Frjáls þjóð - 01.10.1955, Blaðsíða 7

Laugardaginrt 1. október 1955
FBJALS ÞJÚ Ð
f
Einn skattur í stað margra
I jWWVVVWVWWVWWV^VVW^AWWWWUViVWWVV
Framh. af 5. si5u.
styrks úr ríkissjóði cða
sveitarsjóSi eftir nánari
reglum meÓ tilliti tii fjöl-
mennis sóknar og annars,
sem máli skipti, og þyrftu
þær reglur engan veginn að
vera handahófslegri en nú-
verandi reglur.
★
T Ttsvör. Samkvæmt út'svars-
V* lögum skal útsvar á lagt
eftir efnum og ástæðum. í
reynd er útsvar lagt eftir fyrir-
fram ákveðnum stiga á tekjur
og eignir, svo og veltu hjá
þeim, er sjálístæðan atvinnu-
rekstur stunda,
í samræmi við það, sem sagt
hefur verið um eignaskattinn
hér að framan, verður hér tal-
ið, að eignaútsvar beri að
leggja niður, eða, ef menn ekki
vilja það, þá að sameina það
tekjuútsvarinu með því að um-
reikna eignirnar í tekjur.
Hvað snertir veltuúrsvarið,
þá verður engan veginn komið
auga á, að stærð veltu, út af
fyrir sig, segi nokkuð til um
efnahag skattgreiðenda. Veltu-
útsvarið hefur sennilega verið
upp tekið vegna skattsvika, og
þá verið ályktað sem svo, að
skattsvik atvinnurekenda væru
í réttu hlutfalli við stærð veltu.
Með þessu hefur ríkis-
valdið viðurkennt skattsvik-
in og refsað beim, sem ekki
hafa fylgzí með í því kapp-
hlaupi.
Afleiðingar þessarar stefnu
eru margs konar, bæði hag-
rænar og siðferðilegar. Svo
óbilgjörn hefur þessi skatt-
álagning verið, að skattar og
útsvar hafa numið meira en
nettótekjum atviimurekandans,
jafnvel taprekstur hefur verið
skattlagður. Hér er eins og
kostað hafi verið kapps um að
reka menn út á skattsvikaleið
í sjálfsvörn. Afkastamikill at-
vinnurekstur með lítinn ágóða
á framleiðslueiningu verður
hér harðast úti, fyrirtæki með
litla veltu og mikinn ágóða á
framleiðslueiningu sætir betri
kjörum. Ætli þetta sé nú það,
sem þjóðfélagslega séð er
æskilegast? Það er.fáránlegt að
ætla sér að mæta skattsvikum
á þann hátt að koma öllum til
áð svíkja hlutfallslega jafnt,
og það er ábyrgðarhluti að gefa
þjóðinni slíka forskrift í sið-
ferðilegum efnum. Veltuút-
svarið er óréttlátt, og það á því
að afnema það, skattsvik ber
að taka öðrum og harðari tök-
um, og til róttækra ráðstafana
verður að grípa til að leiða þau
í Ijós.
★
Við erum nú komin að þeirri
niðurstöðu, að útsvar verði lagt
á tekjur. eins og tekjuskattur-
inn, og þá liggur næst fyrir að
athuga, hvort hægt verði að
gera útsvörin og tekjuskattinn
að sama skatti og þar með
komasf að því marki, að að-
eins skuli lagður á einn al-
mennur skattur.
Aðalannmarkarnir á því að
leggja á einn skatt, lagðan á
af einum og sama aðilja og inn-
heimtan af einni og sömu stofn-
un og skipta síðan skatttekjun-
um milli ríkisins og sveitarfé-
laganna, eru þeir, að tekjuþörf
liiuna ýmsu byggðarlagða er
misjöfn, sem aftur stafar af
ýmsum aðstseðum og orsökum.
Það er þó engan veginn svo, að
ekki megi finna leiðir úr þess-
um vanda, og skal nú hér sem
dæmi drepið á eina, en fleiri
leiðir koma þó mjög til greina.
Til dæmis væri hægt að endur-
skoða algerlega verkaskipting-
una milli ríkisins og sveitar-
félaganna og haga henni til
samræmis við hina nýju skött-
unaraðferð. En hætt er við, að
erfitt væri að fá samþykkta svo
róttæka leið.
Sú leið, sem ég ætla hér að
gera að umtalsefni, er í stuttu
máli á þessa leið:
Lagður sé á einn skattur
til ríkisins eftir lögákveðn-
um, stighækkandi „skala“.
