Íslendingaþættir Tímans - 08.02.1984, Síða 8

t
Skjótt skipast veður í iofti og bregður til þess
sem verða vill. Guðmundur vinur minn í Holti er
látinn. Slíkt ætti ef til vill ekki að koma á óvart
með fullorðinn mann, þó óraði okkur ekki fyrir
því að svo skjótt kæmu skapadægur. Um hver
áramót lítum við gjarnan til baka og eins fram um
veg. Við vitum ofurvel að á þeim vegi sem stefnir
fram í hið ókomna er einhversstaðar opin gróf
sem bíður og þar eiga allir einn hlut. Hitt vitum
við einnig að bak við þá gröf bjarmar af nýjum
degi.
Með þeim félögum mínum Guðmundi og Geir
Jóni heitnum Ásgeirssyni átti ég margar mínar
bestu stundir. Peir voru að vísu báðir all miklu
eldri en ég en samtskildi aldurinn okkur aldrei að,
og þó ég væri í samanburði við þá aðeins
sveinstauli hvað alla reynslu varðaði, þá galt ég
þess í engu en naut forréttindanna. Þegar haldið
var til veiða var Guðmundur ætíð foringinn. Hann
sat við hlið bílstjórans, rólegur, yfirvegaður og
æðrulaus og sagði til um hvar best mundi að fara
í það og það skiptið. Stundum leist okkur hinum
ekkert á blikuna en alltaf sá Guðmundur leið út
úr ögöngunum. Ég minnist þess til dæmis þegar
við vorum komnir í hálfgerða sjálfheldu í hlíðum
Sandkúlufells og sáum enga undankomuleið þar
sem við vorum staddir í lausum skriðum og
hliðarhalla. En stundum er hið einfaldasta of
einfalt og það sem við sáum ekki fór ekki framhjá
augum Guðmundar og heim komumst við án
teljandi erfiðleika. Þannig skilaði lífsglöð útsjón-
arsemi Guðmundar okkur æði oft á réttan veg
fram hjá ógöngum og erfiðleikum.
Guðmundur var veiðimaður af Guðs náð en
hann var einnig náttúruunnandi. Veiðiferð með
honum var því sælustund. Ekki cinungis vegna
þess hve auðvelt var að njóta með honum spennu
veiðimannsins hvort sem var inn við Helgafell eða
Sandkúlufell, heldur einnig hvernig umhverfið
allt fékk annan lit vegna athugasemda hans og
lifandi athyglisgáfu.
Guðmundur og fjölskyldan í Holti voru höfð-
ingjar heim að sækja. Það var ekki einungis að
rausnarskapurinn væri með eindæmum, heldur
kunnu þau og þá list að taka svo á móti gestum
sínum að þeim fannst þeir allir vaxa og gátu til
fullnustu notið þess yls sem þau vildu umvefja
gesti sína og vini.
Við ræddum stundum um það félagarnir hvað
tæki við og hvernig þær veiðilendur mundu vera
sem biðu okkar. Og þó umræðan væri stundum
hulin gáska þá bjó þó alvaran undir þung og djúp.
Þegar vinur okkar Geir Jón kvaddi þá átti
Guðmundur huggunarorð. Lífið heldur áfram
sagði hann og einnig hér heldur vináttan áfram að
verma daginn og stundina.
Á kveðjustund kemur margt fram í hugann sem
aldrei verður tíundað. Þann fjársjóð geymir
minningin ein. Ég bið ástvinum þínum blessunar
Guðs og sjálfur vildi ég kveðja þig með orðum
Hannesar Péturssonar.
Vinur sögu, söngs og Ijóðs
þú sagðir mér að dauðans hönd
hún leiddi allt vort líf til góðs
er leysast mundu jarðarhönd.
8
Ég veit ei slíkt en vona þó
að veröld fögur opnist þér.
Ég fel þig dauðans dul og ró
því djúpi sem er hulið mér.
Pétur Jökull
t
Þegar mér barst lát vinar míns og t'rænda
Guðmundar í Holti. þurfti að segja mér það oft
svo fjarlægt fannst mér það, að hann sem ég hal'ði
hitt hressan og kátan fyrir skömmu skyldi nú svo
skyndilega vera burtu kallaður.
„Líf mannlegt endar skjótt" segir Hallgrímur
Pétursson sálmaskáld og þannig var það með
Guðmund í Holti. Hann varð bráðkvaddur á
heimili sínu 1. janúar 1984.
Guðmundur var fæddur að Gcithömrum í
Svínadal þann 26.8. 1910 og því á 74. aldursári
þegar hann lést. Sonur Þorsteins Þorsteinssonar
bónda á Geithömrum í Svínadal. Þorsteinssonar,
Þorsteins Helgasonar bónda á Grund. Afkomend-
ur Þorsteins Helgasonar og konu hans Sigurbjarg-
ar Jónsdóttur eru orðnir fjölmargir og ættin kcnnd
við Grund.
Móðir Guðmundar var Halldóra Björnsdóttir
frá Marðarnúpi Vatnsdal. Foreldrar Guðmundar
bjuggu góðu búi á Geithömrum, og minnist ég
þess er ég kom þangaö ungur drengur hvað allir
hlutir voru í föstum skorðum á heimilinu og
gestrisni og höfðingsskapur ríkjandi.
Börn þeirra voru auk Guðmundar, Björn
trésmiðpr Reykjavík. Þorsteinn bóndi Geithömr-
um, Þorbjörg áður húsfreyja á Auðkúlu býr nú í
Reykjavík, Jakob leigubíIstjóri Reykjavík og
jafnframt að byggja upp nýbýli á Brúarvöllum í
Svínadal og Jón sonur Þorsteins afgreiðslum.
