NT - 22.12.1985, Síða 18

fjy _ ,.v v" vlrf''/v,v *.■*.*'•' /*
22 Sunnudagur 22. desember NT
- Þú ferö ekki út á stuttbuxum í
þessum gaddi, hvaö á ég að þurfa
aö segja þaö oft?
Bjössi stóö viö spegilinn og mát-
aði nýja skátahattinn. Og ansaði
engu rausinu í móöur sinni. Hann
var í nýju skátaskyrtunni og á hana
voru saumuð merkin sem sýndu aö
hann var í hópi duglegustu skáta í
Reykjavík, ekki nema tólf ára
gamall, - prófstig fyrsta og annars
flokks, öll aukaprófin, - og á skyrtu-
erminni tákn þess að Bjössi var orö-
inn aðstoðarflokksforingi. Hann
sneri á víxl sín hvorri öxlinni aö
speglinum og skoðaði stoltur merkin
sem þar voru ásaumuö. Svo hag-
ræddi hann hattinum, lét hann halla
örlítiö útáskakk, líktog Baden-Pow-
ell gerði á myndum, tosaöi hnóháa
sportsokkana ofar og lagfærði
finnska dálkinn á mjöðminni.
- Ég skal láta þig vita þaö Björn
Hrannar Kormáksson að þú ferö
ekki fet á þessum stuttbuxum! Þú ert
kannski búinn að gleyma blöðru-
bólgunni sem þú fékkst eftir aö þú
stóöst í þessum heimskulega bún-
ingi í grenjandi rigningu á 17. júní
niöri á Austurvelli? Ef þú ekki gegnir
hringi ég á skrifstofuna til hans
pabba þíns.
-Ávallt viöbúinn, sagöi Bjössi,
komdu þá meö þessar síöbuxur. En
ég þarf enga úlpu, ég er í þykkum bol
innan undir skyrtunni.
- Þú ferð í úlþu!
-Ég fer ekki í úlþu!
- Ef þú vilt endilega liggja í
lungnabólgu um jólin skaltu bara
.fara úr öllu. Þaö væri saga til næsta
bæjar að sonur Kormáks Bjarna for-
stjóra sæist allsber á hlaupum um
bæinn aö safna fyrir Vetrarhjálpina.
Þaö er tíu stiga frost og byrjað aö
snjóa. Viltu kannski aö fari fyrir þér
eins og litlu stúlkunni með eldsþýt-
urnar?
Örlög litlu stúlkunnar meö eldspýt-
urnar höföu engin áhrif á Bjössa
þessa stundina. Hann ákvað meö
sjálfum sér aö gera eins og móðir
hans bauð, - og taka svo til sinna
ráöa. Þaö var allt betra en láta banna
sér að fara og safna peningum
handa bágstöddum fyrir jólin. Skáti
átti að gera minnst eitt „góðverk" á
dag. Peningasöfnunin hlaut aö vera
á við mörg góöverk. En þaö kom
fleira til. Sá flokkur sem duglegastur
yrði að safna átti aö fá aö sjá um
næturleikinn á Tindilbeinamótinu í
Skagavík næsta vor. Bjössi fór í rétt-
stööu og kvaddi sþegilmynd sína
meö glæsilegri skátakveðju. Síöan
fór hann í síðbuxur og hettuúlþu og
smeygöi hettunni yfir skátahattinn.
- Ertu nú ánægö?
- Ég er bara að hugsa um þína
eigin heilsu, sagði móðirin, einhver
veröur aö gera þaö fyrst þú hefur
ekki rænu á þvi sjálfur.
- Fæ ég pening fyrir gotti?
- Þú manst hvaö hann pabbi þinn
sagði. Ekkert gott nema um helgar.
Við verðum aö hugsa um tennurnar.
Engin hola, þú manst.
Frú Bergný var komin að speglin-
um og setti stút á varirnar, skrúfaöi
lokið af varalitnum, hugsaði sig um
andartak, sneri sér svo aö Bjössa og
smellti á hann kossi. Síöan tók hún
til viö aö mála sig.
- Mundu aö koma ekki seint
Bjössi minn. Við eigum von á fólki í
mat. Passaðu þig á bílunum og
mundu aö vera góöi strákurinn.
Bjössi var búinn aö skella útihurð-
inni á eftir sér áður en hann gat heyrt
þessi síöustu orö. Hann hljóþ fyrir
húshorniö, staðnæmdist viö ösku-
tunnurnar og leit vel í kringum sig.
Svo klæddi hann sig úr síðbuxunum
og hettuúlþunni, vöðlaði hvoru
tveggja saman í stranga sem hann
stakk á bak við tunnurnar. Gekk svo
af staö og bar höfuðið hátt, einn-
tveir, einn-tveir, einn-tveir, alveg
eins og í göngunni á sumardaginn
fyrsta.
