Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.2005, Side 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 9. apríl 2005 | 13
Nina Hagen spratt fram á sjónarsviðiðárið 1978 með látum, offorsi og rödd,sem virtist búa yfir náttúrulegumfrumkrafti og geta brugðið sér í allra
kvikinda líki. Á plötunni Nina Hagen Band söng
Nina Hagen hrátt pönk, eina stundina notaði hún
raddböndin eins og rifjárn og var í næstu andrá
komin í slíkar upphæðir að hún hefði getað stað-
ið á óperusviði hvar sem er í
heiminum.
Platan hefst á laginu TV-
Glotzer, hennar útgáfu og
endurbót á White Punks on Dope, lagi hljóm-
sveitarinnar Tubes. Í textanum situr Hagen,
glápir á sjónvarpið, gefur skít í bækur, bók-
menntir og læknarómana og æpir síðan hrárri
röddu: Ich Glotz TV (borið fram te fá).
Í næsta lagi syngur hún „Ég var ólétt“ og spyr
hvers vegna hún eigi að uppfylla skyldur sínar
sem kona: „Fyrir hvern? Fyrir þá? Fyrir þig?
Fyrir mig?/Ég hef engan áhuga á að uppfylla
skyldu mína!/Ekki fyrir þig, ekki fyrir mig, ég
hef enga skyldu!“
Skömmu síðar kemur að laginu Naturträne
þar sem rödd Ninu Haghristir skyndilega af sér
hrátt pönkið og slítur af sér allar viðjar í há-
stemmdum - þótt í gegn heyrist háðskur tónn
borgarbarnsins - óði til náttúrunnar, sem er
þvert á þann kalda veruleika sem lýst er á undan
og eftir, hvort sem það er kvennaklósettið á
Bahnhof Zoo eða tilvera sjónvarpssjúklingsins.
Nina Hagen hefur verið kölluð bæði móðir og
drottning pönksins og í allri hennar framkomu
bjó ögrun. Einhver benti á að miðað við Ninu
Hagen væri Madonna eins og brjóstmylkingur.
Hún fæddist í Austur-Berlín 11. mars árið 1955
og er því nýorðin fimmtug. Foreldrar hennar
voru leikkonan Eva Marie Hagen og rithöfund-
urinn Hans Hagen. Þau skildu og þegar Nina
Hagen var tíu ára gekk móðir hennar að eiga
andófsmanninn Wolf Biermann.
Ferill hennar hófst í raun í Austur-Þýskalandi.
Hún hugðist læra leiklist, en féll á inntökuprófi.
Hún sneri sér þá að söng og kom fram með
tveimur hljómsveitum. Árið 1976 var stjúpföður
hennar vísað úr landi og hún var látin fylgja
með.
Nú gerðust hlutirnir hratt. Hún fór til London
og drakk í sig strauma pönksins. Er hún sneri
aftur til Vestur-Berlínar um mitt ár 1977 hóf hún
samstarf við gítarleikarann Bernhard Potschka,
bassaleikarann Manfred Praeker og trommuleik-
arann Herwig Mitteregger, sem síðar mynduðu
hljómsveitina Spliff. Afraksturinn var platan
Nina Hagen Band og ári síðar Unbehagen, sem
er góð lýsing á þeirri tilfinningu óþæginda, sem
Nina Hagen gat valdið almenningi með uppá-
komum sínum, eins og þegar hún ákvað í beinni
útsendingu í austurríska sjónvarpinu að frelsa
konur með sýnikennslu í sjálfsfróun.
Fjórum árum eftir að fyrsta plata Ninu Hagen
kom út varð hún á vegi undirritaðs í Vestur-
Berlín. Þá kom hún fram í sirkustjaldi við múr-
inn og söng af miklum móð. Morguninn eftir sat
Nina Hagen á kaffihúsi ásamt hirð og hvítri
rottu, sem hljóp um hana alla, jafnt innan klæða
sem utan. Undirritaður var í fyrsta skipti í hlut-
verki útsendara Morgunblaðsins og beið þess
fremur taugaveiklaður að fá viðtal við pönk-
drottninguna. Þegar á hólminn var komið var
hamhleypan, sem kvöldið áður hafði með örgr-
andi tilþrifum lagt undir sig tónleikatjaldið, ljúf
sem lamb … vísast af tillitssemi við reynslu-
lausan glannann, sem bögglaðist við að koma út
úr sér heillegum spurningum og þóttist vera að
reyna að taka viðtal.
Drottning pönktónlistarinnar
Poppklassík
Eftir Karl Blöndal
kbl@mbl.is
F
iona Apple lagði lokahönd á Extra-
ordinary Machines árið 2003,
ásamt upptökustjóranum Jon
Brion, þeim hinum sama og vann
með henni að síðustu plötu, When
the Pawn. Epic Records, dótt-
urfyrirtæki Sony BMG, hefur neitað að gefa hana
út, að sögn vegna þess að yfirmönnum þess finnst
engin borðleggjandi smáskífa vera á plötunni.
