Morgunblaðið - 06.10.2004, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 6. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra mælti fyrir
fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2005 á Alþingi í
gærmorgun. Að því búnu fóru fram umræður
um fjárlagafrumvarpið. Stóðu umræðurnar yfir
í allan gærdag. Ráðherra gerði þar m.a. grein
fyrir áformum ríkisstjórnarinnar í skattamál-
um, m.a. lækkun tekjuskatts. Sagði hann skyn-
samlegt að ráðast í þær skattalækkanir nú „og
láta heimilin njóta þess þegar mikill afgangur er
á ríkissjóði“, sagði hann.
Stjórnarandstæðingar gagnrýndu á hinn bóg-
inn skattastefnu ríkisstjórnarinnar. Sögðu þeir
m.a. að fyrirliggjandi tillögur um skattalækk-
anir fælu í sér misskiptingu. „Þannig eiga þeir
að fá mest sem hafa mest og þeir að fá minnst
sem hafa minnst,“ sagði Jón Bjarnason, þing-
maður Vinstri grænna.
Fjármálaráðhera sagði m.a. í upphafi máls
síns að mikill uppgangur væri nú á flestum svið-
um þjóðarbúskaparins og fátt sem benti til ann-
ars en að framhald yrði á þeirri þróun næstu ár-
in. „Þannig eru horfur á að landsframleiðsla
aukist um nær fjórðung á árunum 2003 til 2007
og kaupmáttur ráðstöfunartekna heimilanna
aukist um 15%. Verðbólga mun verða vel innan
marka verðbólgumarkmiðs Seðlabankans og
störfum fjölga umtalsvert. Framkvæmdir við
uppbyggingu stóriðju ráða miklu um hagvöxt-
inn en einnig aukin einkaneysla og íbúðafjár-
festing. Við þessar aðstæður er mikilvægt að
beita ríkisfjármálunum til að hamla gegn inn-
lendri eftirspurn á næstu tveimur árum þegar
framkvæmdirnar eru sem mestar.“
Ráðherra sagði að fjármálafrumvarpið end-
urspeglaði þessar áherslur. „Þar er gert ráð fyr-
ir rúmlega 11 milljarða króna tekjuafgangi eða
sem nemur 1¼% af landsframleiðslu. Þetta er
3½ milljarði króna meira en síðustu áætlanir
fyrir árið 2004 benda til og 17½ milljarðs króna
viðsnúningur frá árinu 2003. Breytingin er enn
meiri þegar leiðrétt hefur verið fyrir ýmsum
óreglulegum gjalda- og tekjuliðum sem hafa
ekki áhrif á rekstur ríkissjóðs, eða sem nemur
21 milljarði milli 2003 og 2005. Betri afkoma rík-
issjóðs stafar annars vegar af auknum umsvif-
um í efnahagslífinu sem skilar meiri tekjum og
hins vegar af auknu útgjaldaaðhaldi. Ég vek at-
hygli á því að í frumvarpinu er ekki að svo
stöddu gert ráð fyrir sérstökum tekjum af sölu
eigna umfram það sem hefðbundið er að áætla
af sölu fasteigna og jarða. Hins vegar er í frum-
varpinu gert ráð fyrir fyrsta skrefi í lækkun
tekjuskatts einstaklinga.“
Skattalækkanir lögfestar á haustþingi
Sagði ráðherra að gert væri ráð fyrir að fyrsti
áfangi lækkunar tekjuskatts einstaklinga kæmi
til framkvæmda á næsta ári, þ.e. skatthlutfallið
myndi þá lækka úr 25,75% í 24,75%. „Ennfrem-
ur er gert ráð fyrir að eignarskattur einstak-
linga og lögaðila verði felldur niður á
kjörtímabilinu. Annar áfangi tekju-
skattslækkunar tekur gildi árið 2006
og lokaáfanginn kemur til fram-
kvæmda árið 2007.“ Sagði hann
stefnt að því að lögfesta allar þessar
breytingar á þessu haustþingi. „Auk þess verð-
ur unnið að endurskoðun virðisaukaskatts í
samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinn-
ar,“ bætti hann við.
