Nýja dagblaðið - 05.02.1938, Síða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
—„——,—.—.—.—>_—.—
\¥JA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritst j órnarstkrif stof urnar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Sími 2323.
Áskrifarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar 3948 og 3720.
Hínn gullní
meðalvegur
Eina atkvæðagreiðslan, sem
vakti eftirtekt á bæjarstjórnar-
fundi Rvíkur í fyrrakvöld var
kosning 4 manna í stjórn
sjúkxatrygginganna. Þar voru
kosnir tveir Mbl.menn og tveir
Alþ.fl.menn. Oddamaðurinn
verður síðar tilnefndur af
tryggingarráði.
Þeir tveir flokkar, sem hér
eiga hlut að máli hafa barizt
um það af mikilli hörku, og ef
þeir verða þar einir um hituna,
er tæplega annars að vænta en
að það lendi í rústum af lélegri
stjórn og sundurlyndi tveggja
ósamþykkra aðila.
Sjúkratryggingarnar í þeirri
mynd sem þær eru nú, eru meg-
in áhugamál Alþ.fl. frá síðasta
kjörtímabili, eins og afurðasölu-
lögin voru höfuðmál Framsókn-
armanna. En leiðtogar Alþ.fl.
voru að mörgu helzt. til bráð-
látir, höfðu ónógan undirbún-
ing og kjósendur þeirra lítt
kunnir málinu. Létu verkamenn
flokkinn fremur gjalda en
njóta sjúkratrygginganna í
kosningunum í vor sem leið.
Mbl.menn beittu sér með
hörku móti tryggingarmálinu á
Alþingi og i blöðum sínum. Og
þegar framkvæmd sjúkratrygg-
inganna féll í hendur þeirra hér
1 Rvík, settu þeir flokksofbeldis-
bragð á mikið af ráðsmennsk-
unni. Ef frá var talinn Jakob
Möller og fáeinir aðrlr af
starfsmönnum fyrirtækisins,
mátti segja, að mannvalið í
tryggingarnar væri af allra lé-
legasta tægi.
Framsóknarflokkurinn hafði
lagt til meirihlutann af því
þingfylgi, sem með þurfti til að
koma tryggingarlöggjöfinni
fram, en látið hina tvo flokk-
ana ráða mestu um fram-
kvæmdina til að byrja með. En
reynslan sýndi að það vantaði
hin mildandi og bætandi áhrif
Framsóknarflokksins á fram-
kvæmd málsins.
Á Alþingi í vetur var lögun-
um um yfirstjórn trygginganna
breytt. í fyrstu hafði Haraldur
Guðmundsson útnefnt ein-
göngu flokksmenn sína í trygg-
ingarráðið. Nú eru þar þrír full-
trúar, einn frá hverjum aðal-
flokki þingsins: Helgi læknir á
Stórólfshvoli, Stefán Jóhann
Stefánsson og Jakob Möller eru
aðalmenn. í fjarveru Helga
læknis mæti ég í tryggingarráð-
inu. Með þessum lögum er al-
veldi Alþ.fl. í stjórn þessara
mála afnumið, og í stað þess
sett samráð allra flokka þings-
ins. Og þessi umbót er gerð eft-
ir kröfu Framsóknarmanna.
Bæjarstjórnin velur 4 menn
í stjórn sjúkratrygginganna, en
tryggingarráðið útnefnir for-
mann þeirra. Nú var eftir sú
þraut, að losa um alveldi Mbl.-
manna í stjórn sjúkratrygging-
anna og koma þar á fullkomn-
ara skipulagi og meira réttlæti.
Mbl.menn hafa 9 fulltrúa í bæj-
arstjórn, en hinir flokkarnir 6.
— í hlutfallskosningu um 4
verður hlutkesti milli 3. manns
sem 9 kjósa og 2. manns, sem
er kosinn af sex.
Ég tilkynnti Stefáni Jóhanni
að ég mundi, í samráði við
flokksráð Framsóknarmanna í
Rvík kasta mínu atkvæði á lista
Alþ.fl. ef á honum væru tveir
Alþ.fl.menn. En ég myndi skila
auðum seðli, ef kommúnisti
væri á listanum. — Hinsvegar
þótti mér sennilegt að kom-
múnistar myndu af beiskju við
íhaldið kjósa „krata“ í þetta
sinn, og að þá gengi hlutkestis-
dómur um málið.
