Tíminn Sunnudagsblað - 18.08.1968, Qupperneq 16

EYJA f HÆTTU.
Það er hæpíð, að margir kann-
ist við eyna Aldabra Því nafni hef-
ur tæpast brugðið fyrir í íslenzk-
um blöðum, þótt mjög hafi verið
um þennan stað rætt í erlendum
blöðum, er telja sig hafa menn-
ingarhlutverki að gegna. En sem
sagt: Aldabra er kóraley, alllangt
undan ströndum Austur-Afríku,
nær hálft Hmmta hundrað kíló-
metra norður af Madagaskar. Það
er affcur á móti orsökin til þess,
að mjög er om eyna rætt, að Bret-
ar, sem nú 'áta af höndum æ fleiri
þeirra staða austur í löndum, þar
sem þeir hafa haft hersetu og aðr-
ar bækistoðvar, hafa haft á prjón-
unum ráðagerðir um að gera flug-
völl á þessari ey — ef til vill her-
stöð öðrum þræði.
Nú kann einhver að ætla, að
það fjaðrafok, sem þessar hug-
myndir Breta hafa valdið, eigi rót
sína að reaja til valdastreitunnar
í heiminum Svo er þó alls ekki.
Hitt kemur til, að Aldabra er eina
stóra eyjan í öllu Indlandshafi,
sem mönnum hefur ekki unnizt
ráðrúm til þess að spiiia fram að
þessu. Náttúrufræðingar og nátt-
úruverndarmenn krefjast þess, að
ímyndaðir ?ða raunveruiegir hags-
munir brezka heimsveldisins, eða
leifa þess. verði látnir sitja á hak-
anum. Að visu vofir það ekki yfir
í bili, að Bretar ráðist i flugvallar-
gerð á eynni. Brezk stjórnarvöld
hafa látið uppi, að þau hafi ekki
fjárhagslegt bolmagn til þess sem
stendur. En náttúrufræðingunum
finnst fátt um þá yfirlýsingu og
heimta viðurkenningu á málstað
sínum.
Eins og áður er sagt er Aldabra
stór eyja, og þar er gróðurfar og
dýralíf næsta fjölbreytt í saman-
burði við það, sem gerist, eða gerð-
ist, á þorra eyja í Indlandshafi.
Meðal margna merkilegra fyrir-
bæra er þar vængjaiaus fugl, sem
hvergi á sér griðaland annars stað-
ar. Bærust hundar, kettir eða rott-
ur til eyjannnar væri þessi fugl
ofurseldur tortímingu, iíkt og önn-
ur ófieyg fuglakyn, sem áður voru
á eyjum í Indflandshafi. Á Þessari
eyju er einni^ griðasfcaður ýmsra
skjaldbökutegunda. Þar lifir enn
risastór Iandskjaldbaka, sem áður
var víða um eyjar í vestanverðu
Indlandshan, náskyldar risaskjald-
bökunum á Galapagoseyjum. Þar
er einnig önnur skjaldbökutegund,
sem mjög á í vök að verjast, græna
skjaldbakan, sem áður var mjög
víða, en hjarir nú einungis á fá-
um stöðum. Peningagræðgi kaup-
sýslumanna hefur orðið henni
þung í skiufci sökum þess, hve
hún er eftirsótt í skjaldbökusúpu.
Ákaflega litla röskun þarf tií
þess, að alit gangi úr skorðum á
þessum eyjum. Sama sorgarsagan
hefur gerzt á þúsundum eyja í Ind
landshafi. Brambolt hvítra manna
hefur hvarvetna haft hið sama í
för með sér. Náttúrlegur gróður
þeirra og dýralíf hefur lotið í
lægra haldi eða farið alveg for-
görðum og allur jarðvegur jafnvel
víða sópazt burt. Grátlegt dæmi
um þetta eru eyjar lítið eitt sunn-
an við Aldabra, Himnafarareyjarn-
ar, sem einnig lúta Bretum: Þar
er nú auðn ein og allt líf útlægt
um langa framtíð, þótt þær væru
eitt sinn mjög frjósamar.