Ráðherra gerði fyrirhugaðar skattalækkanir
áfram að umtalsefni. „Sumir hafa gagnrýnt
þessi áform,“ sagði hann, „og sagt þau ótímabær
og að skattalækkanir geti orðið til að kynda
óeðlilega mikið undir innlendri eftirspurn á
næstu árum. Ég er ósammála þessu og tel þvert
á móti að það sé skynsamlegast að ráðast í
skattalækkanir og láta heimilin njóta þess þegar
mikill afgangur er á ríkissjóði enda eru þær
tímasettar með tilliti til efnahagsaðstæðna.“
Ráðherra sagði að í þessu máli, eins og svo
mörgum öðrum, væri mikilvægt að menn horfðu
á heildarmyndina og skoðuðu þróun ríkisfjár-
málanna í heild á næstu árum.
„Ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að verja
umtalsverðum fjárhæðum til að lækka skatta er
tekin að vel athuguðu máli eftir að hafa skoðað
alla þætti efnahagsmála vandlega, ekki síst
hvernig megi auka aðhald í útgjöldum ríkis-
sjóðs. Farið hefur verið vandlega í saumana á
fjölmörgum þáttum útgjalda
með það fyrir augum að hag-
ræða og spara og verður
hert á þeim áformum á
næstu misserum. Þessi við-
leitni endurspeglast glöggt í
niðurstöðutölum fjárlaga-
frumvarpsins sem sýna að
útgjöldin muni standa í stað
að raungildi milli áranna
2004 og 2005 og lækka í hlut-
falli við landsframleiðslu úr
32,2%, í 30,8%. Þessi þróun
heldur áfram á árinu 2006 en þá er gert ráð fyrir
að hlutfall útgjalda lækki enn frekar eða í 29,8%
af landsframleiðslu. Niðurstaðan af þessu er sú
að skattalækkanir munu ekki hleypa öllu í bál og
brand eins og sumir hafa verið að spá. Þvert á
móti er niðurstaðan sú að skattalækkunar-
áformin muni falla vel að áframhaldandi stöð-
ugleika í efnahagsmálum.
Ég tel því fyllilega tímabært að halda áfram á
þeirri braut sem ríkisstjórnarflokkarnir hafa
markað á undanförnum árum bæði á þessu kjör-
tímabili og hinu næsta á undan þegar markvisst
hefur verið gripið til skattalækkana, bæði hjá
einstaklingum og fyrirtækjum.“
Ráðherra hélt áfram og rifjaði upp að tekju-
skattur einstaklinga hefði lækkað um 4% 1997
til 1999. Því næst hefði tekjuskattur fyrirtækja
lækkað úr 30% í 18% á árinu 2002. „Afleiðing
þess var sú að tekjur ríkissjóðs af þeim skatti
jukust en minnkuðu ekki eins og ýmsir spáðu. Á
sama tíma voru eignaskattar ein-
staklinga og fyrirtækja lækkaðir
um helming. Erfðafjárskattur var
lækkaður um helming á þessu ári og
einnig var nýtt skref stigið í átt til
niðurfellingar hátekjuskattsins svo-
nefnda og mun hann endanlega falla niður í lok
næsta árs. Nú er röðin komin að því að stíga
næstu skref í lækkun tekjuskatts einstaklinga
og afnema eignarskattana.“
Kaupmáttur aukist
Ráðherra fjallaði ennfremur um langtíma-
áætlun í ríkisfjármálum og sagði að meginnið-
urstaða hennar væri sú að áfram myndi ríkja
stöðugleiki í efnahagslífinu. „Gert er ráð fyrir
umtalsverðum hagvexti 2005 og 2006 en hægari
vexti árin 2007 og 2008. Mikill innflutningur
vegna (stóriðju)framkvæmdanna leiðir óhjá-
kvæmilega til umtalsverðs halla á viðskiptum
við útlönd en talið er að rekja megi meira en
helming hallans til þeirra. Það dregur því veru-
lega úr viðskiptahalla á nýjan leik þegar fram-
kvæmdum lýkur og álútflutningur nýrrar verk-
smiðju segir til sín. Búast má við að verðbólga
aukist lítillega þegar framkvæmdirnar eru í há-
marki en lækki aftur þegar þeim er lokið. Kaup-
máttur mun aukast verulega og atvinnuleysi
minnka fyrri hluta tímabilsins. Á síðari hlutan-
um hægir á kaupmáttaraukningunni og atvinnu-
leysi eykst lítillega. Einnig
verður umtalsverður af-
gangur á ríkissjóði þegar
framkvæmdirnar eru í há-
marki á árunum 2005 til
2006 eða sem nemur um
1¼% af landsframleiðslu.
