Sunnudagsblaðið - 23.04.1961, Blaðsíða 3

höggvaraiist stóðu þeir mjög
framariega og þeir byggðu
fagurLega ■ úr steini, Ej. ó
skýrt enn, hverr.ig þeim
tókst a,5 höggva og rista
myndir í stein og smíða sér
steinverkfæri, svo auðvelö
lega sem fömleifar sýna.
Einnig er mönnutö ráðgáta,
hvernig þeir gátu flutt stór
eflis björg til býgginga og , menningarþjóðir voru
annarra mannvirkja alllaWgá dýrkendur, Hvort sem
um menn, • er komið höfðu
fyrir löngu að austan og
flutt með sér mikla þekk
ingu og tækni. Almennt
mun þó talið, að hér sé ein
vörðungu um að ræða helgi
sagnir, og hafi allt gott og
göfugt hlotið að kcnna ao
austán, eins og sólin rís í
austri, þar eð hinar fornu
sól
MAÐURINN
myndinni er afkom-
andi hinna fornu
áI
f>
vegu. Eru dæmi um, að þeir
hafi flutt 60—100 honna, —■'
jafnvej 200 tonna klétta til
mannvírkja sinna. Fatnað
ófu þeir úr ull eða jurta
trefjum og notuðu fjaðrir
til skrauts. Verkfæri gerðu
þeir sér úr ýmsum má'lm
um og steini, en ekki er vit
að til, að þeir hafi þekkt
járn. Bjargræðisvegurínn.
var landbúnaður c-g í sam
bandi við ræktunina gerðar
vandaðar áveitur en vel séð
fýrir samgöngum með brú
argerð og vegarlágningu.
Ymsar kenningar hafa
komið fram um það, hver sé
uppurin rauðskinnamenn-
ingarinnar í Vesturhéimi tili
forna. Hafa engin svör feng
izt vig þeirri spurningu enn.
Eih kenningin er sú, ævin
þá . hljóta þetta að teljast
merkilegar sagnir, og kem
ur fleira til greina, því að
einnig voru sagnir um ■ það
eða spádómar, áður en Ev
rópumenn komu ti| Vestur
héims, að menn mundu
kóma úr. austri og leggja
undir sig löndin. Verður
naumast komizt hjá að líta
svo á, að sá spádómur hafi
rætzt með komu Evrópu-
mánna til Vesturheims. •
En hvort sem menning
rauðskinna hefur uþpruna
lega verið komin frá Atlan
tis eða öðrum stöðum elleg
ar hún hefur þróazt sjálf
stæð og ein frá upphafi
vega, hefur hún átt að baki
sér langa sögu og þróun, án
þess að nokkurra áhrifa
gætti annars staðar frá.
týraleg að vísu, að íorn Gréinar .. hénnar'. voru líka
menœng VesturHeims eigi
rót sína að rekja til Atlant
is, . meginlandsins mikla,
nckkuð aðskildar og serein
kenni. sterk hjá hverri. En
það er fleira, sem vekur at
ÞEGAR Evróþumenn komu
fyrst til Vesturheims, hittu
þeir fyrir rauðskinna kyn
þætti, er flestir voru tiltölu
lega skammt á veg komnir
í siðum og * verkmenningu,
frumstæðir og fávísbr, en þó
voru þar við líði hámenn
ángárríki, þar sem andleg
menning hafði komizt til
■nokkurs þroska, og fomleif
ar béra vitni um það, að þau
hafi verið stórum fleiri áð-
ur fyrr. Þessi’ menningar
. híki liðu , undij. lok þegar
með landnámi Evrópumanna
er beittu frumbyggjana
hilífðarlausum yfirgaaígi og
miskunnarleysi. Landvinn
íngagræðgin og ágirndin
urðu öllum öðrum hvötum
yfirsterkarí hjá hinum að
komandi herjum, og frum
hyggjarnir urðu að lúta í
lægra haldi í ærið ójöfnum
íeik. En í þesúsm svipting
um fóru miklir menningar-
legir fjársjóðir forgörðum,
og nútímamenn mega harma
það, hvé ócrúieg ókjör af
þekkingu um frumþjóðirnar
og ménningu þeirra hafa
glatazt á landvinningatíman
um.
Kunnustu menningarþjóð
sem sagnir herma að legið
hafii endur- fyrir löngu þar
sem Atlantshafið er nú. Því
irnar voru. Inkarnir í Perú, er ekki endilega haldið fraú*
Mayar í Mið Ameríku og
Aztekar í Mexíkó.. Eins og
að líkiun lætur var ærið
margt í menningu þessara
þjóða frábrugðið evrópskri
menningu, En þó á það eink
um við um ytra þorð menn
ingarinnar. Siðmenntaður
. maður er á sviþáðri þroska
braut, hvaða menning seru
mótar hann, og stefnán er
hjá öllum hin sama. þótt
ýmsar götur séii farnár og
áfangamir ekki ævinléga
teknir í sömu röð. Hugsun
arháttur og viðhorf sið
menntaðra rauðskinna var
annað heldur en í Evrópu.
