Íslendingaþættir Tímans - 08.02.1984, Page 13

mannval skipaði hekki í ráðinu því. Forystu
gegndi öndvegisdrengurinn, Sveinn Kr. Guð-
mundsson, og með honum voru auk Halldórs,
Þórhallur bæjarfógeti Sæmundsson, SigurðurVig-
fússon og Sverrir Valtýsson. Mér er til efs að
annars staðar hafi menn gengið jafnheilir og
ótrauðir að störfum sem þeir gerðu. Og það var
gaman að vinna með þeim.
Þó olli það kannski mestu um að náin kynni
tókust við Halldór að við áttum sameiginlegan
vin. Þórleif rithöfund Bjarnason. Á heimili þeirra
Þórleifs og konu hans. Sigríðar Hjartar. litum við
Halldór Þorsteinsson fyrst. Þangað kom hann
beint úr smiðju Þorgeirs og Ellerts, galvaskur. og
manni komnum úr Stykkishólmi fannst hann
standa augliti til auglitsins við sjálfan Pcppóne;
„bæði af honum gustur geðs og gerðarþokki stóð."
Halldór Þorsteinsson var Austfirðingur. Hann
var fæddur 23. júlí 1912 í Stöðvarfirði. sonur
hjónanna, Guðríðar Guttormsdóttur. prests í
Stöð, Vigfússonar, og Þorsteins Mýrmanns, kaup-
manns og bónda á Óseyri. Halldór ólst upp eystra
en hélt innan við tvftugt vestur til Borgarfjarðar
og var þar við nám á Hvítárbakka og í Reykholti.
Hann hóf síðan kennslu, fyrst í heimabyggð sinni.
síðan í Húnaþingi og loks í Þverárhlíð í Borgar-
firði. Mér segja gamlir ncmendur hans, greindir
menn og gegnir, að hann hafi verið afbragðskenn-
ari og minnist þeir hans jafnan með hlýju
þakklæti. - Árið 1937 lét Halldór af kennslu,
fluttist til Akraness og lauk þar námi í vélvirkjun
og síðar pípulagningum. Á Skaga vann hann alla
tíð hjá Þorgeiri Jósefssyni og gegndi auk þess
fjölþættum félagsmálastörfuni.
Halldór Þorsteinsson kvæntist 5. október 1935
hinni ágætustu konu, Rut Guðmundsdóttur,
bónda á Helgavatni í Þverárhlíð, Sigurðssonar.
Kona Guðmundar og móðir Rutar var Anna
Ásmundsdóttir. Tvo syni eignuðust þau Rut og
Halldór, Sigurð og Birgi, og cru þeir báðir kvæntir
heimilisfeður í Reykjavík, atorkumennogdrengir
góðir. - Árið 1962 fluttust þau hjónin til Kópavogs
og síðan fyrir þrem árum til Reykjavíkur. Hér
syðra stundaði Halldór lengst af verslunarstörf en
aúk þess lærði hann bókband og batt allmikið
einkum fyrir vini og kunningja. Svo langt náði
hanrt í þeirri lis't að hann gyllti bækur og tókst vel.
Hann var bókavinur og því gott að vita hann fara
höndum um kver og kiljur og notalegt að renna
augum yfir gyllta kili úr smiðju hans.
Halldór Þorsteinsson batt með ýmsum hætti
bagga sína öðrum hnútum en samferðamenn. Þó
að 'hann væri alþýðusinni ákafur og ódeigur í
baráttu var hann jafnan auðkenndur í flokki.
Hann hvarf ekki í hópinn. Hjarðhvötin. sem
auglýsendur og áróðursmenn nota til að stjórna
venjum fólks og viöhorfum. mótaði aldrei afstöðu
Halldórs Þorsteinssonar. Hann gerði sér Ijóst að
enginn meðaljón er til; hins vegar hafa ýmsir hag
af því að ginna menn til að trúa að svo sé.