Jafnframt lækka skuldir rík-
issjóðs á sama mælikvarða.
Samkvæmt framreikning-
unum er hins vegar gert ráð
fyrir nokkrum halla árin
2007 og 2008 enda dragast
þjóðarútgjöld þá beinlínis saman og verulega
hægir á hagvexti.“
Ráðherra sagði þó rétt að hafa fyrirvara á
framreikningum af þessu tagi, sem næðu yfir
langt tímabil.
„Eins er mikilvægt að hafa í huga að í for-
sendum langtímaáætlunar er ekki gert ráð fyrir
tekjum af sölu Landssímans. Hér ráða varfærn-
issjónarmið ferðinni eins og eðlilegt er í slíkri
áætlanagerð. Það verður hins vegar að teljast
afar líklegt að Landssíminn verði seldur á kjör-
tímabilinu, vonandi á næstu misserum. Það mun
skila umtalsverðum sölutekjum í ríkissjóð og
gefa færi á lækkun skulda umfram það sem hér
er gert ráð fyrir. Árlegur vaxtakostnaður rík-
isins mun því geta lækkað umtalsvert sem aftur
bætir afkomu ríkissjóðs. Að öllu samanlögðu má
því ætla að afkoma ríkissjóðs verði að jafnaði þó
nokkru betri á framreikningstímabilinu en hér
er sýnt, ekki síst ef ráðist verður í enn frekari
stóriðjuframkvæmdir eins og ýmis-
legt bendir til að geti orðið.“
Einar Már Sigurðarson, þing-
maður Samfylkingarinnar, sagði í
upphafi sinnar framsögu að reynsl-
an sýndi að lítið mark væri takandi á
fjárlagafrumvörpum ríkisstjórnar Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokksins, hvort sem litið
væri til ríkisútgjalda eða þess afgangs sem áætl-
aður væri. „Það virðist því miður vera þannig að
það sé afskaplega lítil stjórn á útgjaldaaukningu
ríkisins. Það sem hefur hins vegar bjargað því
sem bjargað verður er það að hagvöxturinn hef-
ur verið það mikill að hann hefur skilað rík-
issjóði stórauknum tekjum. Þannig hefur verið
hægt að ná endum saman,“ sagði hann meðal
annars.
Einar Már fjallaði einnig um áform ríkis-
stjórnarinnar um skattalækkanir. Hann sagði
ríkisstjórnina fara í manngreinarálit í þeim efn-
um. Samkvæmt tillögum hennar myndu ekki öll
heimili njóta þeirra. Samfylkingin vildi fara aðr-
ar leiðir. Til að mynda vildi hún lækka matar-
skattinn úr 14% í 7% og þar með matarreikning
íslenskra heimila um fimm milljarða króna. Slík
skattalækkun kæmi öllum vel og styrkti kaup-
mátt almennings án þess að ýta undir ofþenslu.
Jón Bjarnason, þingmaður Vinstri hreyfing-
arinnar – græns framboðs, gerði skattastefnu
ríkisstjórnarinnar einnig að umtalsefni.
„Skattastefna þessarar ríkisstjórnar er skýr,“
sagði hann. „Þeir sem hafa mest fá mest. Þannig
er gert ráð fyrir að tekjuskattur einstaklinga
lækki um eitt prósentustig á næsta ári. Ef dæmi
er tekið af einstaklingi með tvær milljónir í árs-
tekjur mun skattalækkun gefa þeim einstaklingi
20 þúsund krónur á ársgrundvelli. Skattalækk-
unin mun hins vegar gefa einstaklingi með 6
milljónir í árstekjur sextíu þúsund krónur. Sá
sem hefur sex milljónir í árstekjur mun því fá
300% meira heldur en einstaklingur með 2 millj-
ónir í árstekjur.“ Spurði hann því næst hvort
ekki væri sanngjarnara að allir þjóðfélagsþegn-
ar fengju jafnstóra sneið af skattalækkunar-
köku ríkisstjórnarinnar.