Spá mín reyndist rétt. Og
dómur hlutkestisins gekk á móti
íhaldinu. Tveir staðgóðir verka-
mannasinnar, Felix Guðmunds-
son og Guðgeir bókbindari,
voru kjörnir í nefndina. Ef við
Stefán Jóhann kjósum sams-
konar mann sem formann, þá
er íhaldið í minnihluta í stjórn
sjúkratrygginganna næsta ár.
Ef Framsókn væri nú hvergi
nærri, mætti búast við, að byrj-
að yrði á „hreinsun“, eins og
hjá Stalin. En svo verður ekki.
Umbrot, en ekki bylting, verður
gerð í sjúkratryggingunum. Á
sama hátt og mér finnst vel
fara á að Stefán Jóhann verði
formaður í tryggingarráðinu, á-
lít ég að færasti maðurinn,
sem sjálfstæðismenn hafa sett
í tryggingarframkvæmdirnar,
eigi að vera framkvæmdarstjóri
sjúkramálanna. Á þennan hátt
kemur rólegt samstarf flokk-
anna um málið, og hið van-
megnuga og að nokkru leyti
vanskapaða fyrirtæki verður á
þann hátt gott og gagnlegt
fyrirtæki, samboðið þeirri
Reykjavík, sem á að koma.
J. J.
Kílbom
Undanfarin ár hefir starfað' í
Svíþjóð sérstakur verkamanna-
flokkur, sem stóð á milli jafn-
aðarmanna og kommúnista.
Hefir hann venjulegast haft í
kringum 10 þingsæti og því ver-
ið nokkru liðsterkari en kom-
múnistar, sem skiptir eru í tvo
flokka, Moskvakommúnista og
þjóðlega kommúnista.
Aðalforingi þessa flokks hefir
verið Karl Kilbom og er það
einkum talið hans verk, að
flokkurinn hefir nokkurnveginn
getað haldið fylgi sínu, þrátt
fyrir hinn öra vöxt jafnaðar-
mannaflokksins.
Á síðastl. ári reis upp mikil
misklíð í flokki Kilboms. Vildi
Kilbom taka upp meiri hægri
„línu“ en áður, en var ofurliði
borinn. Sagði hann sig þá úr
flokknum ásamt þremur öðr-
um þingmönnum flokksins.
Sóttu þeir um inntöku í jafnað-
Sögnleg oddvitakosn-
m á Húsavík
Kommúnistar þordu ekki að taka á
sig ábyrgðina, þegar á hólminn kom
Oddvitakosningin á Húsavík,
sem fór fram á fimmtudags-
kvöldið var, er að ýmsu leyti
merkileg, einkum um aðstöðu
verkamannaflokkanna í land-
inu.
í hreppsnefndinni eiga sæti 7
menn. Framsóknarflokkurinn
hefir tvo fulltrúa, íhaldsmenn
einn, Alþýðufl. einn og kom-
múnistar þrjá.
Oddviti hreppsins var Karl
Kristjánsson, einn af helztu
leiðtogum samvinnumanna í
Suður-Þingeyjarsýslu. Kaup-
túnið á við marga erfiðleika að
stríða. Það hefir byggt stóra óg
dýra hafskipabryggju, sem mik-
il skuld hvílir á. Sveitarþyngsli
eru í meira lagi. Auk þess er
mikill vandi á kauptúninu um
hversu tekst með rekstur hinnar
nýju síldarbræðslu, sem er full-
búin og tekur til starfa næsta
vor. Er mikið í húfi fyrir þorpið
að vel takist með rekstur þess
fyrirtækis, því að það er raun-
verulega stofnsett til að bæta úr
atvinnuskortinum á Húsavík.
Allir kunnugir vissu.að fram-
tíð kauptúnsins um næstu ára
bil var undir því komin.að Karl
Kristjánsson færi með forustu
bæjarmálanna og að ekki var
völ á neinum öðrum manni jafn-
hæfum honum.