Enginn efi er á því, að eins færi
um Aldabra, ef þar yrðí gerð flug*
stöð. Hróplegast þykir þó náttúru-
fræðingum ábyrgðarieysi stjórnar-
valda og verkfræðinga, sem
þessar áætlanir hafa gert um þessa
flugstöð, af þeim sökum, að jafn-
framt er íátið uppi, að stöðin yrði
tæpast notuð nema svo tíu eða
tuttugu ár, þar eð þá er gert ráð
fyrir, að hún verði orðin úrelt og
óþörf. Þessir herrar hafa sem sé
látið sér koma til hugar að tortima
náfctúrufyritbærum sem ekki finn-
ast annars staðai. í heiminum,
vegna bráðabirgðanota í fá ár.
DRENGUR EDA STÚLKA?
Það er fkki ný bóla, að menn
veiti því fyrir sér, hvernig hafa
megi hönd í bagga með náttúrunni
og ráða nokkru um það, hvort
barnið, sem getið er, verður dreng-
ur eða sfcúika. Viða um lönd hafa
orðið til margs konar kerlingabæk-
ur, sem að þessu lúta.
Nú hafa vísindamenn komizt áð
þeirri niðurstöðu, að kynferðið er
ekki algeriega háð tilviljun. Fyrir
•nokkrum árum uppgötvaðist, að
sæðisfrumurnar eru tvenns konar,
léttari og þyngri. Þegar sæði hrúta
var flokkað eftir þessu og síðan
notað til sæðingar, kom á daginn,
að fleiri gimbrar fæddust, ef not-
aður var þyngri sæðisflokkurinn.
Þýzkir visindamenn, sem héldu
þessum rannsóknum áfram, upp-
götvuðu siðan, að léttari sæðis-
frumurnar eru hraðfærari. Það
kann -að vera af þessum sökum, að
fleiri sveínbörn fæðast að jafnaði
en stúlkur, þótt lífið — eða ÖUu
heldur dauðinn — jafni þann mun
fljótlega.
Þegar Sighvafcur Þórðarson var
ungur að árum veiddi hann urriða
fagran upp um ís á Apavatni og
át að ráði spaks mann, fyrst hötf-
uðið, því að þar var „vit hvers
kvikindis fólgið“ Gerðist hann
upp þaðan hið frægasta skáld. Sig-
urður Fáfnisbani skar hjarfcað úr
Fáfni og steikti á teini og skildi
þegar raddir fugla, er blóðið úr
hjartanu kom á tungu honum. Að
tilvísan igðanna reið hann Grana
á Hindarfjall, þar sem valkyrjan
svaf, stungin svefnþorni.
Þetta köllum við kynjasögur ær-
ið forneskjulegar.
Hinu er eigi að leyna, að vís-
indamenn hafa uppgötváð furðu-
leg fyrirbæri, sem okkur þættu
næsta ósennileg, ef við rækjumst
á frásagnir af þeim í fornum fræð-
um. Áður hefur hér í blaðinu ver-
ið sagt frá tilraunum með flat-
orma, sem látnir voru skríða gegn-
um göng. Þegar flatormar, sem
ekki höfðu verið vandir við slík
göng, voru látnir éta þá, er röt-
uðu orðið íeiðina, reyndust þeir
öðrum ormum næmari Það var
eins og þe’r hefðu öðlazt eitthvað
af minni og kunnáttu flatormanna,
sem þeir átu. Til þessa fyrirbæris
eru talin liggja efnafræðileg rök.
Nú hafa tveir bandarískir vís-
indamenn framkvæmt tilraunir,
sem bend? eindregið ' þá átt að
niðurstaðan af tilraununum með
flatormana geti einnig átt við um
spendýr — áunna kunnáttu sé að
einhverju leyti unnt að flyfcja á
milli einstaklinga.
Bandankjamennirnir notuðu
mýs og roitur við tilraunir sínar.
Fyrst kenndu þeir rottum að
þræða göng á réttan hátt. Síðan
dældu þeir heilavökva úr rottun-
um í mýs, sem ekki höfðu lært
listina, og tefldu þeim fram gegn
616
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