Íslendingaþættir Tímans - 27.10.1979, Qupperneq 8

70 ára
Bjöm Fr. Bjömsson
Gamla hengibrúin yfir Þjórsá var fögur
og vegleg. Hún var eins og myndarlegt
musterishliö viö vesturmörk hins sögu-
rika Rangárþings.
t byrjun nóvembermánaöar áriö 1937 ók
gömul fólksbifreiö yfir brúna og siöan
hægt uppbrekkuna viö austurbakkann og'
áfram sem leiö lá, framhjá fallega trjáa-
og blómagaröinum hans ölafs tsleifsspn-
ar hómópata í Þjórsártúni. Viö Fifil-
brekku opnastsýnin til hinna yfirbragös-
miklu austurfjalla, Eyjafjallajökuls,
Tindfjallajökuls, Þrihyrnings og Heklu.
Sveinn Jónsson, járnsmiöur á Selfossi, ók
„drossiunni” sinni hiklaust austur holótt-
ann Holtaveginn. 1 framsætinu hjá honum
sat veröandi sýslumaöur Rangæinga,
Björn Fr. Björnsson, meö bréf upp á vas-
ann, undirritaö af Hermanni Jónassyni,
þáverandi dómsmálaráöherra, sem hafði
sett hann i þaö starf, sem hann siðan innti
af hendi i fulla fjóra áratugi. Nokkrum
mánuöum siöar sendi Kristján X. honum
útflúrað skjal meö stórum stimplum þar
sem konungur tslands og Danmerkur
skipar hann — sýslumann Rangárvalla-
sýslu.
Það var komiö undir kvöld þegar þessi
28 ára gamli Reykvikingur var oröinn
einn hjá krossbundnu skjalapökkunum i
Gunnarsholti, en þar hefði embætti sýslu-
mannsins veriö um tima. Rafljós urðu
ekki kveikt til að skoöa „góssiö” þvi aö
enn leið fullur áratugur þar til Rangæing-
ar glöddust yfir ljósunum frá Soginu.
Arin milli 1930 og 1940 voru erfið, efna-
hagur var almennt bágborinn, heims-
kreppan setti skoröur á allar fram-
kvæmdir. Ofan-afristuspaðinn og hesta-
plógurinn voru einu tiltæku verkfærin til
jarðræktar. Hestvagninn var enn i hlut-
vprki jeppans og heimilisdráttarvélarinn-
ar. Þá grænkuöu ekki sandarnir hjá
Gunnarsholti og i Skógum á vorin, en
betri tíö var I sjónmáli.
Björn Fr. Björnsson tjaldaöi ekki til
frambúöar i Gunnarsholti. Hann flutti
embættið eftir tvo sólarhringa niöur i
Hvolsvöll og byggöi sjálfur þar áriö 1938
embættis- og skrifstofubústaö, sem var
eitt af fyrstu húsunum sem reist var i
kauptúninu og þar var siðan skrifstofa
Rangárvallasýslu i hálfan fjóröa áratug.
Svo sem vænta mátti biöu æöimörg
verkefni hins unga, tápmikla sýslumanns,
bæöi þau, sem tilheyröu hinni daglegu önn
og eins hin, sem visuöu til framtiöar.
Hann var vel undirbúinn til aö taka þátt i
íjölbreyttum störfum og félagsmálum.
Hann haföi eftir aö hafa lokiö lögfræöi-
prófi veriö aöstoöarmaöur lögreglu-
stjórans á Akranesi, Þórhalls Sæmunds-
sonar, siöan um stundarsakir fulltrúi
8
sýslumannsins i Rangárvallasýslu, sem
þá var Björgvin Vigfússon, og i nærfellt
eitt ár var hann settur sýslumaður I Ar-
nessýslu.
Sem drengur og unglingur haföi hann
tekiö þátt i starfsemi K.F.U.M. þar sem
ljósberinnog leiðtoginn séraFriörik Frið-
riksson, visaði til vegar. I K.F.U.M. spil-
aði hann stundum á orgelib á samkomum
og löngu seinna lék hann i viðlögum á
orgelið I Stórólfshvolskirkju af innlifun og
gaf gömlu sálmalögunum djúpan tón.
í Hvolsvelli kom hann ásamt fleiri á fót
unglingafræðslu og kenndi þar ásamt
Helga Jónssyni, lækni og Sigfúsi Sigurös-
syni, skólastjóra. Hann leiöbeindi þegar
æfð voruleikrit og hann æföi þar eitt sinn
kvennakór.