Litið var nokkuð öðnun
augum á mannlífið meðal
þeirra og mannfómir víðast
tíðkaðar. En orðheldni var
t. d. talin sjálfsagðari en
með Evróþumönnum. Vald
trúarbragðanna var mikið,
en þau voru sólardýrkun og
, var prestastéttin fjölménn. I
steinsmíði allri og mynd
að Ameríka ■ hafi byggzt frá
AtJantis, heldur hafi ■ menn
ángin borizt baðan vestur á
bóginn, enda hafi • frum
menningamki Yesturálíu
verið eins konar útkjálka
foyggðir eða nýlendur frá
Atlantis. Það er -ýmislegt í
menningarsögu og náttúru
fari, sem styður þessa kenn-
ingu, þótt auðvitað mæli
annað á móti. Henni til sönn
unar hefur iðulega - verið
bent á það, að báðurn megin
Atlanrshafsins eru pýramád
ar, sem reistir voru - í fom
eskju. En ef ti] vill eru at
hyglisverðastar í þessu sam
bandi sagnir þær; sfem með
al Veturheimsþjóða • gengu
hygli á sérkennilegum þró
unarferli hennar. Það er á
lit manna, byggt á reynslu
og athugun • í hinum gamla
heimi, að menning eigi auð
veldast uppdráttar írhinu
■svala loftslagi tempraða belt
isins, þar sem náttúran ar
ekki gjöfui um of og leggur
mannskepnunni til hæfileg
viðfangsefni, án þess að géra
til hennar óþarflega miklar
kröfur. En hvers vegna risu
þá ekki hæsiu tindar rauð
skinnamenningarinnar í
• Norður Ameriku og sunnan
verðri Suðux-Ameríku, þar
sem loftslagið cr temprað,
heldur en einmitt í sjálfu
hitabeltinu eða ihið næsta
því eins og raun hefur. á
orðið? Sú-kenning, að villi
þjóðir hafi hrakið menning
arþjóðirnar að sunnair, og
VWWWWWWVWWWWWI
norðan, unz þær neyddust tél
að setjast að í heiíum lönd
um, virðist harla ósennileg,
svo að telja verður að engin
skýring hafi enn á þessu
fengizt.
Menning Inka, Azteka og
Maya hefur skilið eftir mikí
ar fornleifar, en, saga þeirra
hefur borizt nútímanum í
brotum. En það eru víðar
rústir borga cg bygginga en
í löndum- þessara þjóða.
Miklar og merka;- rústir er
einnig að finna í Panama,
Ecuador o<r Colombiu. og
eftir fornleiftmum haia
fræðimenn reynt að þreida
sig gegnurn myrka kafla f
sögu og menningu fornþjöð
anna. En hvarvetna komua
fram illsvaranlegar spurning
ar og hinar margvíslegusí.u
ráðgátúr. Greint er á miili
ýmissa- menningartímabila
og menningarþjóða, er
býggðú sömu lönd á ma
munandi tiímum, og urrv
margar þjóðirnar verður ekk
ert vitað n’ema það, sem lesa
má út úr hrundum marat
virkjum þeirra.
Áður en menning Inka
tók að blómgast í Penii.
hafði risið önnur menning i-
landi þeirra, og eldra
þeir, en að nokkru samtíman
var Chimuríkið á strönd
Perú. En norðúr af Chiimx
rikinu, í Ecuador og Colom
blu er vitað um tvær merlv:
ar m.enningarþjÓðir eða kyft
þætti, sém. sáralitlar hekr..
ildir eru til una, fyrir utar.
fomleifarnar. í Panama hef
ur verið grafin upp eldfoir>
borg menningarþjóðar. og
néfnist borgin Coclé. En fyr
ir utan þáð, sem hér hefor
verið talið, er vitað um, að
víðs vegar í Ecuador, Perú,
Bolivíu og yflr i jaðra Br»
zilu og ChiLg eru rústn-
borga sem gleymdar men.a
ingarþjóðir hafa byggt. Þú
feru epn • sagnir um borgír.
sem ejga að Vera algerlega
týndar I frumskógum Bra
zilíú .. og Mið Ameríku. En
mestur &r þð leyndardómur
inn í kringum borgina Tia
huanacu viS Titicacavatn 4
landamærum Bolivíu og
Perú. Er hennar hér getið
síðast ý þeSsari upptalningn.
þó að hún sé talin elzt allra
borga f Ameriku, og um leið
í alla staði hin merkasta.
Framhald á 7. sið i.
Hvaða jb/dð byggði Tiahuanacu, leynisf
fornmenning í skógum Brazihu ?
Sunnudaésfafaðið 3í