Niðursoðin og stöðluð fjölmiðlamenning. ef
menningu skyldi kalla, vann aldrei á óspilltri
tilfinningu hans fyrir sönnum verðmætum. Innan-
tómt gaspur og blaður, gervilíf og gervilist voru
eitur í beinum hans. sjálfshafning og sýndar-
mennska voru honum andstyggð. Seint hefði hann
tekið pjáturfugl fram yfir næturgalann eða sól-,
skríkjuna. -Þessi sannaogupprunalega mennska.
bæði ósvikna dómgreind, ásardt glaðbcittri einurð
og notalegri kímnigáfu gerðu Halldór ekki einung-
is að skemmtilegum félaga heldur og góðum og
ÍSLENDINGAÞ/ETTIR <•
traustum vini. Við hjónin eigum margar kærar
minningar frá samvistum við hann og Rut. bæði á
fögru heimili þeirra og annars staðar. En Rut,
alúðleg, greind og listfeng, var í raun það sem
konum tekst misjafnlega: betri helmingur manns
síns.
Og nú hefir Halldór Þorsteinsson lokað dyrum
að baki sér. Hann er horfinn af sjónarsviði voru -
og er ekki lengur einn vörslumanna þess arfs sem
gerði nokkrum tugþúsundum fólks kleift að halda
reisn sinni hvernigsem veröldin veltist í hörmung-
um langra alda og dimmra. Við þessi vegaskil
hljóma enn hendingar eftir skáldið góða, Guð-
mund Böðvarsson, fyrir eyrum - um leið og huga
er rennt til konu þeirrar borgfirskrar sem Halldór
vissi sig eiga mest að þakka:
„Mill Ijóð og þitt og þeirrn Ijóð,
sem jiögn og gleymska felur.
mun verða heyrt af hirði þeim
er hjörð að kvöldi telur,
hann þekkir hjarta hvers og eins
og liann mun sjá og skilja
að visan mín og vtsan þín
hún var þó okkar Lilja."
Ólafur Haukur Árnason
t
Halldór Þorsteinsson hafði lengi verið fjöl
skylduvin'ur hjá tengdafólki mínu á Akranesi
þegar ég gekk þar fyrst um garða. Það gengu sögur
af honum og konu hans Rut Guðmundsdóttur í
fjölskyldunni. Allar báru þær, og sú kátína sem
jafnan ríkti er þær voru sagðar, með sér að jafnt
ungum sem eldri í Stillholti 13 var einstaklega
hlýtt til þessa vinafólks síns. Og svo brá við að
þegar fundum mínum og þessara heiðurshjóna
bar fyrst saman fannst mér að ég fengi strax fulla
hlutdeild í þessari fomu vináttu.
Halldór Þorsteinsson var aðalsmaður í verka-
lýðsstétt. Þar réðu ekki erfðir á titlum og verald-
argóssi heldur stolt hugarfar sem hann hafði
áunnið sér í verkalýðsbaráttunni. Hann var tal-
andi tákn um þá reisn sem frumherjarnir hvöttu
verkafólk að temja sér. Hann var í rauninni
hámenntaður maður á alþýðlega vísu, vel að sér
til munns og handa, og hafði á sér hcfðarsnið jafnt
í klæðaburði sem framgöngu.
Að vera á veislu með Halldóri var lífsnautnin
sjálf. Mörgum mun vera minnisstæð veisla sú cr
hann hélt í fjölskyldubúðum Alþýðubandalagsins
á Laugarvatni er hann varð sjötugur í fyrrasumar.