Skák var honum mikil eftirlætisgrein
bæöi austan Fjalls og eins f Reykjavik. í
knattspyrnufélaginu Vikingi starfaði
hann bæði i félagsmálum og á leikvelli og
var einn af frægari leikmönnum sinnar
samtiöar, jafnvel svo aö þrumuskotin
hans eru enn I minni höfð.
A löngum og litrikum starfsferli Björns
Fr. Björnssonar, hygg ég, aö ekkert starf
hafi hann tekið aö sér, sem betur hæföi
orku hans og áhugasviöi, en störfin við
uppbyggingu skólasetursins að Skógum.
A þeim árum þurfti að glima við leyfis-
veitingar, fé var þá torfengið og er mér
minnisstætt þegar Guömundur Skúlason,
bóndi að Keldum kom með sparisjóðsbók-
ina sina til að lána Ur til byggingarinnar.
Margar voru ferðirnar til vinar okkar
Gunnars Runólfssonar, sparisjóösstjóra á
Syöri-Rauöalæk og Einars Pálssonar á
Selfossi, sem þar stýrði þá Lands-
banka-útibúinu. Efnisútvegun var erfiö,
þvi ýmsar byggingarvörur voru þá litt fá-
anlegar. Framgangur Skógaskóla var
honum ævarandi áhugamál. Hann mætti
þvi alltaf við skólasetningar og skólaslit
og brá stórum svip á þær hátiðlegu at-
hafnir. Gott samstarf skólanefndar og
skólastjóra var árangursrikt.
Þegar Egill Thorarensen fékk brenn-
andi áhuga á byggingu hafnar i Þorláks-
höfn, var leitað til Rangæinga. Björn
sýslumaður varð fyrirliöi áhrifamanna i
héraöi og tókst farsælt samstarf viö
Arnesinga, einsog um likt leyti tókst við
Vestur-Skaftfellinga við uppbyggingu
menntasetursins og myndarlegs byggða-
safns i Skógum. Samstarfiö til austurs og
vesturs var meö ágætum og af þvi leiddi
farsæld fyrir Rangárþing. Björn var og
formaöur stjórnar Kaupfélags Rangæ-
inga i yfir tuttugu ár og hann kom á fót
Tónlistarskóla, sem nú er oröinn blómleg
menningarstofnun, og hann v£U- einn af
stofnendum blaösins Þjóöólfs á Selfossi.
Björn Fr. Björnsson, er fæddur 18. sept-
ember 1909 i Reykjavik og á sin bernsku-
spor á Bergstaöastignum. Mööir hans
hét Guðrún Helga Guðmundsdóttir frá
Háafelli i Skorradal, en faðir hans hét
Björn Hieronymusson, steinsmiður frá
Bjarteyjarsandi á Hvalfjarðarströnd.
Björn gekk i gamla menntaskólann viö
Lækjargötu og lauk þaðan stUdentsprófi
voriö 1929 ogvarðþvifimmtiu ára stúdent
ás.l. vori. Siðan lá leiðin í Háskólann og
þaðan lauk hann lögfræðiprófi 13. febrúar
1934 og þreyttu þeir próf saman hann og
Gunnar Thoroddsen. Ari seinna hinn 25.
mai' kvæntist hann Margréti Þorsteins-
dóttur, jafnöldru sinni frá Hrafntóftum i
Djúpárhreppi. Hjúskapur þeirra varöi I
rösklega aldarfjórðung. Þau hjónin eign-
uðust fjögur börn: Birnu Astriði, Grétar
Helga, Guörúnu og Gunnar, öll eiga þessi
ágætis systkini sina maka og myndarleg
börn. Margrét andaðist i marsmánuði
1961. Hún var mikil húsmóðir, mild og
móðurleg og manni sinum styrk stoö.
Aftur giftist Björnf september árið 1962,
Gyðu Arnadóttur, prests á Stóra-Hrauni,
Þórarinssonar og Elisabetar Sigurðar-
dóttur. Gyða lést tveim árum siðar. Eins
og ætt hennar er alþekkt fyrir sá Gyöa
hinar björtu hliöar tilverunnar og bar
meö sér léttleika i fasi og framkomu.
t aprilmánuöi áriö 1968 kvæntist Björn
Ragnheiöi Jónsdóttur, fóstrufrá Deildar-
tungu, mikilli myndarkonu, sem býr
bónda sinum gott og traust heimili. For-
eldrar Ragnheiöar eru Jón Hannesson,
merkur stórbóndi og félagsmálamaöur á
sinni tiö og gáfu og gæöakonan, Sigur-
Framhald á bis.6
islendinqaþættir