Nýja dagblaðið - 10.07.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Það er Japan að þakka - -
Eftfr PEARL S. BUCK
\ÝJA DAGBLAÐOB
Útgefandl: Blaðaútgáfan h.f
Rltstjórl:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Rltstjómarskrifstofumar:
Llndarg. 1 D. Slmar 4373 og 2353.
Afgr. og anglýslngastcrtfstofa:
Llndargötu ÍD. Slml 2323.
Eftlr U. 6: Siml 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
t lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.í.
Stmar 3948 og 3720.
,
Vöxtvr
kaupfélagfanna
Hin auknu viðskipti S. í. S. og
kaupfélaganna á síðastl. ári,
hafa orðið til þess að aðstand-
endur Morgunblaðsins hafa
komizt í illt skap, eins og rit-
stjórnargrein blaðsins ber með
sér í gær.
Fleipur heildsalanna um
„höfðatöluregluna“, er orðið svo
margþvælt og marghrakið, að
ekki þarf að fara um það mörg-
um orðum. Sú regla innflutn-
ingsnefndarinnar er aðeins til
þess að tryggja fullt frjálsræði
neytenda um það, hvort þeir
vilji heldur skipta við kaupmenn
eða kaupfélög. Ef neytendurnir
vilja heldur skipta við kaupmenn
faæa þeir úr kaupfélögunum,
sem fá þá innflutning sinn skert
an. Vilji neytendurnir hinsvegar
frekar skipta við kaupfélögin, fá
þeir inngöngu í þau og þá eru
innflutningsleyfi þeirra vitan-
lega aukin. Þannig er það tryggt,
að takmörkun innflutningsins
verður ekki til þess að skapa
neinn nýjan aðstöðumun milli
kaupfélaga og kaupmanna og
samkeppnin milli þessara aðila
er ekki á neinn hátt röskuð.
Værí hinsvegar farið eftir
þeirri kröfu heildsalanna að
miða leyfin eingöngu við inn-
flutning fyrri ára, væri sam-
keppnin milli þessara aðila al-
gerlega stöðvuð. Þó kaupmenn
gætu verið félögunum fremri í
samkeppninni, væri þeim mein-
að að auka viðskipti sín, því
menn gsétu ekki fært verzlun
sína frá kaupfélögunum, vegna
þess að kaupmenn fengju inn-
flutning sinn ekkert aukinn fyr-
ir það. Með slíku fyrirkomulagi
er það algerlega útilokað að sá
aðilinn, sem betur má sín í sam-
keppninni, fái að njóta sín. Það
er fullkomið vantraust kaup-
manna á hæfni þeirra til að
keppa við kaupfélögfin, þegar
þeir gera kröfur um slíkt fyrir-
komulag á innflutningsleyfun-
um.
En frá þeirra sjónarmiði er
slík krafa þó eðlileg, þvi þeir
líta vitanlega á þetta mál með
gróðamöguleikana eina fyrir
augum. Þó þeir prediki annað
í Mbl., vita þeir að innflutn-
ingshöftin eiga engan þátt í
eflingu kaupfélaganna, heldur
er reynslan smámsaman að
kenna mönnum, að þeim sé hag-
kvæmara að skipta við þau. Þess
vegna er höfðatalareglan kaup-
félögunum í vil, en hin reglan,
að miða innflutninginn við
fyrri ár, væri stórkostlega rang-
lát, bæði í garð þeirra og neyt-
endanna.
Þetta sama sýnir reynslan í
nágrannalöndunum. Þó þar sé
ekki um neina „höfðatölureglu"
að ræða, hafa viðskipti kaup-
félaganna þar aukizt stórkost-
lega á kreppuárunum, því menn
finna það einna bezt, hvar hag-
kvæmast er að verzla, þegar þeir
þurfa að fá sem mest fyrir fjár-
muni sína. Hér skulu nefndar
nokkrar tölur, sem sanna þetta
mætavel. Þær sýna viðskipta-
magn samvinnusambandanna í
eftirfarandi löndum árin 1929
og 1936, talið í millj. í mynt
hlutaðeigandi lands:
Danmörk (kr.) 146 207 4
Finnland (mörk) 1800 2600
Noregur (kr.) 29 54
Svíþjóð (kr.) 141 217
England (£) 89 119
Frakkland (frk.) 711 1066
Þessar tölur gefa það bezt til
kynna, að það er hinn vaxandi
skilningur manna á starfi og
nytsemi kaupfélaganna, sem
hvarvetna hefir aukið verzlun
þeirra á sama tíma og heildar-
verzlun þjóðanna hefir yfirleitt
minnkað.