Reykj.aVík.
Snemma fór Guðmundur að vinna við bú föður
síns, var hann natinn við skepnur og með
afbrigðum glöggur á fé. Má segja að snemma
beygðist krókurinn að því sem varð, eignaðist
hann ungur nokkurn bústofn sem hann hafði á
• Geithömrum og vann utan heimilis þá vinnu sem
gafst cn það var einkum vegavinna og var liann
verkstjóri við lagningu Svínvetningabrautar í
mörg ár.
Á árunum 1931-1933 • stundaði Guömunduf
nám á bændaskólanum Hólum í Hjaltadal cins og
margir bændasynir sem ætluðu að gera búskap að
ævistarfi. Aðloknu námijukust umsvif Guðmund-
ar við búskapinn. Bjó hann fvrst móti Þorsteini
bróður sínum á Geithömrum, en árið 1945
kvæntist hann frænku sinni í Holti Soffíu jóhanns-
dóttur bónda þar Guðmundssonar. Þorsteinsson-
ar frá Grund,
Fluttist Guðmundur þá aö Holti og bjó á móti
tcngdaforeldrum sínum Jóhanni og Fannýju þar
til þau hættu búskap J948 og fluttust til Revkjavík-
ur. Tóku þá Guðmundur og Soffía við allri
jörðinni.
' Á þeim árum sem ungu hjónin í Holti hófu
búskap var ekki bjart yfir í landbúnaði. sauðfé
hrundi niður úr mæðiveiki og mjólkursamlag ekki
tekið til starfa. Erfiðleikar eru á margan hátt
þroskandi fyrir þá sem sigra þá. Þau Holtshjón
voru bæði vel af guði gerð og höfðu búið sig sem
best undir að takast á við verkefni þau sem biðu
þeirra.
í Holti hefur löngum verið vel búið og þarvoru
góðar byggingar á þess tíma mælikvarða, en nú
fóru í hönd breyttir tímar og búskaparhættir. Það
gamla sem notast hafði verið við um aldirog þótt
gott missti gildi sitt og nýtt kom í staðinn.
Guðmundur var fljótur að átta sig á þeim
breyttu tímum scm í hönd fóru. Hafjst var handa
við að rækta og byggja, þar rak hvað annað.
íbúðarhús, fjárhús, fjós, hlöður og ræktun. Allar
þessar framkvæmdir bera þess vott að vel var að
unnið og hugsað lengra en til líðandi stunda. Segja
má að Holt hafi fengið nýtt andlit í búskapartíð
Guðmundar og Soffíu og það mikið og frítt og þau
ef líta mættu verk sín sagt:
Við byggt hér höfum höfuðból
sem guð á himnum okkur fól.
Par niðja vorra verður skjól
uns veröld fersl og slokknar sól.
Snemma fór Guðmundur að taka þátt í félags-
málum. Gekk hann í ungmennafélag Svínavatns-
hrepps á fyrstu árum þess og var í stjórn og
formaður í allmörg ár. Á þessum árum stóð
félagið fyrir byggingu samkomuhúss í sveitinni,
sem ber vott um stórhug þeirra sem að stóðu og
trú á framtíðina.
Guðmundur átti sæti í hreppsnefnd Svínavatns-
hrepps í 35 ár og oddviti í 20 ár eða frá 1958-1978,
en þá baðst hann undan endurkjöri.
Á þessum árum sem Guðmundur var oddviti
voru framfarir í hreppnum meiri en þær höfðu
áður orðið, og margt vandamálið þurfti sá að leysa
sem hafði forsjá hreppsins með að gera, en
Guðmundur leysti hverja þraut þá að bar með
lægni og umburðarlyndi, svo allir gátu vel við
unað.
Þá var Guðmundur í stjórn Búnaðarfélags
Svínavatnshrepps í 20 ár. í stjórn Sölufélags
A-Hún frá 1973-1982, sóknarnefnd Auökúlu-
kirkju í mörg ár. Hann beitti sér fyrir endurbygg-
ingu Auðkúlukirkju en hún var orðin mjög
hrörleg og um tíma aflögð sem kirkja. Nú er hún
hið veglegasta hús og söfnuðinum til sóma.
Konu sína missti Guðmundur28. 6. '74. varhún
þá aðeins 54 ára gömul. Hafði hún verið Guð-
mundi traustur lífsförunautur og mótað heimilið í
Holti af myndar og rausnarskap. Allir sem
kynntust Soffíu syrgðu hana. hún hafði svo mikið
að gefa, hafði svo stórt hjarta.
Fyrir Guðmund og börnin sem voru flest á
unglingsárum var þetta mikið áfall. Börn þeirra
eru Jóhann bóndi Holti, Þorsteinn doktor í
jarðvegsfræðum. kennari við háskóla í V-Berlín.
Halldór bóndi Holti. Bragi menntaskólakennari
Akureyri og Bryndís Fanný sjúkraþjálfi Reykja-
vík. Guðmundur var alla tíð ötull talsmaður
aukinnar menntunar og bættrar aðstöðu ung-
menna til náms. 1 hans oddvitatíð sameinuðust 7
hreppar sýslunnar um byggingu og rekstur barna
og unglingaskóla á Reykjum við Reykjabraut.
Húnavallaskóla.
Var Guðmundur mörg ár gjaldkeri skólans og
vann það starf sem önnur af hagsýni og trú-
mennsku.
Síðari árin minnkaði Guðmundur við sig búskap
og bjó með sonum sínum Jóhanni og Halldóri.
Hafa þcir feðgar rekið í Holti eitt stærsta bú
ÍSLENDINGAÞÆTTIR