Hvert sveitarfélag getur svo
í saniræmi við sína fjár-
hagsþörf ákveðið tölu, sem
margfalda eigi ríkisskattinn
með til að fá sveitarfélags-
skattinn.
Sveitarfélagsskatturinn að
viðbættum ríkisskattinum er
er þá heildarskatturinn. Heild-
arskatturinn er einnig jafn
ríkisskattinum margfölduðum
með tölu sem er einum heil-
ur hærri en sú tala,.sem sveit-
arfélagið ákveður, að margfalda
eigi með, og gildir þetta jafnt,
hvort sem um er að ræða skatt
hvers einstaklings eða summu
skattanna á alla íbúa sveitar-
félagsins, og er því auðvelt að
reikna út'þann hluta, er sveit-
arfélagið á að fá greiddan.
Kostir þessarar leiðar eru
þeir, að hún er einföld í fram-
kvæmd og samrýmist greiðlega
vélavinnu við skattálagningu
og sparar mikið í bókhalds- og
innheimtuvinnu. Ókosti munu
menn sjálfsagt geta fundið á
henni og þá margvíslega, en'á
mismunandi rökum reista.
Hér er t.d. gert ráð fyrir, að
menn séu skatt- og ,.útsvars-
skyldir“ á einum og sama stað.
Fyrir einstaklingana er þetta
kostur, en frá sjónarmiði
margra sveitarfélaga mundi
þetta vera talinn ókostur. Ég
tel þó, að hiklaust eigi að
fara þessa leið, en hins vegar
þyrfti þá jafnframt að endur-
skoða lögin um heimilisfesti,
enda er það fyrir löngu og af
mörgum ástæðum orðið meir
en tímabært.
Kostir þess, að menn séu
skattskyldir á einum og
sama stað, bæði til rikis og
sveitar eða bæjar, eru, að
með bví fæst aukið öryggi
fyrir einstaklingana, það
kemur í veg fyrir mikinn
kostnað, erfiðleika og mála-
ferli, auk þess sem bað er
hagkvæmast og ódýrast í
framkvæmd.
Tap það, er einstök sveitar-
félög kunna af þessu að hafa,
er vandamál, sem hægt ætti
að vera að leysa, en á þessu
máli eru og verða ávallt marg-
ar hliðar, og verða þær ekki
ræddar hér, þar sem deilan
um, hvar réttmætt sé„ að ein-
staklingur eigi að greiða sitt
útsvar, verður ekki tekin til
meðferðar hér.
Erfiðleikum mun valda í
sambandi við þessa sköttunar-
og innheimtuleið hinn mikli
fjöldi smárra sveitarfélaga, sem
gerir þá aðilja of marga og af-
kastalitla, sem saman þarf við
að sælda. Þessi fjöldi og smæð
sveitarfélaga er raunar á
ótal mörgum fleiri sviðum
Þrándur í Götu. Síækkun
sveitarfélaganna hefur á und-
anförnum árunr nokkuð verið
á dagskrá, og var á fulltrúa-
ráðsfundi Sambands íslenzkra
sveitarstjórnafélaga 1951 sam-
þykkt tillaga til ríkisstjórnar-
innar um að kjósa nefnd til að
framkvæma nákvæma athugun
á, hvort tímabært sé að stækka
sveitarfélög landsins með því
að sameina þau þannig. að ekki
séu undir 500 íbúum í neinu
syeitarfélagi, nema sérstakar
landfræðilegar ástæður liggi
til.
★
‘C'g hef nú rætt þá almennu
skatta, sem lagðir' eru á
einstaklingana í hlutfalli við
efnahag, og bent á leiðir, sem
fara megi til að gera þá ao ein-
um skatti. Það er ekki skoðun
mín, að þetta séu þær leiðir
að markmiðinu, sem endilega
ætti að fara, en tilgangurinn ér
að sýna fram á, að leiðir séu til,
og jafnframt að' hvetja menn
til umhugsunar um málið. Það
er trú mín, a'ð með því móti
miði því fram á við og krafan
um, að aðeins verði lagður á
einn skattur, og álagning og
innhéimta verði- sámeiginleg
'fyrir ríkið og sveitaifélögin, nái
FjármáJatíiíndi
3. hefffi 1955 er komið uff
Fylgizt með þjóðarbúskapnum og ger-
izt áskrifendur að Fjármálatíðindum.
Fjögur hefti á ári.
Aðeins 25 kr. árgangurinn.
liagfrceðidcild
Land.sliankans
Hóka.rerzlun •
Isafoldar:

Hef opnað
Saumastofu og kápuverzlun
að Hverfisgötu 37 (áður að Hverfisgötu 49).