Það er hreinlegast og drengi-
legast fyrir heildsalana og mál-
gögn þeirra, að viðurkenna
þessa staðreynd, en vera ekki
með tilhæfulaust slúður og ó-
sannindi um „höfðatöluregl-
una“, sem er undirstaðan að
heilbrigðri samkeppni milli
kaupfélaganna og kaupmanna
og ætti ekki síður að vera æski-
leg fyrir þá síðarnefndu, ef þeir
stæðu sig jafnvel í samkeppn-
inni.
Hin gömlu rök Morgunblaðs-
ins, að kaupfélögin eyðileggi
aðaltekjustofn sveitarfélag-
anna, sem sé útsvörin á kaup-
mennina, eru svo útslitin, að
furðulegt má teljast, að blaðið
skuli enn dirfast að hafa þau
um hönd. Mönnum hlýtur
nefnilega að skiljast, að kaup-
mennirnir hafi ekki tilverurétt
vegna útsvaranna einna, því
gróða sinn fá þeir þannig, að
þeir skattleggja neytendurna,
en greiða ekki aftur nema lít-
inn hluta af þeim skatti í bæj-
ar- eða sveitarsjóðina. Það er
beinn hagnaður fyrir útsvars-
greiðendur í hlutaðeigandi
kaupstað eða kauptúni, að
greiða sinn hluta af útsvari
kaupmannsins, en geta haldið
því eftir, sem kaupmaðurinn
stakk í sinn vasa af hinni of háu
verzlunarálagningu.
Ef Morgunblaðið getur ekki
rökstutt tilverurétt kaupmann-
anna með öðru en útsvörunum,
er von að það heimti það fyrir-
komulag á innflutningshöftum,
sem myndi verða hinum ósam-
keppnishæfu einum i vil.
Leidréttingf
Ríkisútvarpið mun nýlega
hafa skýrt frá því, að norsk
síldveiðiskip, sem veiddu hér
við land, fengu 6 kr. fyrir slld-
armálið. Þetta er rangt. Sam-
kvæmt góðum heimildum fá
norsku skipin ekki nema norskar
kr. 3,00 (ísl. kr. 3,33) fyrir síld-
armálið komið í borð um flutn-
ingaskip og er það mun lægra
en verð ríkisverksmiðjanna.
Skáldkonan Pearl S. Buck,
sem er höfundur þessarar
greinar, er fræg fyrir skáld-
sögur sínar frá Kína. Hún er
fædd í Ameríku 1892, en flutt
ist kornung til Kína, þar sem
faðir hennar var trúboði
langt inni í landi. Seytján
ára gömul fór hún til náms
í Englandi og Ameríku, en
hvarf til Kína aftur að nám
inu loknu og giftist nokkru
síðar háskólakennara í Nan-
king. Sjálf hefir hún kennt
þar ensku og enska bók-
menntasögu.
Sögur Pearl S. Buck þykja
lýsa frábærri þekkingu á
hugsunarhætti og skapgerð
Kínverja, einkum þeirra, sem
enn halda fast við hina gömlu
menningu og siðvenjur. Ein
þeirra, Gott land, hefir verið
þýdd á íslenzku.
Það er nú auðséð, að stríðið
í austri endar hvorki með sigri
Japana eða sigri Kínverja. Þó
útlit sé fyrir, að þessi styrjöld
verði langdregin, er kominn
tími til að athuga nokkur atriði,
sem sanna hver úrslit hennar
verða. Það er Japan að þakka,
að ýmislegt hefir þegar gerzt í
Kína, sem er mjög þýðingar-
mikið.
Hngrekki Kínverja.
