Tíminn Sunnudagsblað - 07.11.1971, Blaðsíða 18

hafa verið á æskuhennili hennar.
Þó var þar allgóður bókakostur,
að hún segir, en „vinnan og skyldu-
störf gengu fyrir bóklestri“. Þetta
var eitt af þessum straustu, gömlu
heimilum, hvar heimilisguðræknin
var rækt af mikilli nákvæmni. og
heiðarleiki og vinnusemi og aðrar
fornar dyggðir voru í hávegum
hafðar.
Kornung á Elínborg í vök að
verjast gegn „hvíta dauðanum5 * * * * * 11
eins og alltítt var með ungt fólk
í þá daga. Svo kynnumst við henni
sem önnum kafinni húsmóður —
stundum á fjölmennu, gestkvæmu
prestsetri í sveit. Sízt verður þó
færra um manninn kringum hana
eftir að maður hennar, séra Ingi-
mar Jónsson, er oröinn skóiastjóri
fjölmenns gagnfræðaskóla í Reykja
vík — og mátti þá enda árum sam-
an hafa skrifstofu skólans inni á
sínu eigin heimili. Má fara nærri
um, að gestrisin húsfreyja, sem
hvers manns vanda vildi leysa og
að auki varð oft að vera önnur
hönd manns síns á skrifstofunni,
hefur svo sannarlega haft nægum
verkefnum að sinna. Hvar og hve-
nær var vinnunæði rithöfundar-
ins? Hvernig var hægt að skrifa
við slíkar aðstæður? Því svarar
Elinborg á einum stað á þessa leið:
„Það, sem aðallega hjálpaði mér,
var, að ég vandi mig á að skrifa,
þótt ekki væri næði. Ég einbeitti
huganum að skriftunum og heyrði
ekki, hvað gerðist í kringum mig.
Ef mér hefði ekki tekizt það, hefði
ég aldrei skrifað neitt“.
Já, margt tekst, ef viljinn er
nógu einbeittur. Eins má þó geta,
er víða skín í hjá Elínborgu. Fáir
skildu og mátu ritstörf hennar, og
þó einkum hennar dulrænu hæfi-
leika, betur en maður rennar, séra
Ingimar Jónsson. En hann hafði
hvopt tveggja, mikinn áhuga og
þekkingu á dulrænum fræðum og
sálarrannsóknum. Hefur það verið
Elínborgu ómetanlegur styrkur.
Þótt þessi bók hennar teljist
ekki ævisaga í venjulegri merk-
ingu, má. víða sjá þroskaferilinn
rakinn — beint og óbeint — ein-
staklingsins og rithöfundarins. Og
manni verður smám saman ljóst,
hvers vegna uppskeran gat orðið
svona ótrúlega mikil — og verð-
mæt, og Lversu stór þakkarskuld
þjóðarinnar er við þessa áttræðu
konu og rithöfúnd — Elínborgu
Lárusdótúir.
Þórunn Elfa IVagnúsdóttir:
MAREN
þjéðlífsþættir
5. Norðurför.
Námið í skóla Bergljótar Lárus-
dóttir leiddi til þess, að Maren
réði sig í kaupavinnu til móður-
bróður hennar síra Halldórs Bjarn-
arsonar í Presthólum. Þó að séra
Halldór hefði orðið víðfrægur fyr-
ir þrætur, hark og málaferli við
nágranna sína, sem honum fannst
vilja draga sér og misnota eignir
kirkjunnar, kom það aldrei fram
í umtali Marenar um síra Halldór,'
svo að mig reki minni til, að hann
hafi verið óvæginn húsbóndi, né
framkomu hans á heimili hafi að
neinu leyti verið áfátt. Hann var
ættrækinn mjög og átti skyldfólk
hans því athvarf hjá honum, ^er
það hafði þess þörf, og hann lét
sér einkar annt um systurdætur
sínar: Bergljótu, Marenu og Láru.
Dætur frú Guðrúnár Björnsdóttur,
sem var ein hinna f jögurra kvenna,
er fyrstar komust í bæjarstjórn í
Reykjavík. Guðrún var ekkja eftir
síra Lárus Jóhannesson, prest á
Sauðanesi. Marenu, frænku minni,
féll vel í Presthólum og fannst frá
upphafi mikið til um héraðsbrag
nyrðra.
Mér er minnisstætt, að ég heyrði
Marenu gera samanburð á matar-
æði, vinnuháttum og aðbúnaði
kvenna á Suðurlandi og Norð-
urlandi, og fannst henni allmikill
munur á. Sem Borgfirðingur held
ég, að hún hafi staðið Þingeying-
um nær, eins og þá til hagaði á
landi hér. Rétt er að taka fram,
að þegar minnzt er á Þingeyinga
hér og síðar í þáttum mínum, er
átt við Norður-Þineyinga, nema
annars sé sérstaklega getið.
Að líkindum hefur verið meiri
munur á héraðsbrag á landinu þá
en nú er, hefur stefnt til meiri
jafnaðar með örari samgöngum og
víðtæku skólakerfi. Árnessýsla
stendur nú framarlega sem mikið
menningarhérað. Að sjálfsögðu er
rétt að gera því skóna, að bæjar-
bragur sé ólíkur innan sama hér-
aðs, og Maren hafi ekki verið hepp-
in með stað, og því fengið sig full-
sadda á því eina sumri, sem hún
var kaupakona í Árnessýslu. En
ekki man ég eftir að hún nafn-
greindi bæinn, þar sem hún var,
og ekki var það líkt henni að
hnjóða í heimili, þar sem hún hafði
dvalið, eða fólk, sem hún hafði
verið samvistum við. Hún mun
hafa gert samanburð á héruðum,
vinnubrögðum, viðurgerningi og
andlegu andrúmslofti. Henni
fannst Árnesingar þá kúldurslegt
fólk, og konur þar, á þeim tíma,
ofþrælkaðar og undirgefnar.
Ég var eitt af þessum hseglátu
börnum, sem halda sig að full-
orðnu fólki, án þess að þeim sé
verulegur gaumur gefinn. Ég hlust
aði vel á skraf fólksins, og margt
af því, sem ég heyrði, hefur orðið
mér minnisstætt. Frásagnir Maren-
ar, skemmtilegar og skilmerkileg-
ar, urðu mér uppspretta margs
konar fróðleiks.
Á þeim árum, sem Maren komst
í kynni við Norðurland, var íslenzkt
sveitalíf að allmiklu leyti frábrugð-
ið því, sem nú er, og margir munu
hallast að því, að það hafi verið
skemmtilegra þá.
í Núpasveit og á Melrakkasléttu
voru mörg býli með mikil
hlunnindi til lands og sjávar. Marg-
menni var á heimilunum, því að
Annar þáttur
834
TlHINN — SUNNUDAGSBLAÐ