Einnig er í minnum hafður snilldarlegur upplestur
hans úr Sjálfstæðu fólki 3 sama stað í sumar. Mér
eru þó meira í mun kvöldstundir tvær er við áttum
saman. önnur á heimili Halldórs og Rutar fyrir
tveimur árum, og hin á heimili mínu í haust. í
fyrra sinnið var slíkur höfðingjabragur á öllu að
engu hefðu glæstir veislusalir þar við bætt og fólk
allt leyst út með gljáðum steinum og bókagim-
stcinum í lokin. í seinna sinnið vorum við orðin
þess áskynja að hugsanlega yrðu samfundir við
Halldór ekki fleiri. En samt lifir fyrst og fremst sú
minning eftir þetta kvöld að þarna hafi jafnaldrar
setið á tali og farið vél á með. Þrátt fyrir að
samanlagður aldur okkar hjóna væri jafnhár og
aldursár Halldórs hattaði ekki fyrir viðhorfum
liðins tíma. stöðnun eða afturhaldssemi í orð-
ræðum Rutar og Halldórs. Við máttum satt að
segja hafa okkur öll við að standa þeim á sporði í
frjálslyndi og nútímalegum hugsunarhætti. Enda
þótt Halldór væri stundum þrákelknin uppmáluð
og vildi halda fast í kenninguna. þá gleymdi hann
aldrei að hlusta og taka mið af umhverfinu. Hann
var raunsær og glaðbeittur baráttumaður og hefði
aldrei tímt að láta breytingar fram hjá sér fara.
Það var hluti af lífsnautn hans að standa með
breytingunum.
Halldór Þorsteinsson féll frá ungur í anda og
fyrir vináttu hans erum við þakklát. Við Steinunn
færum Rut, sonunum og fjölskyldum þcirra
innilegar samúðarkveðjur.
Kinar Karl Haraldsson
t
Halldóri Þorsteinssyni kynntist ég haustið 1941,
að mig minnir. þegar hann hafði tekið við umboði
Máls og menningar á Akranesi, sem ég keypti af
bækur. Um það leyti gekk ég til liðs við Sósíalista
flokkinn. Sósíalistar á Akranesi voru þá fáir og
höfðu enn ekki með sér félag, þótt á milli þeirra
væri nokkur kunningsskapur.
Halldór var einn forgöngumanna að stofnun
Sósíalistafélags Akraness og einn þeirra, sem
byggði það upp, og mun enginn hafa átt að því
stærri hlut. Hann var lengstum í stjórn félagsins,
stundum sem formaður, og um leið ritstjóri
Dögunar blaðs þess, scm naumast var þó nema
kosningablað, þótt í orði væri haft að halda því
allreglulega úti. Halldór var formaður MÍR. og
hélt ókcypis kvikmyndasýningar á þess veguni.
Fyrir starfsfélaga sína, vélvirkja, gegndi hann
trúnaðarstörfum, sat í stjórn Iðnaðarmannafélags
Akraness og var allmörg ár formaður Iðnráðs. í
bæjarstjórn Akraness sat Halldór nokkur ár, sem
aðalmaður og varamaður. Frá Akranesi fluttist
Halldór með fjölskyldu sína 1962, og setti hann
upp verslun í Reykjavík ásamt syni s'ínum.
Margar voru heimsóknir mínar á heimili þeirra
Halldórs og Rutar á Akranesi. Margt var þá
skrafað yfir kaffi, oft að viðstöddum sósíalistum
úr nágrenninu. Hugðarefni Halldórs voru mörg,
stjórnmál. bókmenntir og vmis þjöðlcg fræði, og
hafði hann komið .sér upp góðu bókasafni. I
iðnaðarmanninum var grunnt á gamla farkcnnar-
anum. Halldór Þorstcinsson var einn hinna bestu
vina. sem ég hef eignast í pólitísku starfi. Mér var
samt ekki Ijóst, hve hlýjan hug ég bar til hans, fyrr
en ég las andlátsfregn hans.
Reykjavík 15. desember 1983,
Haraldur Jóhannsson
Helga Vilhelmina
Jónsdóttir
Framhald af hls 14
lega, sem var hár í andanum og hreinn í hjartanu,
og hélt öllu vel við. Blessuð sé minning hans.
Mér verður nú hugsað til Snjólaugar og Alfreds,
sem eru ein eftir og sakna sárt elskulcgrar móður
og systur þar sem Helga var. Megi góður guð
styrkja þau og styðja.
Þín líknarásján lýsi dimmum heimi,
þitt Ijósið blessað gefi í nótt mig dreymi.
í Jesú nafni vil ég væran sofa
og vakna snemma þína dýrð að lofa.
(M.J.) Guöný Jonsdottir
13