í fyrsta lagi er það sýnilegt,
að kínverskt hugrekki er ekki
og verður ekki brotið á bak aft-
ur. Kínverjar láta ekkert það
af hendi, sem verulega þýðingu
hefir, jafnvel hvorki fyrir hin-
um öflugu hernaðarárásum eða
ofbeldisstjórn. Það skelfir þá
ekki, að vera drepnir saklausir
á vígvellinum, því að þeir óttast
ekki dauðann. Hver einstakur
Kínverji er nú þess fullviss, sem
hann hefir raunar alltaf vitað,
að Kína er meira en einn ein-
staklingur, já meira en allir
einstaklingarnir samanlagt, og
að þess vegna er ekki hægt að
eyðileggja Kína.
Það sem raunverulega skeður,
vegna árásar Japana, er að
Kína flytur sig vestur á bóginn,
innar á meginlandið. Sumir
vilja ef til vill nefna þetta
undanhald, en það mundi ekki
gefa rétta hugmynd um þýð-
ingu þessara flutninga.
Menniiigm nemur
uý lönd í Kína.
Hin stærri héruð, — hið upp-
runalega Kína — hafa haldið
miðaldamenningu sinni, án þess
að þekkja heiminn og án þess
að heimurinn þekkti þau. Þessi
héruð, sem nýi tíminn hefir
ekki haft nein áhrif á til þessa,
eru nú skyndilega numin á ný
af menntuðum Kínverjum. Há-
skólar verða í stórum stíl flutt-
ir inn í hið gamla Kína. Fyrir
tveim árum síðan byrjaði Nan-
kai-háskólinn að reisa bygg-
ingar í Chungking og Yunnanfu
og það var upphafið að því, sem
nú hefir skeð. Þegar Japanir
skutu niður hinar gömlu bygg-
ingar Nankai-háskólans, héldu
þeir sig hafa eyðilagt háskól-
ann sjálfan. En þeim skjátlað-
ist, því að háskólinn var þar
ekki lengur. Hann var þá ör-
uggur mörgum þúsundum kíló-
metrum innar í landinu. Hinir
stærri háskólar hafa fylgt þessu
fordæmi og kennslumálaráðu-
neytið heldur áfram óskertu
starfi sínu, þrátt fyrir hinn
mikla herkostnað stjórnarinn-
ar. Hernaðarháskólinn hefir
fengið ný húsakynni í Chung-
king, en fyrir stúdentana á
hernaðarsvæðinu verður brátt
opnaður háskóli í Sian, og þar
verður samin nákvæm skrá ýf-
ir þá stúdenta og háskólakenn-
ara, sem hrakizt hafa á brott
vegna stríðsins. Þannig er
hafinn hinn mikli flutningur
vestur, og stúdentar frá ytri
héruðunum, bæði karlar og
konur, reyna nú að komast
innar í landið. Þeir ferðast á
allan hugsanlegan hátt. Þeir
fara með bátum, sem ekki sigla
neina ákveðna leið, með járn-
brautarlestum, sem sprengju-
hríðin vofir yfir, eftir nýjum
bifreiðabrautum, og loks fara
þúsundir þeirra gangandi.
Ilin viturlega stefna
kínversku
st jj órnar inn ar.
Þessir stórkostlegu flutningar
kínversku menntamannanna
inn í landið — inn að hjarta
síns eigin lands, sem þeir hafa
ekki þekkt áður — eru eitt af
furðulegustu og áhrifamestu
atburðum mannkynssögunnar.
Kínverska stjórnin heldur
heilbrigðri og víðsýnni stefnu,
mitt í nauð sinni. Vesturlöndin
sendu sína ungu háskólagengnu
menn sem fyrst til vígvallanna
í heimsstyrjöldinni, og hældu
þeim, er þeir féllu. En kínverska
stjórnin hefir gagnstæð vinnu-
brögð. Hún skipar stúdentun-
um að halda námi sínu áfram,
og bannar þeim að fórna lífi
sínu í stríðinu. Látum Japani
skjóta niður og myrða þá ó-
menntuðu, ef einhverjir hljóta
að deyja, segir stjórnin. Látum
þá leggja undir sig og ræna
stór landsvæði. Kína er þeim
samt of stórt og þeir geta aldrei
lagt það allt undir sig. Þeir
geta aldrei náð á sitt vald inn-
héruðum landsins og þangað
skulu hin hraustu ungmenni
fara, ekki til að flýja, eða draga
sig í hlé, heldur til þess að búa
sig undir að þjóna Kína, endur-
reisa það og gera það sterkara
og stærra en það hefir nokkuru
sinni verið.