Þegar kjósa skyldi oddvitann
báðu Alþ.fl.menn og kommún-
istar -um frest og það svo dög-
um skipti, til að athuga hvort
armannaflokkinn og var þeim
veitt hún eftir áramótin.
Þetta er áframhald þeirrar
þróunar, sem verið hefir i
stjórnmálabaráttu verkamanna
í Svíþjóð og Noregi. Upphaflega
voru hinir byltingarsinnuðu
flokkar fullt eins sterkir og þeir,
sem vildu starfa á friðsamlegan
hátt innan ramma núverandi
þjóðskipulags. En smátt og
smátt hefir fylgið klofnað frá
byltingarflokknum og horfið yf-
ir til jafnaðarmanna. Kilbom
hefir því farið í troðna slóð. Nú
má segja að byltingarflokkarnir
séu orðnir fullkomlega áhrifa-
lausir í þessum löndum en
styrkleiki hinna lýðræðissinn-
uðu verkamannaflokka að sama
skapi meiri.
Fyrir íslenzka verkamenn er
þessi dómur stéttarbræðra
þeirra í Noregi og Svíþjóð at-
hyglisverður. Þeir mega vera
vissir um, að hann er byggður á
íhugun og reynzlu. Hinir nor-
rænu stéttarbræður hafa séð
hvaða vinnubrögð gáfust þeim
bezt. Skapgerð hinna norrænu
þjóða fellir sig heldur ekki við
ofbeldi og niðúrrifsstarf. Það
er ekki jarðvegur fyrir stefnu,
sem byggir úrlausnir sínar á
hnefarétti og undirokun.
þeir ættu að áræða að taka að
sér stjórn kauptúnsins.
En hér var mikill vandi á
' höndum. Oddvitinn varð að vera
kommúnisti, og þeir höfðu haft
stór orð og lofað miklu, ef þeir
fengju meirahlutaaðstöðu. En
þegar á reyndi varð þeim ljóst,
að þeir voru ekki vaxnir á-
byrgðinni. Þeir sáu að þeir
myndu hvergi hafa nokkurt •
traust. Engin verzlun, enginn
enginn einstaklingur myndi
trúa þeim fyrir fé eða verðmæt-
um þessa heims. Ef þeir tækju
að sér stjórn kauptúnsins, hlaut
það að verða gjaldþrota innan
fárra vikna. Svo fór öllum bæj-
um og borgum í Noregi, þar sem
kommúnistar fengu völd, meðan
sá flokkur var til þar í landi.
Fulltrúi Alþ.fl. á Húsavík vissi
þetta, og áleit vissasta veginn
til að gereyðileggja kommún-
istana, væri að láta þá fá völd
og ábyrgð og sýna í verkinu, að
þeir væru óhæfir til allra
stjórnarstarfa.
Kommúnistar voru nú í mikl-
um vanda. Þeir höfðu lofað
miklu, en sáu fyrirfram, að
þeir hlytu að bregðast öllum
heitum og verða hlægilegir
frammi fyrir öllum landsmönn-
um. Forráðamenn Kommún-
istafloklbins munu hafa séð,
að fyrirsjáanlegur ósigur þeirra
á Húsavík myndi allsstaðar
annarsstaðar á landinu verða
til þess að kjósendur sannfærð-
ust um algert fánýti hinnar
rússnesku byltingarstefnu.
Þegar loks kom að kosningu
kaus Alþýðufl.fulltrúinn kom-
múnista sem oddvita, vel vit-
andi, að hann var með því að
setja kommúnistana í gapa-
stokkinn. Einn kommúnistanna,
sá sem minnstur var fyrir sér,
kaus félaga sinn, og fékk hann
þannig 2 atkvæði. íhaldsmað-
urinn og Karl Kristjánsson
skiluðu auðum seðlum. Hinn
Framsóknarmaðurinn kaus Karl
Kristjánsson. Og hið sama gerðu
tveir skynsamari kommúnist-
arnir — út úr neyð, eingöngu til
að forðast ábyrgð, sem þeir
höfðu boðizt til að taka að sér,
en fundu sig ekki menn til.