Þeir Kalli hittust í Valdasjoþpu.
Kalli hafði greinilega ekki fengiö aö
fara út á stuttbuxum. Hann haföi
heldur engan hatt, var meö asnaleg-
an bát á höfðinu, undir hettunni á
úlpunni sem hann var í utanyfir skáta-
skyrtunni. Bjössa fánnst báturinn
allavega asnalegur. Kalli hafði ekki
af eins mörgum merkjum og státa og
Bjössi. Hann gat sosum þess vegna
verið í úlþu. Kalli var ekki aðstoðar-
flokksforingi.
- Fékkstu aur fyrir gotteríi? spuröi
Kalli.
- Nei, kellingin tímdi ekki aö
spreöa neinu, sagði Bjössi. Fékkst
þú þening?
- Nei, mín segist vera blönk. Þaö
er tóm della. Kallinn kom alveg rok-
fiskaður úr seinasta túr.
Faðir Kalla var skipstjóri á togara.
Bjössi ætlaöi aö veröa skipstjóri
þegar hann yröi stór. Ekki samt á
togara. Þar var enginn einkennis-
búningur. Hann ætlaði aö veröa
skipstjóri á fragtara eöa risastóru
farþegaskipi í útlöndum. Þar voru
notaöir flottir búningar. Líka kom til
greina að veröa flugstjóri á risaþotu.
Verst aö það var enginn her á ís-
landi. Þá heföi hann getað oröið
herforingi meö fullt af merkjum. Kalla
fannst það asnaleg hugmynd. Hann
sagöi að herforingjar væru alltaf að
hugsa um að drepa. Kalla langaöi
heldur ekkert á sjóinn. Honum
fannst fúlt aö hafa pabba sinn alltaf
hangandi úti á sjó. En þaö sagöi
hann Bjössa ekki. Kalla fannst það
líka vera spennandi tilhugsun aö
vinna í búningi. Hann gat alveg
hugsaö sér að ganga í brunaliðið, -
eða veröa lögga. Verst aö þurfa þá
alltaf aö hitta fyllibyttur í vinnunni.
Samt sem áöur: Ávallt viöbúinn!
slökkviliösmaöur var þó betra. Þaö
fannst Bjössa líka.
Þeir ákváöu aö byrja söfnunina í
glæsihverfinu í Ásnum upþaf Valda-
sjopþu. Þar bjó næstum eingöngu
fólk sem átti peninga. Þeirra flokkur
varð aö vinna keppnina um nætur-
leikinn á Tidilbeinamótinu. Þaö var
næstum eins og aö skipuleggja
skæruhernað. Enginn drepinn í al-
vöru samt. En nú var það söfnunin.
Ávallt viöbúinn! Eftir rúman klukku-
tíma mundu þeir hittast aftur í Valda-
sjoppu. Þar ætluðu þeir aö telja pen-
ingana og ákveða hvert næst ætti aö
fara.
Tjúllivúlli-tjúllivúlli-tjú-tjú!
Tjúllivúlli-tjú!
Tjúllivúlli-tjúllivúlli-tjútjú!
Tindilbeinahrópiö olli því aö Valdi
í Valdasjoþpu hrökk í kút þar sem
hann grúföi sig yfir Séö og lifaö í
kompunni bak við búðarboröiö.
Hann rauk út aö glugganum og sá á
eftir Tindilbeinunum tveimur sem
höföu rekiö upp þetta org í kór og
stefndu nú skiptu liði í átt á glæsi-
hverfið.
- Djöfuls krakkaormar, tautaöi
Valdi oní bringuna á sér og hélt áfr-
am aö lesa Séð og lifað.
Bjössa varö fljótlega svakalega
kalt. Frostiö var að vísu ekki tíu stig
lengur, hitamælirinn haföi veriö aö
þokast upp að frostmarkinu frá um
morguninn, en hann var að ganga í
suðaustan og fyrstu snjóflygsurnar
límdu sig fastar á andlitið á honum
og bera hnjákollana. Söfnunin gekk
ekki nærri eins vel og hann haföi ver-
ið búinn aö reikna með. Þaö var aö
vísu aðeins á einum stað sem strax
haföi verið skellt á nefið á honum, en
fæstir vildu gefa meira en fimmtíu
krónur. Sumir gáfu hundrað og aö-
eins á einum staö hafði hann fengið
fimm hundruö krónur. Yfirleitt höföu
konur komið til dyra en það var feitur
karl sem rétti honum fimmhundruð-
kallinn út um gættina. Karlinn var
meö svaka vindildrjóla í trantinum
og vildi ekki sjá kvittun, var greini-
lega aö flýta sér. Hurðin small aftur
að stöfum.
