Íslendingaþættir Tímans - 27.10.1979, Page 3

um minnishæfileikinn væri Henni i blóö
borinn. ,
Elisabet Pétursdóttir Jensen ólst upp
hjá foreldrum sinum á Kálfafellsstaö f
Suöursveit. Þar dvaldi hiin bernsku- og
æskuár sin, mótúnartimann mesta og viö-
kvæmasta, enda leit hún alla ævi á sig
sem Austur-Skaftfelling og ræddi ekki oft-
ar um aöra viðburði en þá sem tengdust
sveitinni heima. Segja má lika aö hún hafi
borið svipmót hinnar litriku sveitar meö
rismesta fjallgarö tslands i noröurátt og
viöáttur úthafsins i suðri, en gróöurvin á
milli er tryggöi byggö og bú, veitti unaö
og fyrirheit. Elisabet var alin upp á þeim
tima i sögu tslands þegar frelsis- og fram-
farahugsjónir fóru um landið, heilluöu
hina ungu og varö þeim siöan ævarandi
veganesti. Hún var hluttaki i hugmynda-
heimi aldamótakynslóðarinnar með
bjartsýnni trú sinni á landiö og þjóöina og
þróunarviöhorfum sinum, að allt stefndi
til betra og hagsælla h'fs, trausti sinu á
forsendum visindanna er gáfu öruggan
grundvöll að byggja á og loks vissu sinni
um leiðsögn skynsemi og sannra tilfinn-
inga. öll þessi einkenni aldamótatkyn-
slóðarinnar mátti greina i lifi og lifsviö-
horfum Elisabetar. Hún rakti oft minn-
ingar frá Suðursveit og þá leyndi sér ekki
aö i þeim var heit þrá, sérstæö birta og
viðkvæmur tregi. Hún hafði augsýnilega
margs að minnast og margs að sakna.
Sjálf varhún alin upp á menningarheim-
ili, þar sem saman fóru fræöi og þekking
annars vegar, en vinna og dugnaöur hins
vegar. Faöir hennar, sira Pétur Jónsson,
var meö eihdæmum fróður maöur sér-
staklega i öllu er laut að persónusögu.
Hann haföi sérstæðan menntaferil aö
baki. Sira Pétur haföi lokiö heimspeki-
prófi við Hafnarháskóla 1871. Hvarf siöan
heim og lagði stund á læknisfræði i
Læknaskólanum i Reykjavik á árunum
1874-1879. Ekki var hann fyllilega sáttur
við læknanámið og geröist nemandi i
Prestaskólanum i Reykjavik og braut-
skráðist þaöan 31. ágúst 1881 með fyrstu
einkunn. Þaö segir sig s jálft, aö hin mikla
þekking sira Péturs á tveim fræöisviðum
kom aö góöum notum i einangraðri byggö
á Suð-Austurlandi. En þekking hans geröi
meira. Hún setti eftirminnilegan svip á
heimili hans og umhverfi allt. Þessa nutu
börn hans ekki sist, bæöi dæturnar þrjár
er fyrr var getiö og sonurinn er þeim
hjónum frú Helgu og sira Pétri fæddist á
Kálfaf ellsstaö 1. mars 1896 og fékk heiti
afa sins, Jóns háyfirdómara, enda rétt-
borinn til nafns og alnafni. Þaö er til
vitnisburöar um vinsældir prestshjón-
anna, að sóknarbörn sira Péturs kusu að
biöa þjónustu sonar hans full tvö ár, að
prestsstarfiö mætti haldast i ætt þeirra.
Sira Pétur andaöist 28. april 1926, en son-
ur hans sira Jón Pétursson var settur
sóknarprestur i Kálfafellsstaðarpresta-
kalli 8. mai 1928 og vigöur 13. sama mán-
aðar. Sira Jón Pétursson kvæntist nokkr-
um árum eftir aö hann tók við prestsstarfi
Þóru Einarsdóttur vegaverkstjóra á
Islendingaþættir
Austurlandi, Jónssonar. 011 börnsira Pét-
urs fengu staögóða menntun i fööurgaröi
og nutu þess alltaf siðan aö huga þeirra
var beint aö gildi menntunarog kunnáttu
á hinum ýmsu sviöum.
Þegar Elisabet Pétursdóttir losar
heimdragannung aöárum hverfur hún til
Reykjavíkur fyrst, enda á hún þar margt
skyldmenna er gjarnan vildu greiöa götu
hennar og vera henni leiðbeinendur og
forsvarsmenn. Sérstaklega minntist hún
frá- þessum Reykjavikurárum kynna
sinna af fööursystur sinni Jarþrúði Jóns-
dóttur háyfirdómara, er gift var hinum
hálærða og margfróöa Hannesi Þorsteins-
syni, alþingismanni Arnesinga og siöar
þjóðskjalaverði. Frú Jarþrúður var ó-
venjuleg kona, gáfuð og glæsileg. Hún
reyndist frændkonu sinni stoð og stytta
jafnframtþvierhúngaf henni fordæmi og
varöhenni fyrirmynd um hlut og hlutverk
konunnarf nýjum samfélagsformum á 20.
öld.
Dvöl Elisabetar Pétursdóttur i Reykja-
vik varö ekki löng, aöeins fá ár. Fyrr en
varir hefur hún tekiö þá ákvöröun að
halda til Danmerkur og hljóta þar mennt-
un, er geti i senn gert hana sjálfstæða og
tryggt henni öryggi um framtiðarhag.
Hún leggur leið sina til Kaupmannahafn-
ar fyrst. Þar sem Elisabet var I senn sér-
lega handlagin, en haföi auk þess til aö
bera framsýni og hagsýni kýs hún aö ger-
ast nemandi I tannsmiðum hjá færum
kennara er auk þess hafði mikil og fjöl-
breytileg verkefni, er gerðu nemendur
hans I senn fjölhæfa i iön sinni og veittu
þeim hugboö um vanda og vandvirkni.
