Íslendingaþættir Tímans - 15.12.1973, Page 3

Halldór Bjarni Benónýsson
bóndi að Krossi í Lundarreykjadal
Hávamál.
„Glaður og reifur skyldi gumni hver
uns sinn bana biður”.
Þeir sem lifað hafa 7 áratugi þess-
arar aldar, munu hafa séð timana,
tvenna, þar sem hin öra þróun upp-
byggingar og menningar hefur vaxið
hérmeiraen i flestum löndum heims.
A fyrstu áratugum aldarinnar, eða
fram að 1920, rofaði aðeins til i at-
vinnu- og menningarmálum þjóðar-
innar, en siðan kom heimskreppan og
lamaði allt atvinnulif, og samfara at-
vinnuleysi, varð kyrrstaða i framfara-
málum þjóðarinnar. En með komu
seinni heimsstyrjaldarinnar, fluttist
tæknimenningin til landsins, og lands-
menn voru undra fljótir að tileinka sér
hana. Það var eins og verkfræði hefði
verið kennd á hverju heimili, svo
fljótir voru Islendingar að notfæra sér
nýjustu tæki nútimans.
Ekki voru það siður bændurnir, en
aðrar stéttir þjóðfélagsins, sem voru
þar i fararbroddi, og má það þakka
hinum sterku félagssamtökum þeirra
og hinum mikla félagsanda, sem rikti
meðal þeirra, þar sem þau samtök
stóðu i flestum tilfellum að tækja-
kaupum og afurðasölu bændanna.
Bændur, sem búið hafa i sveitum
landsins á þessari öld, hafa orðið að
láta hendur standa fram úr ermum,
þvi þau stórvirki. sem unnin hafa
verið á bændabýlunum á þessu tima-
bili. hafa kostað likamlegt og andlegt
erfiði. og ekki var auðlegðinni fyrir að
fara. þar sem flestir byrjuðu öldina i
lélegum húsakvnnum. bæði með fólk
og fénað. Það var i mesta lagi járnþak
á einstöku bæjum. og ekki önnur verk-
færi en klifberinn og ristuspaðinn, ef
hann var þá til.
Svo kemur framþróunin, stig af
stigi: hestverkfærinn taka við af hand-
verkfærum. steinsteypan og timbur af
moldarveggjunum. siðar stórvirkari
tæki. bæði til jarðvinnslu, flutninga og
fóðuröflunar. Mjaltavélar og kæli-
vélar komu i fjósin, heyblásarar og
votheysgeymslur, og hlöður stein-
steyptar. og búpeningshús, jafnhliða
glæsilegum ibúðarhúsum, i flestum
tilfellum raflýst með fyrsta flokks
heimilisvél bændafólkið hefir sannar-
lega ekki legið á liöi sinu, og ekki er
hlutverk konunnar minna, þvi jafn-
hliða heimilisstörfum stóð hún með
bóndanum að flestum útiverkum og
umsjón búsins, ef nokkur timi var af-
gangs, auk þess sem börn hjónanna
unnu mjög mikið að störfum heimilis-
ins, glöggt má sjá i sveitum landsins,
hve stóran skerf sveitabörnin hafa
lagt til uppbyggingar og framleiðslu-
starfa á sömum heimilum, enda mörg
stórvirki óvinnanleg með öðru móti,
þar sem oft og tiðum var engum fjár-
munum til að dreifa. En það einkenni-
lega gerist að mesta kjarna og mann-
dóm er oft að finna meðal sveitaung-
dómsins, þar sem bæði heimilunum
og ungmennafélagsskap sveitanna er
fyrir að þakka.
Einn úr fylkingu þessara aldamóta-
manna, Halldór Bjarni Benónýsson,
bóndi að Krossi i Lundarreykjadal, er
fallinn i valinn. Hann varð bráö-
kvaddur uppi á afréttum Borgar-
fjarðardala, hinn 29. ágúst s.l., i heið-
björtu veðri. Með bros á vör hneig
hann niður við hlið tveggja tengda-
sona sinna sem voru i skemmtiferð
með honum.
Hann fæddist i Bakkakoti i Skorra-
dal. 5 april 1903. Foreldrar hans voru
þau Benóný Helgason og Guöný
Magnúsdóttir, sem bjuggu allan sinn
búskap i Skorradal. Lengst af bjuggu
þau góðu búi á Háafelli, eða full 40 ár,
og ólu þar upp sex mannvænleg börn.
Benóný á Háafelli fæddist, og var
nokkru leyti uppalinn, i Galtavik við
Hvalfjörð, sonur Helga Bjarnasonar,
er þar bjó. Bjarni faðir hans bjó á
Klafastöðum og viðar. Hann var af-
bragðs sjómaður, enda nokkrir for-
menn við Faxabugt afkomendur hans,
þótt sumir þeirra hafi oðið að lúta
votri gröf. Kona Bjarna Guðný, var
frá Stóru-Völlum á Landi dóttir Sig-
mundar Hannessonar, en Bjarni var
frá Sellundi og Næfurholti.
Guðný i Háafelli var dóttir Magnúsar
frá Eyri i Flókadal Eggertssonar,
Gislasonar prests i Hitarnesi, en
móðir Guðnýjar var Halldóra Guð-
mundsdóttir á Háafelli i Skorradal, og
móðir Halldóru var Helga Björns-
dóttir bónda á Hrafnabjörgum við
Hvalfjörð og konu hans, ljós-
móðurinnar vinsælu, Ástriðar
Halldórsdóttur prestst að Melstað, en
Björn var frá Valadal i Skagafirði og
bjó i Hvammi og Holtastöðum i
Langadal nokkur ár, áður en hann
fluttist að Hrafnabjörgum.
Halldór ■ fór snemma að vinna
utan heimilis, og varð strax mjög
eftirsóttur, vegna dugnaðar og þó sér-
staklega fyrir glaðværð og léttlyndi,
sem varð mjög til þess að afla honum
vinsælda með vinnufélögum og á
heimilum, þar sem hann dvaldist, og
var honum fylginautur til dauðadags.
Hann fór á alþýðuskólann á Hvitar-
bakka og var þar 2 vetur. Þar eign-
aðist hann góða félaga, sem voru góð-
vinir á lifsbrautinni, og þar aflaði
hann sér þekkingar og þroska, sem
skólinn veitti i rikum mæli og varð
mörgum nemendum lyftistöng á þeim
árum, þegar skólar voru ekki i öðru
hverju húsi, eins og nú er, og nem-
endur urðu að kosta sig að mestu leyti
sjálfir til náms.
Hannstundaði vinnu, bæði til sjós og
lands, og þótti vel liðtækur og verk-
laginn að hverju sem hann gekk, og
ávallt jafnvinsæll i hópi félaga. Hann
islendingaþættir
3