Fimmhundruökall dugöi senni-
lega ekki fyrir nema fimm svona
sverum vindlum eins og sá feiti haföi
uþp í sér. Bjössa fannst aö hann
heföi vel getað gefið þúsundkall.
Hann var viss um að hann hafði séö
myndir af þessum digra manni í
blöðunum. Gott ef hann var ekki í
ríkisstjórninni. Hann átti ábyggilega
nóga seöla, hlaut að vera svellmúr-
aöur. Bjössa minnti aö hann hefði
einhversstaðar séð aö hann væri
vinur litla mannsins. Litli maöurinn
hlaut aö hafa fengið meira en fimm-
hundruðkall.
Þaö var ekki nema á einstaka staö
sem Bjössi fékk aö koma innfyrir
meöan rótaö var í buddum og fisk-
aðir upp tíkallar eöa fimmtíu og
hundraökrónuseölar. Hann var orð-
inn svo krókloppinn aö hann gat
varla haldiö á blýantinum þegar
hann krotaöi kvittanirnar og var far-
inn aö sjá eftir að hafa skilið strang-
ann eftir á bak viö öskutunnurnar.
Það var líka erfitt aö ganga uþþrétt-
ur, snjókoman fór vaxandi, - hálf-
gildings slydda, - blautur snjór sem
klesstist við mann og fyllti vitin,
þannig aö best var aö ganga í keng
og setja undir sig hausinn. Bjössi
reyndi þó aö standa teinréttur á
þreþinu meöan hann beið eftir aö
komið væri til dyra. Þá setti hann uþp
glaöbeittan svip og heilsaöi með
skátakveðju, þrír beinir fingur námu
viö harðfrosna hattbrúnina. Ávallt
viðbúinn!
Tennurnar glömruöu í muninum á
Bjössa þegar þeir Kalli hittust á um-
sömdum tíma aftur í Valdasjoþpu.
Hann fann varla lengur fyrir fótleggj-
unum og í hvert sinn sem hann sneri
til höfðinu særöi gaddfreðinn grænn
skátaklúturinn hann á hálsinum.
Kalla var líka orðið ansi kalt. Þó var
hann í hlýrri hettuúlpu og hafði farið í
fööurland innanundir síöbuxurnar,
þrátt fyrir að klæjaði óskaplega
undan. Bjössi fékk ekkert að vita um
föðurlandið, honum heföi áreiðan-
lega þótt þaö hallærislegt.
Tjúllivúlli-tjúllivúlli-tjú-tjú!
Tjúllivúlli-tjú!
Tjúllivúlli-tjúllivúlli-tjútjú!
Tindilbeinahróþiö bergmálaöi aft-
ur í Valdasjoþpu. Vinirnir heilsuðust
að hætti skáta og fóru svo aö bera
saman bækur sínar um söfnunina.
Bjössi haföi þrjú hundruð krónur
framyfir það sem Kalli var búinn að
safna. Valdi sjoppueigandi hafði rok-
iö upp viö hrópiö, kom f ram og spuröi
hvort þeir ætluðu ekkert aö kaupa.
Ef þeir versluöu ekki gætu þeir bara
staöiö úti.
- Ofsalega væri gott að fá sér heitt
kakó núna, sagði Kalli, og kannski
þylsu líka. Þaö væri ekki nema rétt-
látt aö „hjálpin“ borgaöi þaö, bætti
hann við á lægri nótunum.
- Við megum ekki taka af þening-
unum, hvíslaði Bjössi, þar að auki
höfum við gefið kvittanir, það verður
allt aö passa. Þetta er góöverk, þú
manst. Við eigum ekkert aö fá
borgað. En þaö var einn kall sem
vildi ekki kvittun. Vinur litla
mannsins, þú veist. Viö gætum
kannski...
Valdi var kominn framfyrir til aö
fara að stjaka strákunum út. Honum
líkaði ekki við stráka sem héngu inni
f sjopþunni án þess aö kauþa
nokkuö. Svo var honum einhverra
hluta vegna verr viö stráka í skáta-
búningi en aðra stráka. Hann grun-
aði þá um aö vera merkilegir með
sig. Valda var alveg sérstaklega
uþpsigað viö alla sem hann hélt að
þættust vera eitthvað merkilegri en
aðrir. Þegar kennararnir úr skólan-
um rétt hjá sjoþpunni komu að versla
lét hann þá alltaf bíöa drjúga stund.
Fór á bak viö og rótaði í hillum þar til
hann heyröi aö farið var aö banka í
borðið meö tíkalli. Fór þá fram og
sþuröi hvaöa læti þetta væru eigin-
lega, - hvort fólk kynni enga manna-
siöi eöa hvaö.