Eftir þrjár atrennur, sem all-
ar fóru á sama veg, var Karl
Kristjánsson talinn rétt kosinn
oddviti. Hann hefir enga samn-
inga gert um stuðning annara
flokka. En hann hefir raun-
verulega bak við sig stuðning
allra hugsandi manna i kaup-
túninu, þó að meirihlutinn af
hinu framkomna kjörfylgi í
hreppsnefndinni, sé frá þeim
flokki, sem gat tekið á sig á-
byrgðina, sem hafði lofað að
taka á sig ábyrgðina, en fundið
vanmátt sinn þegar á hólminn
var komið, og neyðst til að biðja
Framsóknarmanninn að leysa
t T L Ö N D :
Kjor lisfarínnar
í eínræðíslönd-
unum
Nazisminn stefnir ekki aðeins
að því marki að skapa nýja
stjórnmálastefnu, heldur einnig
ný trúarbrögð og nýja list.
Síðastl. sumar voru haldnar í
Múnchen tvær listsýningar.
Önnur átti að sýna þýzka list
eins og hún er frá sjónarhæð
nazismans. Hin átti að sýna
óþýzka og afvegaleidda list. Á
þeirri sýningu voru verk flestra
þekktustu listamanna Þjóðverja
frá síðustu tímum. í áfram-
haldi af þessum sýningum hef-
ir verið unnið að því að færa
þau listaverk úr opinberum
söfnum, sem ekki falla í smekk
nazismans.
Því fer fjarri að allir listdóm-
arar og listunnendur, sem telja
sig nazista, séu samþykkir þess-
ari nýju stefnu. Nýlega flutti
einn forvígismaður hennar fyr-
irlestur, þar sem hann útskýrði
hana nánara. Viðstaddir voru
margir þekktustu liistdómarar
Þýzkalandsins. Ræðumaðurinn
sagði, að úrkynjun listarinnar
gerði ekki aðeins vart við sig
nú á dögum, heldur hefði henn-
ar sézt merki hjá ýmsum eldri
málurum. M. a. nefndi hann van
Gogh, Matthias Grúnewald og
Rembrandt. Þegar hann nefndi
Rembrandt kváðu við mótmæli
víða um salinn og nokkrir báðu
um orðið. En þeir fengu það
ekki. Út af þessum atburði
standa nú harðar deilur, því
mótmæli hafa verið send til
stjórnarinnar. Eru það talin
einna líklegust endalok, að allir
þeir, sem hafa undirritað mót-
mælaskjalið, missi stöður sínar.
Þetta ófrelsi listarinnar er
ekki einsdæmi. Það er víðar en í
Þýzkalandi. Það er meira og
minna í öllum einræðislöndun-
um. Valdhafar Rússlands reyna
engu síður en nazistarnir að
svipta listina frelsi sínu og
beina henni inn á þær brautir,
að verða einsýn túlkun þeirra
lífsskoðana, sem þeir bera fyrir
brjósti. Að vísu er ekki útilokað,
að listaverk geti skapast undir
slíkum kringumstæðum. En í
flestum tilfellum er ófrjáls lista-
maður eins og vængstýfður fugl.
Hæfileikar hans fá ekki að þrosk
ast eins og þeim hentar bezt.
vandann, af því hann einn væri
til þess hæfur.
Saga um þessi átök flokkanna
á Húsavík er eftirtektarverð og
lærdómsrík. Kommúnistar fá
mikið fylgi, og geta tekið völdin,
ef þeir vilja. Á móti er Fram-
sóknarflokkurinn. Hann lofar
kjósendum því einu, sem hann
veit að hægt er að standa við.
En bæði fylgismenn og and-
stæðingar vita.að trúnaðarmenn
hans muni efna meira en þeir
hafa heitið.
Niðurstaðan á Húsavík varð
sú, sem við mátti búast. Þegar
mikið reynir á, hnígur fylgi
manna til þeirra, sem eru fær-
astir um að bera hinar þungu
byrðar. Liðléttingarnir gefast
upp baráttulaust. J. J.