Elisabet uppfyUti allar þær kröfur er til
hennar voru gerðar og hlaut að loknum
námstima fyllstu réttindi. Hún Akveöur
aðhalda áfram dvöl sinni i Danmörku enn
um sinn aö minnsta kosti og stundar iðn
sina i Hilleröd á Sjálandi, fögrum bæ i ná-
grenni Kaupmannahafnar.
III
Það var i byrjun þriðja áratugs aldar-
innar, nokkru eftir 1920 að Elisabet Pét-
ursdóttir kynnist i Hilleröd dönskum
manni Georg Jensen, er rak steinsmiöa-
verkstæði i bænum. Georg Jensen var
borinn og barnfæddur i Hilleröd, hafði
stundað þar steinsmiöanám hjá föður sin-
um, en bætt síöan viö listfræöilegu námi
sem myndhöggvari. Hann var ungur
maöur haldinn útþrá og hafði lagt leiö
sina til Kanada með þaö i huga aö gerast
innflytjandi og setjast aö vestra. En
nokkru eftir aö hann hafði hafið störf i
Kanada braust heimsstyrjöldin fyrri út,
1914. Georg Jensen geröist sjálfboöaliöi I
kanadiska hernum og var sendur til vig-
stöövanna i Frakklandi. Hann tók þátt i
; .'.sum viöburðum heimsstyrjaldarinnar
og siöast I stórorrustunni viö
Somme-fljó.tiö 1916. Þaö er álit margra að
sú orrusta hafiskipt sköpum i öllum gangi
fyrri heimsstyrjaldarinnar. Georg Jensen
særöist alvarlega i þeim átökum og var
nærri fjögur ár að ná fullri heilsu. Lengst
af var hann á Bretlandi. Eftir þessi um-
skipti öll tók Georg þá ákvöröun aö halda
til Danmerkur. Hann gerðist aftui; stein-
smiður og myndhöggvari, tók við rekstri
fyrirtækis fjölskyldúnnar og byggði þaö
einnupp af stórhug og áræöi. Sæmdur var
Georg Jensen heiðursmerki Dana fyrir
afrek sitt á orrustuvelli I framandi landi.
Georg Jensen var heimsborgari, glæsi-
legur fulltrúi þeirra, er hófu endurreisn
Vesturlanda eftir hildarleikinn 1914-1918
ogsettu svip á hinn bjartsýna og glaðværa
áratug 4920-1930. Hann var bæöi greindur
maöur og góöviljaður og átti sérstaklega
auövelt meö aö ná trúnaði og trausti sam-
feröamannanna.
Þau Elisabet og Georg Jensen hófu þau
kynni er leiddu til aö þau urðu lifsföru-
nautar.Fljótt á litið virðist sem þau væru
harla ólik, en þá var fremur horft til hins
yfirborðskennda og veigaminna, en litið
fram hjá þvi sem mestu skipti, sameigin-
legum vilja þeirra að gera lif sitt tilbreyt-
ingarikt, foröast hversdagsleikann, en
lifa Istormum sinnar t öar. Þau voru bæöi
sjálfstæöir og sérstæöir persónuleikar,
höfðu hvort um sig sitt eigið fyrirtækl,
hann verkstæöi sitt og verksmiöju stein-
smiðinnar, hún tannsmiöa vinnustofu sina
meö nemendum og miklum fjölda viö-
skiptavina. Það má meö sanni segja aö
bæöi höföu verkefni ærin, en sameinuðust
i metnaöi heimilis sins og þvi aö safna aö
sér vinum og ættmennum er áttu þar ör-
uggt skjól og athvarf.
Þau Elisabet og Georg
Jensen eignuðust einn son, er þeim
fæddist 14. júli 1928. Sá var látinn heita
Sturla Age Staderfeld. Nafnið var sótt til
ættar og uppruna Elisabetar, enda var
hún sem önnur ættmenni hennar mjög
kunnug allri persónusögu og mat hana
mest allra fræöa. Meö nafni sonar sins
var bæöi visaötil Viðivallarættar Jónshá-
yfirdómara Péturssonar afa hennar og
Staðarfellsættar Jóhönnu Sofftu Boga-
dóttur ömmu hennar. Jón háyfirdómari
var tvikvæntur. Fyrri kona hans var Jó-
hanna Soffia sem áöur var getiö og átti
hann m eð henni f jögur börn: Pétur föður
Elísabetar og Brynjólf tvi'burðabróöur
hans er báðir uröu prestar, en sira
Brynjólfur var prestur á ölafsvöllum og
voru meöal barna hans Pétur ljósmynd-
ari, Bogi sýslumaður I Húnaþingi, Helga
Andreasen i Arósum og Ingimar stór-
kaupmaöur I Reykjavik. Þá var hiö þriöja
barn Jarþrúður kona Hannesar Þor-
steinssonar sem áöur er nefndur og loks
Jóhanna Soffiaer giftist sira Zophaniasi
Halldórssyni prófasti i Viövik, en meöal
barna þeirra voru Pétur ættfræöingur og
Páll alþingismaöur og búnaöarmála-
stjóri. Siöari kona Jóns Péturssonar há-
yfirdómara var Sigþrúður Friöriksdóttir
prests I Akureyjum Eggerz og eignuöust
þau sex börn. Meöal þeirra voru Sturla og
Friörik stórkaupmenn I Reykjavik og Sig-
riður er giftist Geir vigslubiskupi
Sæmundssyni I Hólabiskupsdæmi. Hefur
áöur veriö gerö grein fyrir Age Meyer
3