NT - 12.09.1985, Qupperneq 9

gripið niður í það hér og hvar
- fékk ég grun minn staðfestan.
Vitsmunaveran og yfirburða-
maðurinn Hilmar Kristjánsson
(en við hann var Moggi að
ræða), er nefnilega haldinn
þeirri óhuggulegu sannfær-
ingu, að meirihlutinn í þessu
landi, Suður-Afríku, sem
þarna var viðtalsefnið, væri í
rauninni ekki þess konar, að
hann ætti að virða viðlits. Þess-
ir svörtu, sagði hann efnislega,
eru latir, heimskir, ósjálf-
bjarga eða hálfgert/algert úr-
hrak mannlegra vera. En við
'þessir hvítu, hélt hann áfram,
höfum slíka yfirburði, ekki síst
boði, nema að svo litlu leyti,
að varla mælist í prósentum -
hvað þá, að þeir hafi setið við
svipað borð og hvítu þræla-
haldararnir.
Vandi svartra í Suður-Afr-
fku er því sá, að þeir hafa ekki
mátt sín neins gagnvart þessum
fáu, hvítu hræðum, sem
stjórna landinu - öllum til ama
og leiðinda nema valdhöfum
sjálfum og nokkrum útlensk-
um ríkisstjórnendum (til dæm-
is þeirri bandarísku), sem eiga
hagsmuna að gæta og sjá fram
á að hlutur þeirra skerðist, ef
hinum svörtu tekst að reka
hvftu kúgunarstjórnina af
höndum sér. Hér á þó ekkert
ef við, heldur þegar. Því þeim
sem til þekkja ber saman um,
að það er svo sannarlega ekk-
ert lögmál, að núverandi ástand
í Suður-Afríku ríki um aldur
og ævi.
Síður en svo og engan
veginn.
Og af því við íslendingar
aðhyllumst Iýðræði (sem felur
í sér, að lýðurinn ráði), þá geri
ég það að tillögu minni, að við
aðhöfumst allt, sem í okkar
valdi stendur, til stuðnings
þeim svörtu í Suður-Afríku,
og leggjum okkar litla lóð á
vogarskálarnar í þeim tilgangi,
að hin hrokafulli hvítingi fari
Sérhver skyldi þó hafa það í huga,
að f réttir f rá Suður-Af ríku, sem okk-
ur berast hingað á norðurhvel, eru
færðar - af hvíta minnihlutanum -
í þann búning, sem hinum svörtu
kemur verst.
vitsmunalega, að ekkert fær
hróflað við veldi okkar.
Þessi hroki hvíta mannsins,
sem ég veit ekki betur en sé
íslenskur ríkisborgari, er blett-
ur á okkar samfélagi.
Við verðum nefnilega að
gera okkur grein fyrir því, að
svarti meirihlutinn í Suður-
Afríku hefur um langan aldur
verið afskiptur. Hvíti minni-
hlutinn hefur þjakað hann með
þeim hætti, að honum hafa
verið allar bjargir bannaðar.
Og lágmarksmenntun til handa
svörtum hefur ekki verið í
að hugsa sitt ráð og að þeim
gefist tilefni til að glápa í
gaupnir sér... af og til.
Við erum nefnilega ekki svo
einföld hér á ísa köldu landi,
að við teljum það verjandi og
sjálfsagðan hlut, að hvítir her-
menn eða lögregla- strádrepi
konur og börn (sem oftast hafa
aðeins hríslur sér til varnar) til
þess að verða fyrri til.
Verum því samkvæm sjálf-
um okkur og sýnum hinum
kúguðu (í þessu tilviki
svörtum) stuðning. Og fyrir
alla muni í verki.
Þorsteinn Valgeir Konráðsson
Fimmtudagur 12. september 1985 9
Ef okkur endist
líf og heilsa,
frú Jóhanna
■ Jafnréttisbaráttan á kvenna-
áratug hefur tekið á sig ýmsar
myndir og brugðið sér í margra
kvikinda líki. Að sönnu hefur
málefnum kvenna verið gefinn
töluverður gaumur á þessu
tímabili. Rauðsokkar komu til
skjalanna og vöktu athygli á
undirokun kvenna á flestum
sviðum þjóðlífsins. Umræða
um kvenréttindi, mannréttindi
og jafnræði kynjanna komst í
hámæli. Konur risu upp úr
öskustónni, sögðu skilið við
potta og pönnur, gáfu skít í
grautargerð og streymdu út á
vinnumarkaðinn. Heimilið,
hornsteinn þjóðfélagsins, var
skilið eftir í rúst. Barnahælum
og dagvistunarstofnunum
fjölgaði um allan helming og
laun útivinnandi kvenna stóðu
varla undir vistunarkostnaði
barna þeirra.