- Viö ætlum aö fá tvær pylsur og
tvö glös úr kakóvélinni, flýtti Bjössi
sér aö segja þegar Valdi fór aö reyna
aö stugga þeim félögum á undan sér
í átt aö dyrunum.
- Þaö er naumast aö þiö eruö
múraöir núna, rumdi geðvonskulega
í Valda. - Engu líkara en hann heföi
lítinn áhuga á viöskiptunum. Svo fór
hann aftur á bak viö borðið og fiskaði
pylsurnar upp úr pottinum, slengdi
þeim í brauöin, handlék sprautu-
brúsa meö tómatsósu, sinnepi og
remúlaði eins og æföur diskakastari
í jólasirkus í sjónvarpinu.
- Þetta er ekki kakó, sagöi Valdi,
þetta er heitt súkkulaöi, ekta súkku-
laði! Spuröi svo hvort þeir vildu ís
ofan á súkkulaðið. Báöir vildu þaö.
Félögunum var aðeins fariö að
hlýna og voru fljótir að sporörenna
pylsunum. Þeim kom saman um aö
þeir gætu bætt á sig öðrum skammti
og fylgdust svo hugfangnir með sirk-
ustilburöunum viö rafmagnsþottinn.
Valdi var oröinn ögn mýkri á
manninn. Þegar þriöja pylsan á
mann var pöntuö og annar skammt-
ur af súkkulaði varð hann næstum
hlýlegur í viðmóti og spuröi hvort
þeir heföu unnið í getraununum.
Strákarnir gáfu ekkert út á þaö.
Þeim kom saman um aö reyna aö
fara í nokkur hús til viöbótar í tveim
götum í Sundunum. Þar bjó aö vísu
ekki ríkt fólk, en þaö var ekki víst að
verr gengi fyrir þaö. Síðan ætluðu
þeir beinustu leiö hvor heim til sín.
Best aö hittast á morgun og fara
saman aö skila af sér. Ávallt viðbú-
inn!
Bjössa varð fljótlega aftur mjög
kalt. Þaö snjóaöi og snjóaöi og var
enn aö hvessa. Snjórinn var ekki
eins blautur lengur. Aftur var tekiö aö
kólna. Bjössi reyndi aötreinatímann
meðan hann fór í tvær blokkir sem
stóðu í slakkanum ofan viö Sunda-
hverfiö. Allsstaöar var horft á hann
undrunaraugumsvonabúinn. Síöan
tók viö löng gata meö trjám á báða
vegu sem skýldi aðeins fyrir fjúkinu.
Gamlar konur sem komu til dyra
sumsstaðar sögðu aö ósköp væri að
sjá Bjössa og tvær þeirra gáfu hon-
um brjóstsykur. Allir létu eitthvaö af
hendi rakna. Aöeins á einum staö í
þessu hverfi kom kona til dyra sem
sagðist ekkert vilja gefa til Vetrar-
hjálþarinnar. Þetta var þreytuleg
kona, hvorki ung né gömul, á blárós-
óttum innislopp með skuplu á höföi
og skrúbb og skúringartusku í
höndum. Hún hvessti augun á
Bjössa þegar hann hafði borið upp
erindiö:
- Ertu aö betla af mér peninga?
Veistu handa hverjum þú ert aö
betla? Vetrarhjálþinni? Þaö var þá!
Réttast væri aö ég fengi þaö sem þú
ert búinn aö safna. Þá kæmu pening-
arnir þó í góðar þarfir. Það væri
sannkallaö góöverk. Nei, farðu ekki,
þú ert blár af kulda. Komdu innfyrir, -
ég skal segja þér frá Vetrarhjálþinni.
Bjössi ætlaði að hlauþa niöur
þrepin frá húsinu, en konan náöi aö
fleygja frá sér skrúbbnum og þrífa í
öxlina á honum. Bjössa var kippt inn-
fyrir dyrnar og hurðinni skellt aftur.
Avallt viðbúinn!
- Þú deyrð úr kulda ef þú ferð
strax út aftur. Þaö er eitt og annað
sem mig langar að segja þér. Drott-
inn minn, aö sjá útganginn á þér,
hverskonar f ígúruverk er þetta eigin-
lega? Ekkert skil ég í fólki aö hleypa
börnum út svona klæddum.
Bjössi fylgdi konunni auðmjúkur í
eldhúsið. Þar var bökunarilmurenda
ekki nema vika til jóla. Tvö smábörn
léku sér þar á gólfi og Bjössa sýndist
þremur stærri krökkum bregöa fyrir í
herbergi innaf eldhúsinu þar sem
oþið var inn í hálfa gátt. Konan lok-
aöi dyrunum þangaö inn, dró fram
stól og bauð Bjössa að fá sér sæti.
íbúðin var lítil og eldhúsið þröngt.