,
miðað við samvinnufélögin,
sézt bezt á því, að þeir seldu
innanlands 69,8% af því kjöti,
sem þeir fengu, en samvinnu-
félögin aðeins 28,9%. Þessar
tölur prentar Garðar upp í
grein sinni, og samt leyfir hann
sér að segja lesendum sínum,
að kaupmenn hafi þar verið
látnir sitja við skarðan hlut.
Ætlast hann nú til að nokkur
trúi þessu?
Þessi þrjú atriði hafa þá
verið rakin, og sýnt, að fyrir
þeim er enginn fótur. Þau eru
Gróusögur einar.
Vegna hvers verzla
bændur heldur við
S. í. S., en Garðar
Gíslason ?
Ég gat þess, að líklega sé or-
sök til þess að greinin er fram-
komin, gremja yfir því að
kaupmenn séu að missa kjöt-
söluna úr höndum sér. Garðar
Gíslason gefur sjálfur upplýs-
ingar hvemig á því muni
standa, að á síðustu 10 til 20
árunum hefir alltaf verið að
minnka kjötverzlun kaupmanna
en vaxa kjötverzlun S. 1. S.
Hann segir réttilega að meðal
verð saltkjöts hjá S. I. S. hafi
1933 verið 67,5 aurar pr. kg.
til bænda. Hann segir að kaup-
menn efi að þetta sé rétt, þeir
hafi ekki fengið hærra verð en
62 aura. Og hann heldur að S.
I. S. hafi gefið kaupfélögunum
hærra verð fyrir kjötið en það
fékk við söluna. Hvort reynsla
hans, sem stórkaupmanns gef-
ur honum ástæðu til að ætla,
að þetta sé gert, skal ég ekki
segja um, en hitt er víst, að
þegar kostnaður við kjötið hjá
félögunum er reiknaður 24,5
aurar pr. kg. af saltkjöti, þá
gefur sala S. í. S. 67,5 aura pr.
kg. til bænda. Nú upplýsir
i Garðar, að kaupmenn hafi ekki
selt betur en það, að þeir geti
gefið 62 aura pr. kg. og er
þá ofurskiljanlegt, að bændur
vilji heldur láta þá selja, sem
geta borgað hærra verðið. Eða
finnst Garðari það ekki sjálf-
um? Og er ástæða til að álasa
bændum fyrir það? Og ætli við
Garðar séum ekki hér komnir
að liöfuðástæðunni til þess að
kjötverzlun S. 1. S. hefir auk-
izt, og að sama skapi hefir
kjötverzlun kaupmanna minnk-
að?
Tómlæti kaupmanna
um notkun Irystihúsa
Garðar talar í þessu sam-
bandi um það, að kaupfélögin
cigi frystihúsin, kaupmenn fái
ekki aðgang að þeim, en freð-
kjötið seljist hærra verði.
Frystihúsin hafi verið styrkt
af ríkissjóði, og þetta skapi
kaupfélögunum aðstöðu til að
geta gefið hærra verð fyrir
Ivjötið en kaupmenn, sem að-
eins hafi saltkjötsmarkaðinn
og innanlandsmarkaðinn.
Hér er málum nokkuð bland-
að. Það er rétt að sumstaðar
eru frystihúsin eign félaganna
og einungis til þeirra afnota.
En hitt er þá líka víða, sem
kaupmenn mega frysta í þeim.
Þrír kaupmenn notuðu sér
þetta síðastliðið haust. Miklu
fleiri gátu það, en vildu ekki.
Kennir þar kannske enn, þess
andróðurs, sem vart varð, þeg-
ar fyrst var verið að koma upp
frystihúsunum, og byggja skip,
sem gæti flutt freðkjöt milli
landa?
Garðar talar ennfremur um
það í þessu sambandi að í
Englandi hafi S. 1. S. eitt rétt
til að selja freðkjöt, og þykir
það mikið ranglæti. Það m’
iétt, að þegar takmarkað var
hve mikið af kjöti mátti selja
til Englands og Noregs, þá
voru af Alþingi sett lög er a-
kváðu, að menn mættu selja
þangað í sömu hlutföllum og
þeir höfðu gert áður. S. I. S.
hafði þá eitt flutt út freðkjöt
til Englands, og hefir því eitt
iétt til þess nú. En það er selt
freðkjöt víðar. Sænski markað-
urinn fyrir freðkjöt í fyrra,
\far ekki verri en sá enski, og
liann var öllum frjáls. En
hvaða kaupmenn reyndu að
nota hann? Margir kaupmenn
liafa aðstöðu til að frysta kjöt,
og gátu þess vegna selt freð-
kjöt þangað. Hvað olli? Var
það áhugi þeirra fyrir að
lcoma kjöti bændanna í sem
hæst verð?
Staðleysur G. G.
Garðari þykir það hart, að
| kjötverðlagsnefnd skuli nú
hafa bundið sláturleyfin til
þeirra, er seldu meira á innan-
landsmarkaði í fyrra en þeim
var leyft, því skilyrði, að þeir
verkuðu nú til útflutnings kjöt-
magn, sem svaraði því sem
þeir í fyrra höfðu selt óleyfi-
lega á innanlandsmarkaðinum,
og fyrst að því framkvæmdu
fengju þeir hlutfallslegt innan-
landssöluleyfi við aðra. Mörg-
um öðrum þykir þetta nú vera
oí mikil linka hjá nefndinni.
Garðar Gíslason nefnir dæmi.