Það hrikti í stoðum karla-
veldisins. Höfuðvígi karlremb-
unnar voru í stórkostlegri
hættu. Konur seildust í æ ríkari
mæli inn á hefðbundin yfir-
ráðasvæði karla. Hafnarnefnd-
ir hinna ýmsu sveitarfélaga,
nt.a. Reykjavíliur, eru nú setn-
ar af konum, þar sem áður sátu
eingöngu virðulegir og ábyrgð-
arfullir karlar.
Jafnréttisráð var sett til
höfuðs karlmönnum. Það hef-
ur fyrst og fremst gætt hags-
muna kvenna gagnvart yfirgangi
karla varðandi hæpnar stöðu-
veitingar og varið rétt konunn-
ar í þjóðfélaginu.
En því miður hefur jafn-
réttisráð snúist upp í and-
hverfu sína. Raunverulegt
jafnrétti kynjanna er ekki á
dagskrá hjá því háa ráði. Kon-
ur eru í meirihluta nefndar-
manna, gagstætt lýðræðisleg-
urn leikreglum. Forréttindaráð
ætti það að heita réttu nafni.
Nú er svo komið að ekki má
ráða karlntann í stöðu þar sem
kona er meðal umsækjenda,
án þess að allt ætli um koll að
keyra. Þó tók út yfir allan
þjófabálk, þegar Jóhanna Sig-
urðardóttir, þingmaður krata,
lagði það til í þinginu að „sækti
kona á móti karli um opinbera
stöðu, skyldi konan hljóta
starfið."
Hérna er ekki verið að fjalla
á raunsæjan hátt um jafnrétti,
eða stöðu kvenna í atvinnulíf-
inu, heldur miklu fremur um
forréttindi þeim til handa.
Kynferði er tekið fram yfir
hæfni og reynslu ef svo ber
undir og raunverulegt jafnræði
sett út í horn. Vitaskuld eiga
konur að sitja við sama borð
og karlar í þessum efnum. Þær
eiga að njóta fyllsta jafnréttis
á við karla, en ekki forréttinda.
Ef sjónarmið frú Jóhönnu fá
að ráða verður kerfið bráðlega
sneisafullt af misjafnlega hæf-
um og óhæfum konum í
ábyrgðarstöðum.
Járnfrúin, Margrét Thatc-
her, er á móti jafnrétti karla og
kvenna. Hún telur, að þegar
konur hafi öðlast jafnrétti á
við karla, þá fari þær fram úr
þeim. En þess ber auðvitað að
gæta, að frúin hefursjálf brotið
á bak aftur karlaveldið í hei-
malandi sínu og er f eðli sínu
argasta karlrembusvín.
í orrahríð jafnréttisbarátt-
unnar hérlendis, hefur höfuð-
áhersla verið lögð á það, að
konur geti komist út á vinnu-
markaðinn frá börnum sínum
og fái að njóta sín eins og það
er kallað.
Það er vissulega góðra
gjalda vert og bara sanngjarnt
að konur séu ekki njörvaðar
niður við eldavélina alla sína
hundstíð.
En í 'öllu jafnréttiskjaftæð-
inu hefur einn hagsmunahópur
algjörlega gleymst í kvenna-
baráttunni. Nefnilega, heirna-
vinnandi húsmæður.
Hús-hvað?
