Tíminn Sunnudagsblað - 27.04.1969, Blaðsíða 19

niMMk áitjá<nidu aldar. Þá voru sí-
feffit smfðu'ð sitærri og stærri segl-
efkdip. Era jþau voru þurng í vöfum,
og 'grynningianniar \á(ð Hiésey reynd
ust þeiim oft viðsjárverðar. Skip-
strönd urðu þar tíðari en nokkru
sóininii hafði áður þekkzt. Þeitta kom
Hlésieyinigum vel, og ströndin, sem
áður höfðu verið lílkit og höpp og
áhót á annan afralkstur, urðu nú á
þreingingartímium, er yfir eyna
genigu, eitrt heizta bjargræði þeirra.
m.
Á miðöldum stóð hiaigur Hiésey-
imga með mfklum blóma- Þeiir
stunduðu umfanigsmdkia siaOltverk-
un og böfðu af henni miikiiar tekj-
ur. Þegar saiitvinnsluinnd hrakaði,
sneru þeir sér að kaupsiiglingum,
og um Skeið áttu þeir nær hundr-
að skútur, sem voru í förum til
Noregs. Þangað fluttu þeiir korn
og keyptu í staðinn timlbur, sem
þeir seQdiu í Danmörku. Þessá skútu
verzlún rann út i sandinm í Norð-
urliandiaófriðnnm milkdia 1700—
1721. Það vair þó ekiki fyrst og
fremist ófriðurinin sjállfuir, sem koli
vairpaði hennd, heldur 'kom annað
tffl, er þyngra var á mietunum. Hin-
ar opmu skútur Hléseyinga voru
ekká l'emgur samkeppnisfærar, og
jafnfraant brást timburimarkaður-
inn Heáma á eynnj gerðist sam-
tímis afdrifarík saga. Þar höfðu
síðustu skógarleifairnar fyriir
Skönnmu verið upprættar, og nú
hófst geigvænlegt sandfok. Þrjár
kirkjusóknk féllu i auðn, og skipa
lagi eyjarskeggja fyltuist sandi,
svo að ekki var Hengur vær!t með
Skútur við eyna.
Þagar svo var komið, leitaði
mikilll fjöldi ka'rimanna burt. Þeir,
eem efnaðri voru, gerðust verzlun-
armenm í Álaborg og öðrum bæj-
um á Norðúr-Jótlandi, en fátæfcl-
imgar réðust á dönsk og holl'emzk
Skip Kvenfólkið sat eftir við
fTumstæðan og fátæklllegan bú-
Skap, ásamit öldungum og unig-
vi'ði.
Um miðja átjándu öld var hið
nýja samféliag á Hlósiey komið i
þær skorður, sem ekiki röskuðust
frarn að síðustu aldam'ótuim. Byggi
legum h'lutum eyj'arinnar var skipt
í smábýli, sem bjuggu að mestu
leybi að sínu, og verkaskiptinig
karlia og kvenna var sú, að kon-
urrnar önnuðust jarðyrkjuna, en
kariar voru langdvölum að heim-
an, eáinkainile'ga í sigliingum. í sam-
ræmj við þetta vaið siðvenja á
Hlósey, að dætumrar erfðu jarð-
irnar, en ekki syniimir eiins og
venjuieigt var í bændasamfélögum.
Konurnar önnuðnst bústörfin að
langmestu lfeyti, erjuðu jörðina og
hirtu gripiroa. Þó sveifluðu karl-
menn þústáminá oftast, þegar korn
var þreSkt. Þreskinigin för fram að
vetrinum, þegar beima var margt
sjómiannia, sem beið þess, að siigi-
imgar örvuðust með vorinu, og
hefðu því sýnzt eðlilegt, að þeir
ymrnu þeúta verk. Svo var þó ekkl
Þeir wru mieð öllu óvaniir land-
vinuu, og það var ekki samboðið
virðdnigu sægarpamma að handlei'ka
þúst. Tii þesis voru femgnir að-
kommmieinn, venjuiiega Vendiibúar.
Konur sátu Mfea í etoiisætimu á
hestvögnuin, og þegar hjón fóru
akandi til kirtoju, héit húsfreyjan
ævinifega um taumama. Þetrta setti
mark sirtt á konur á Hlésey, og var
orð á því geirt, hve þreMegar þær
voru, áræðnair og aðfaramákliar.
Aftur á múti var sagt, að þær
væru etoki sérlega nosturssamar
vdð innanlhússtörfim. Alit ammar
svipur var á karimönmum, sem
fiestir höfðú viða farið, séð fjar-
læg lömd, og kyrnnzt siðum ann-
arra þjóða.
Það var harla aigengt, að drerng-
irnir færu á sjóinin jafmskjótt og
þeir höfðu verið feinm'dir, em síð-
an voru þeir í sigiimgum, nema
nm háveturimm, umz þeim gafst
kosrtnr á að kvænast stúlku, er erft
hafði eða stóð bil að erfa jarðar-
part. Þá voru þeiir ofrtast komnir
á fertuigsiaidiur, og að jafnaðá
hætrtu þeir farmiennskunini, er þeiir
höfðu fest sér konu. Um landbú-
Skap háirrtu þeir samt Irtið. Þeir
reru á sjó ti fiskjar, þegar kýrrt"
var við ströndina, flutbu stundum
vörur eyja á m'iii á bátum sínum
— og biðu þess, að stoip srtrönduðu.
Gott stramd gat hæglega jatfmazt á.
við all't, sem búskapnr á smábýli1
gaf atf sér. Emm er á lífi gamalt;
fólk frá Hlósey, sem mimnisf þeirr-,
ai sælu áfcefðar, sem greip ala, i
þegar þau boð bárnst um byggð- ■
ina, að skúrta hefði remnt á grumm. ;
Um iarnga tíð bomu sjaldan svo
snauð ár, að ekiki srtramdaði fTeiri
Skip em eirtt við Hlésey. Árin
1780—1800 urðu þar alls áttatíu
og sex strönd. Eitt þessara ára,
1798, sbriamdaði öktoi neitt skip við
eyna, og 1787, 1789 og 1790 að-
einis eitt, en 1895 urðu srtröndin
líka níu og 1783 átta. Þá hefur
vel árað hjá Hléseyinguim.
í ofisaveðrum strönduðu sturnd-
um mörg skip sömu nóttima, og er
dæmi þess, að hiran 30. nóvember
1825 voru srtronduð sextán skip,
stór og smá, er dagur rann.
Á nítjándu öld var ekki sjald-
gæfit að sjá húsbóndann standa
uppi á mæni húss síns, með sjón-
auka h'vílandi á strompinum, að
svipast um eftir strönduðu skipi.
Það var fyrsta verk margra, er
þeir komu á fætur í birtingu.
Reyndist sMp strandað einhvers
staðar, var braðboði sendur bæja
á raáiii og svartmr strandfám með
hvítum krossi dregimn upp Á
sömu stundu hiupu alir firá verk-
um sínum — plægingu var hætt
og þústin hengd á nagla sinn,
smiðnr fieygði flrá sér öxinmi, skó-
smiðurimin sýinum og skraddarinn
nálöinnd. Alir hlupu á stað á sitrand-
staðimn, jafmvei unigir drengir og

■■■■

*mmi||i

,.. -

Tvær síður úr danskri strandbók. Teikningarnar til hægri benda eindregið
til þess/ að þingskrifarinn hafi ekki verið þurrbrjósta.
T f IVl 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
355