Fyrst er dæmið frá Vestur-
landi. Hann segir að nefndin
hafi veitt einhverja úrlausn í
bili. Það hefir hún nú ekki
gert, og óvíst hvort hún gerir
það.
Næsta dæmið er af Norður-
landi. Sá kaupmaður hafði ekki
slátrun 1933, hefir ekki slátur-
hús, og var mikið vafamál
livort nefndin nokkumtíma
hafði heimild til að veita hon-
um sláturleyfi. Frá Reykjavík
Iiefir hann ekki keypt eitt kg.
af vinnslukjöti, en nokkuð af
fyrsta flokks dilkakjöti, og það
fékk hann með Siglufjarðar-
heildsöluverði þar á höfn.
Þriðja dæmið, sem líka er af
Norðurlandi, er líka rangt með
farið. Þeim manni stóð til boða
að frysta sitt útflutningskjöt
í fyrra, og hefði þá, að dómi
G. G. sjálfs, staðið jafnt að
vígi og kaupfélagið á staðnum,
en hann kærði sig ekki um það.
Garðar segir að flestir kaup-
menn muni hafa leyfi til að
selja 25% af kjötþunga slátur-
fjár síns innanlands. Hvað hef-
ir hann sjálfur? Hefir hann
ekki 100% ? Og hefir hann gert
sér ljóst, hve mikið kjöt vant-
ar til að fullnægja innanlands-
sölunni, þegar hver fær ?ð
selja á staðnum, sem hann
slátrar á, það sem þarf til að
íullnægja kjötsöluþörfinni þar?
Ilve mikið þarf þá að flytjast
milli staða? Og ætlast G. G. til
þess, að þá sé einum leyft að
flytja sitt kjöt allt og selja inn-
anlands, en öðrum ekki? Það
yrði víst ekki talið pólitiskt
eða hlutdrægt mat, sem þá
kæmi til greina? Nefndin hefir
kosið að láta jafnt ganga yfir
alla, hvað þetta snertir, og er
í skýrslu nefndarinnar, skýrt
frá þeim reglum, sem hún
fylgdi við veitingu sláturleyf-
anna.
Garðar hefir gleymt
að kynna sér kjöt-
lögin, sem hann deil-
ir á
Ekki virðist stórkaupmaður-
in skilja, hvað átt er við með
| því að leyfa ekki fjárkaup á
! fæti til slátrunar. Þetta er
i
kannske varla von, en lesi hann
| NÝJA DAGBLAÐIÐ
® Útgefandi: Blafiaútgáfan h.f.
Ritnefnd:
Guðbrandur Magnússon,
Gísli Guðmundsson,
Guðm. Kr. Guðmundason.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
pórarinn pórarinsaon.
Ritstjórnarski'ifstofurnar:
Hafn. 16. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 16. Sími 2353.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Aeta.
Sími 3948.
„kjötlögin“ og reglugerðina,
þá mun hann sjá að það er þar
tekið skýrt fram, að verðupp-
bót, sem nefndin greiðir, eigi
að ganga til þeirra, er áttu féð,
sem kjötið er af, þegar keypt
er á fæti, þ. e. samið um kaup
á kindinni fyrir fastákveðið
verð, án tillits til þess hve mik-
ið kjöt, mör og gæru kindin
hafi, þá getur kaupmaðurinn,
sem búinn er að kaupa nokkur
hundruð, á mörgum stöðum, og
frá mörgum mönnum, enga
hugmynd haft um, hve mikið
kjöt hann hefir fengið frá
hverjum einum, og því vantar
hjá honum allan grundvöll und-
ir að geta greitt verðuppbótina
til þeirra, er áttu kjötið. Sama
gildir, ef svo skyldi fara, að
endurgreiða þyrfti verðjöfn-
unargjald, af því að kjötið á
erlenda markaðinum seldist
hærra en kjöt á þeim innlenda.
Garðar Gíslason sér því vænt-
anlega af hverju þessi ráðstöf-
un stafar.
Játning Garðars
Um hinar 11 breytingartil-
lögur stórkaupmannsins skal
ég ekki segja neitt. Hann kem-
ur þeim vafalaust á framfæri
á réttum vettvangi. Sumar
þeirra eru beint lagabreytinga-
tillögur, sem Sigurður Krist-
jánsson kemur væntanlega á
framfæri. Aðrar snúa beint að
nefndinni, eins og það, að hafa
sláturleyfin ekki tímabundin,
lieldur leyfa t. d. G. G.. að
slátra 7000 einhverntíma t. d.
árið 1940 ef honum sýndist að
geyma það þangað til! I sumar
var beðið um umsóknimar um
sláturleyfi fyrir 1. ágúst, þá
komu margar, en síðast í dag
eru eftirlegukindur úr kaup-
mannahóp, sem líklega hafa
ekki vitað fyr en nú hvort
nokkur vildi leggja inn til
þeirra kindur, að biðja um slát-
urleyf. Mætti Garðar gjaman
minna þá á, að vera fyr á ferð-
inni.
Þó ég ekki hirði að svara
fieiru úr grein Garðars Gísla-
sonar, þá vænti ég að menn al'
þessu sjái hve rétt hann fer
með í grein sinni, og hve mikið
má upp úr henni leggja. En
eitt, sem greinin upplýsir, gleð-
ur mig sem samvinnumann, en
hryggir þó jafnframt vegna
bændanna, sem við kaupmenn
verzla. Það er yfirlýsing hans
Framh. á 4. síðu.