Frá alda öðli hafa heimilis-
störf verið einskis metin á ís-
landi. Á fjölmennum sveita-
heimilum í gegnum tíðina,
þurfti húsmóðirin að vera
margra manna maki. Hún varð
að fara á fætur fyrir allar aldir
að kynda upp híbýlin meðan
aðrir voru í fasta svefni og fór
síðust í rúmið á kvöldin ef hún
þá lagðist nokkuð til hvílu. Á
hennar herðar var lögð sú
ábyrgð að sjá um öll innistörf,
gæta bús og barna og taka
jafnframt til henti utan dyra
við gegningar og heyskap. En
að húsfreyja ynni handtak, var
auðvitað af og frá. Þrátt fyrir
gífurlegt fjölmenni á heintil-
inu, segjum 20 manns, sem
þurfti að fæða og klæða, var
hún „bara húsmóðir" sem
gerði ekki annað en skyldu
sína; að vera gólftuska fyrir
fjölskylduna.
Yngri stallsystur sveitahús-
freyjunnar hafa fcngið í arf
hina gömlu nafnbót „bara hús-
móðir".
Spurt er: Hvað starfar þú?
Svar: Ja, ég er nú „bara hús-
móðir." Enn er spurt: Hvað er
nú margt í heimili? Og svarið
er: Við erum 8 í heimili.
Heimavinnandi húsmæður
eru enda settar skör lægra en
kynsystur þeirra úti á hinum
almenna vinnumarkaði. Líf
þeirra og störf eru til „fárra
fiska metin" og innan valkyrju-
hóps kvennahreyfingarinnar
eiga þær enga málsvara.
Þegar konur nú til dags eign-
ast börn (sem ekki er búið að
eyða í móðurkviði) fá þær
svonefndan fæðingarstyrk.
Téður styrkur er að sjálfsögðu
misskiptur eins og öðru mann-
anna láni.
Útivinnandi konur fá
greidda hæstu upphæðina,
sveitakonur koma næstar
vegna þess að þær flokkast
undir atvinnurekendur, en
lestina reka heimavinnandi
húsmæöur af því að það telst
ekki vinna á Islandi að sjá um
heimili.
Ætli vambmiklar kvensur
með búkonuvörtur austur í
Grúsíu, ellegar kinnfiskasogn-
ar negrakellingar í Suður-Afr-
íku, roðnuðu ekki ef þær
heyrðu þessi ósköp. Þar eystra
og syðra eru mannréttindi í
heiðri höfð miðað við kyn-
þáttamisréttið sem heimavinn-
andi verða fyrir hér á landi.
Talsmenn Kristilega þjóðar-
flokksins í Danmörku hafa
gengið svo langt til móts við
danskar húsmæður, að leggja
fram þá tillögu á þinginu að
barnahæli og dagvistunarstofn-
anir verði aflögð og mæðrum
greidd laun fyrir að hafa börn
sín heima. Við þetta þurrkast
að vísu út ein stétt manna,
fóstrur, en er ekki alveg eins
hægt að greiða þeim laun fyrir
að annast eigin börn á heimil-
um sfnum?
Það jaðrar við, að einu rétt-
indi heimavinnandi húsmæðra
á íslandi séu þau, að fá legstað
í vígðri mold og vissulega er
það mikils virði að vera ekki
huslaður á víðavangi.
Því er það vel við hæfi, að
virðulegar húsmæður úr Borg-
arnesi eigi síðasta orðið í pistli
þessum.
Konur tvær voru á gangi upp
í kirkjugarði. Þá segir önnur
konan:
Hér eigum við nú bráðum
að lenda, ef okkur endist líf og
heilsa."
Gunnar Finnssnn.
ástæðulausu. Það er umhugs-
unarefni að tvö hundruð árum
eftir píslir og dauða á hún
andlega arftaka hér norður á
íslandi.
Það er e.t.v. ómaklegt að
saka borgarstjórann okkar um
að gera sér ekki grein fyrir
þarflegu hlutvérki dagvist-
arstofnana. En þegar kemur
að því að leysa rekstrarvanda
þeirra fáu sem til eru, þá reyn-
ast staðreyndir nútíðarinnar
léttvægar. Það skyldi þó aldrei
vera að fjármálaráðherra hafi
borið í sér einhverja sótt-
kveikju sem Davíð hefur náð í
þ.e. fyrrnefndur vildi eitt sinn
ólmur leysa aðsteðjandi vanda
með djarflegum pennastrikum
og nú vill síðarnefndur leysa
vandamál með því að neita að
viðurkenna þau sem löggilt
vandamál.