ÁRNIEÍNARSSON,
domuklæðskeri. — Sími 7021.
Afl.V.V-WAVJ
Úr veúri rerölti -
Frh. af 4. síðu:
haustið bjóst hann til Indlands-
ferðar. Hann lagði land undir
fót norður Afríku, átti stundar-
dvöl á fílabúi, þar sem ungir
fílar voru tamdir til vinnu, og
hélt síðan inn í Súdan við bæ-
inn Júba, skammt frá eystri
upptökum Nílar. Hann ætlaði
að komast á bátnum norður
Níl til Kartúm og þaðan austur
að Rauð'ahafi. En ensk lögregla
tók hann höndum. visaði honum
úr landi og rak hann aftur suð-
ur yfir landamærin.
Þá hætti hann við Indlands-
ferö og stefndi inn í frönsku
Mio-Afriku. En hann var hand-
tekinn i Bangassou og sendur
til baka. Þá tók hann það ráð,
að hann seldi riífil sinn og
tók sér far með fljótabáti niður
Kongó til Leópoldville. í þeirri
ferð fékk hann belgískt vegabréf
í frönsku borginni Brazzaville,
og nú gat hann í fyrsta skipti
ferðazt með lögiegum hætti. Til
Leópoldville fékk hann senda
peninga frá Danmörku, svo að
hann eignaðist fyrir fari til
portúgölsku nýlendunnar An-
góla í Vestur-Afriku. Þangað
kom hann í-ársbyrjun 1950. Þar
féfck hann sér um stundarsak-
ir vinnu við hamprækt.
Verzlunarmaður í Kóngó.
ffitlu síðar bauðst honum vinna
** á vegum hinna tékknesku
Bata-verksmiðja. Hann átti að
selja fyrir þær skó í Kóngó.
Fyrst var hann sendur milli ým-
issa útibúa til þess að læra
listina, og síðan tók hann til
starfa í Kokvilhatville, langt
inni í Kóngó, beint undir mið-
jarðarbaug. Blökkumenn á
þessum slóðum höíðu yfirleitt
ekki séð skó fyrr, en sölutæknin
var fólgin í því aö segja þeim,
áð enginn gæti siðmenntazt,
fram að ganga. Væri það stóra
! átak gert, er enginn vafi á, að
það niundi leiða til endurslcipu-
I lagningár á fleiri sviðum hins
' opinbera rckstrar.
WWWWIA
i nema hann gengi á skóm. Allir
1 vörðu sínum síðasta eyri til
l skókaupa, svo að þeir misstu
ekki af siðmenningunni. Trú-
girni blökkufólksins og traust á
orðum hvítu mannanna var
notað til þrautar.
Að átta mánuðum liðnumt
hafði Klavs Beckcr-Larsen
safnað talsverðu fé. Þá kvaddi
hann Afríku. Ilann hafði eign-
azt fé til Indlandsferðarinnar
og Himalajaleiðangursins.
Himalajaleiðangurintt
gerður.
fjinn ungi ævintýramaður fór
ineð flugvél til Stanlevville,
Nairóbí og Mombasa, og þaðan
með skipi til Kólombó á Ceylon
og Madras og Kalkúttu á Ind-
landi. Þaðan hóf hann ferð sína
niður hinar frjóu sléttur við
Gangesfljót og upp í .fjalllendi
Nepals. Hann lét ekki staðar
numið, fyrr en hann var kom-
inn inn í Tibet, en þaöan hugð-
ist hann gera leiðangur sinn.
Árið áður hafði svissneskur
leiðangur, er hafði til umráða
þrjár milljónir króna, freistað ,
þess að brjótast upp á hátind ■
Himalajafjalla. Klavs Becker-’-
Larsen hafði alls rúmlega tutt-
ugu þúsund krónur. Honum
þótti það ærið fé. Hann réð sér
tólf burðarmenn, í fjallaleið-
angri sinum var hann sjötíu
og fimm daga. En hann komsfc
aldrei nema í 6800 metra hæð,
þvi að burðarmennirnir treystu
ekki útbúnaði hans og neituðu
að fara lengra.
Auðvitaff var vonlaust frál •;
upphafi, aff fjallgangan heppn-
affist, en áræði hans og þraut-
seigja er meff fádæmum, enda
hefur tilraunar hans verið geticl
sem mikils afreks í ritum fjall-
göngumanna.
Margt hefur drifið á daga'
þessa manns, síöan hann var S
Tibet, en nú er hann kominn,
heim á æskuheimili sitt. E»
það þykir óliklegt, aff hann unr’
þar lengi. Enginn veit, hverb >f
hann mun fara næst.