Jón fjallaði einnig um skólagjöld og komu-
gjöld á heilsugæslustöðvar. „Það á að leggja
skólagjöld á í ríkisháskólum,“ sagði hann.
„Hækkun innritunargjalda er ekkert annað en
leið stjórnarflokkanna að fara bakdyramegin til
að leggja á skólagjöld. Vinstri hreyfingin –
grænt framboð mótmælir skólagjöldum í rík-
isháskólum. Þá má nefna að gert er ráð fyrri að
komugjöld á heilsugæslustöðvar hækki á næsta
ári og er ráðgert að hækkunin skili tæpum 30
milljónum. Þessi hækkun þarf nú ekki að koma á
óvart heldur er hún í samræmi við hækkanir á
komugjöldum til sérfræðinga í fyrra og minni
þátttöku ríkissjóðs í lyfjakostnaði og hjálpar-
tækja.“
Magnús Stefánsson, þingmaður Framsóknar-
flokksins og formaður fjárlaganefndar Alþingis,
sagði m.a. í upphafi máls síns að fjárlagafrum-
varpið fyrir árið 2005 bæri með sér að ríkissjóð-
ur stæði vel. Sagði hann ljóst að í megindráttum
hefði tekist að halda hér uppi efnahagslegum
stöðugleika á undanförnum árum. Allt útlit væri
fyrir að svo yrði á næstu árum.
„Hagvöxtur hefur verið nánast viðvarandi,
kaupmáttur ráðstöfunartekna hefur aukist mik-
ið og allt útlit er fyrir að þessi þróun haldi
áfram,“ sagði hann. Þá sagði hann að Íslend-
ingum hefði tekist að halda uppi einhverri bestu
heilbrigðisþjónustu sem þekktist. Sama mætti
segja um velferðarmálin almennt.
Vill aðrar áherslur
Guðjón A. Kristjánsson, formaður Frjáls-
lynda flokksins, fjallaði eins og margir stjórn-
arandstæðingar um áform ríkisstjórnarinnar
um skattalækkanir. „Við í okkar flokki Frjáls-
lynda flokknum höfum, eins og
menn kannski vita og muna, lagt upp
aðrar áherslur í skattamálum. Við
bentum á það í kosningabaráttunni
að það þyrfti að taka á persónuaf-
slættinum og hækka hann, þannig
að þær skattabreytingar, sem menn treystu sér
til að gera, nýttust þá betur þeim sem lægri hafa
launin,“ sagði hann.
„Við erum algjörlega andvíg því að það sé ver-
ið að fella niður hátekjuskattinn á meðan þeir
sem lægstu launin hafa sitja eftir,“ bætti hann
við. Guðjón gerði kjör ellilífeyrisþega einnig að
umtalsefni. Sagði hann í því sambandi að ellilíf-
eyrisþegar greiddu hærri skatta um þessar
mundir en áður. „Þar til viðbótar er svo inni í
skattkerfinu og bótakerfinu ákvæði um það að
ef þetta fólk hefur tekjur úr lífeyrissjóði þá skuli
skerða bætur þess. Um þetta höfum við í Frjáls-
lynda flokknum flutt ákveðin mál,“ sagði Guð-
jón.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra í fyrstu umræðu um fjárlagafrumvarpið
„Skattalækkanir
munu ekki hleypa
öllu í bál og brand“
Stjórnarandstæðingar segja skattastefnu
ríkisstjórnarinnar fela í sér misskiptingu
Stjórnarandstaðan gagnrýndi meðal annars skattastefnu ríkisstjórnarinnar í fjárlagaumræð-
unni á Alþingi í gær. Hér sjást þingmenn hlýða á umræðurnar og glugga í skjöl.
Morgunblaðið/Sverrir
Geir H. Haarde fjármálaráðherra mælti fyrir frumvarpi til fjárlaga á Alþingi í gær.
Lítil stjórn á út-
galdaaukningu
ríkissjóðs
Heimilin njóti
afgangs hjá
ríkissjóði