Meðal annarra orða, fyrst
minnst er á þá kumpána þá er
best að minna háttvirta lesend-
ur á leiftursnögga fjármögnun
gervigrasvallar og hlaupa-
brautar í Laugardal. Ef fjár-
málaráðherra og borgarstjóri
beittu sömu aðferðum í sam-
skiptum sínum við æskuna í
heild sinni og þar sem íþrótta-
hreyfingin er annars vegar, þá
mætti syngja um þá lof og prís.
Sagan segir nefnilega að byrj-
unarfjárveitingum til tveggja
dagheimila hafi verið fargað í
gervigrasið.
Alræði blikkbelj-
unnar
Svo eru það skipulagsmálin.
Þeir sem þekkja til t.d. hjá
frændum vorum á Norðurlönd-
um geta borið um það vitni að
allir vegfarendur njóta jafnrar
athygli skipulagsyfirvalda. Af
götunni tekur við hjóíreiða-
braut og svo kemur gangstétt.
Þannig er um hnútana búið að
öll umferð, hvers kyns sem
hún er, gengur truflunarlaust.
Það eru ekki síst börnin sem
njóta góðs af þessu.
Það þarf víst ekki að orð-
lengja um ástand mála hér á
landi og t.d. hér í borg. Alræði
blikkbeljunnar er algjört.
Þannig hefur það verið árum
saman og er enn. Lifnaðar-
hættir hafa breyst en forgangs-
röðun yfirvalda er söm við sig.
Forðum daga var oft sagt að
einungis börn og fáráðlingar
færu um á reiðhjólum og það
segir sína sögu. Þetta viðhorf
virðist enn vera ríkjandi nema
að nú er líklega talað um
sérvitringa í stað fáráðlinga.
Eini sannleikskjarninn í þessu
er sá að börn nota reiðhjól
mjög mikið, ef þau ganga ekki.
Þannig hefur það verið áratug-
um saman, en borgaryfirvöld-
um kemur það augljóslega
ekki við. Þau eru víst heldur
ekki niörg atkvæðin í barna-
skaranum.
Samkvæmt upplýsingum
Umferðarráðs slösuðust 134
börn hér á landi árið 1984. Þá
er miðað við aldurinn 0-14 ár.
Af þessum hóp voru 84 fót-
gangandi eða á reiðhjólum,
sem sagt mikill meirihluti.
Hversu mörg þessara barna
hlutu rneiðsl sín vegna staðn-
aðrar og nirfilslegrar afstöðu?
Flausturskenndar ráðstafan-
ir eins og að beina allri óvélknú-
inni umferð upp á gangstéttir
eru fáránlegri en orð fá lýst. Þar
fyrir utan er lítil bót í því að fá
leyfi til þess að athafna sig á
svæði sem er hulið snjóhrauk-
um meirihluta árs. Nei, það er
öruggt að börnin mega sín
lítils þegar atkvæðisbærir bíl-
eigendur hnykla vöðvana.
Barnafjandsamlegt
umhverfi
í þessum pistli hefur einung-
is verið tæpt á tveimur af-
mörkuðum þáttum í samskipt-
um opinberra yfirvalda og
barna á íslandi. Fleira mætti
telja til sem ófagurt er. Það er
alla vega ljóst að þó að þeir
sem fjárveitingum ráða séu
ekki beinlínis fullir mann-
vonsku þá eru þeir sekir um
ógnvænlegt skilnings- og
áhugaleysi. Fagurgalinn og
upphrópanirnar á hátíðlegum
stundum eru því miður orðin
tóm. Afleiðingin afþessuersú
að það hefur tekist að skapa
barnafjandsamlegt umhverfi.
Mörgum þótti kátlegt er
sænskir barnasérfræðingar
mæltu með því fyrir skömmu
að öll börn fengju atkvæðisrétt
er foreldrar færu með. Víst
væri framkvæmd þessa næsta
ómöguleg og ólíklegt að af
verði. En hugmyndin er já-
kvæð fyrir þær sakir að hún
beinir athyglinni að varnarleysi
barna sem hagsmunahóps í
nútíma samfélagi. Börn fara
ekki inn í kjörklefana og þau
líða fyrir það.
Sturla Sigurjónsson.