Japanir hafa
gcrt þa$,
sem enginn gat áður.
Japanir eiga þakkir skyldar,
því að þeir hafa gert fyrir Kína,
það sem engum öðrum hefir
tekizt. Háskólakennarar og
aðrir leiðtogar hafa, mannsald-
ur eftir mannsaldur, beðið stúd-
en-tana og reynt á allan hugs-
anlegan hátt að fá þá til að
hverfa aftur til innhéraðanna
að loknu háskólanámi, með
þá nýju þekkingu, er þeir höfðu
öðlazt. En stúdentarnir hafa
verið of mannlegir til þess að
hlíta þessu. Þeir hafa heldur
kosið að setjast að í stóru, ný-
tízku borgunum, svo sem
Shanghai, Nanking, Canton,
Hankow og Tientsin, þar sem
þeir gátu fengið vel launaðar
stöður og gátu notið nútíma
þæginda og skemmtana. Það
kom varla fyrir að nokkur
þeirra færi aftur til innhérað-
anna. Nú má heita, að allur
hinn nýtízki hluti Kína sé kom-
inn undir yfirráð Japana, og
ungu Kínverjarnir eru loks
neyddir til að hverfa aftur til
þeirra eiginlega föðurlands.
„Nýja“ og „ganila“
Kína mætast og
sameinast.
Þetta hlýtur að hafa sínar
afleiðingar. Þeir munu breyta
.fólkinu í hinu gamla Kína og
það mun breyta þeim. Tvær
fjarlægar andstæður mætast og
sameinast. Enginn útlendingur
hefir i sannleika getað talizt
jafn fjarlægur kínversku þjóð-
inni og háskólagenginn Kín-
verji. Hann hefir ekki aðeins
misskilið sína eigin þjóð, held-
ur allt of oft skammast sín fyr-
ir hana og fyrirlitið hana. Fyrir
nokkrum árum létu ungir,
menntaðir embættismenn misk-
unnarlaust rífa niður heimili ó-
breyttra borgara í hinum
gamla, fagra og kyrláta hluta
Nanking-borgar, til þess að
rýma fyrir nýjum götum og
stjórnarbyggingum. Ég var
stödd á einni götunni við hlið
eins af ungu mönnunum, sem
stóðu fyrir þessu. Skammt frá
okkur sat kona á rústum heim-
ilis síns og grét í hljóði, eins og
svo margar aðrar. Ég gat ekki
orða bundizt, en ungi maðurinn
við hlið mér sagði mjög svo ó-
þolinmóður: „Ég vildi óska, að
við gætum sópað öllu þessu
þekkingarsnauða fólki burt úr
honum“.
Það er Japan að þakka, að
þessi nýja borg er nú næstum
eyðilögð og mannlaus og þessi
ungi maður er ef til vill, eins og
þúsundir af stéttarbræðrum
hans, á leiðinni til þess Kína,
sem hann hefir aldrei kynnzt
áður, þess Kína, sem er stöðugt
og rótgróið í miðaldasiðum sín-
um. Hvað skeður, þegar hið nýja
og hið gamla Kína mætast?
Hvorugt þeirra gefst upp fyrri
hinu — til þess eru þau bæði of
sterk. Hið nýja Kína ryður
hugsunarhætti nútímans braut
inn i fornmenningu þess gamla
og vísindin breyta hinni gömlu
trú og siðum. Gamlar, stein-
lagðar götur og veggir, munu
víkja fyrir nýjum vegum og
hjólbörur og asnar munu víkja
fyrir bifreiðunum.
í því ytra mun hið nýja Kína
breyta meiru en það virðist
breytast sjálft, en breytingin á
því verður meiri hið innra.
Niðurl. næst.