Platan lak hins vegar út á Netið; sumir segja að
Brion hafi þar verið að verki, en hann þvertekur
fyrir það. Lög af henni hafa verið
spiluð af krafti í útvarpi og fyr-
irtækið BigChampagne, sem
fylgist með niðurhali á tónlist á
Netinu, segir að um 38.000 notendur í Bandaríkj-
unum séu að ná í plötuna í einu, allan sólarhring-
inn.
Þessi mótbyr innan Epic er þó barnaleikur,
miðað við annað sem Fiona hefur gengið í gegn-
um á stuttri ævi. Fiona Apple Maggart fæddist
13. september 1977 í New York-borg, dóttir leik-
aranna Brandons Maggarts og Diane McAfee.
Foreldrar hennar skildu þegar hún var fjögurra
ára. Móðir hennar ól hana upp í New York og hún
byrjaði að læra á píanó þegar hún var átta ára.
Fionu fannst skemmtilegast að spinna laglínur á
píanóið og hætti fljótlega í píanótímum, en kenndi
sjálfri sér að spila.
Nauðgað 12 ára
Að sögn trúði hún vini sínum fyrir, þegar hún var
ellefu ára, að hún ætlaði að drepa sjálfa sig og síð-
an systur sína, Amber, sem var eldri. Í kjölfarið
var hún send til sálfræðings og hefur síðan sagt
að á endanum hafi hún sannfærst um að hún hlyti
að vera á einhvern hátt óeðlileg, fyrst hún þyrfti á
sálfræðiaðstoð að halda. Árið eftir, þegar hún var
tólf ára, var Fionu nauðgað á hrottalegan hátt.
Hún fjallar varfærnislega um þá lífsreynslu í lag-
inu „Sullen Girl“ á plötunni Tidal, en hefur talað
um hana á opinskáan hátt í viðtölum.
Nauðgunin átti sér stað fyrir utan heimili
þeirra mæðgna í New York. Í mörg ár eftir þessa
hryllilegu raun var hún hrædd við að einhver
væri í fataskápnum hennar og leitaði reglulega af
sér allan grun. Hún var líka móðursjúk í nærveru
eldri karlmanna og segir að enn þann dag í dag
fái hún martraðir vegna nauðgunarinnar.
Á unglingsárunum og við gerð plötunnar Tidal,
sem kom út þegar hún var 18 ára, þjáðist hún af
átröskun. Í viðtali við Rolling Stone árið 1998
sagði hún: „Ég var alveg örugglega með átrösk-
un. Það var sérstaklega niðurdrepandi að allir
héldu að ég væri með lystarstol, en í raun var
ekki svo. Ég var bara mjög þunglynd og hataði
sjálfa mig. Þetta snerist ekki um að vera grönn,
heldur vildi ég ekki vera líkamlega aðlaðandi.
Sjálfshatrið var afleiðing nauðgunarinnar, sem
átti sér stað þegar ég var orðin svolítið bústin. Ég
ályktaði bara sem svo að ef maður væri með eitt-
hvað utan á sér sem hægt væri að grípa í, myndi
einhver grípa í það. Þannig að ég losaði mig vilj-
andi við það.“
Vandamál einhvers annars
Í viðtali við nuvo.net sagði hún: „Ég þekki ekki
sögu mannsins sem nauðgaði mér, en hann á
greinilega bágt. Hann er veikur. Þetta er svipað
og þegar foreldrar misþyrma börnum sínum
vegna þess að þeir ráða ekki við lífið sjálfir. Þeir
verða að finna til máttar síns á svona ódýran og
viðbjóðslegan hátt.
Það eina sem ég get sagt við manneskju sem
hefur gengið í gegnum svona lífsreynslu er að
þetta hefur ekkert að með hana sjálfa að gera.
Þetta gefur ekkert í skyn um virði hennar sem
manneskju. Þetta sýnir bara fram á veikindi þess
sem framdi glæpinn. Hann misnotar hana vegna
þess að hún er sterk og hrein – það er bara svo
erfitt að skilja þetta og ganga í gegnum þetta. En
það sem maður þarf að átta sig á er að þetta er
vandamál einhvers annars, ekki manns sjálfs.“
Þegar Fiona las fyrsta neikvæða dóminn um
Tidal klóraði hún sig til blóðs á vinstri úlnlið. Hún
klóraði upp allan handlegginn og er enn með ör
þar sem sárið var dýpst. Apple hefur þannig þurft
að kljást við sjálfshatur og þunglyndi frá unga
aldri.
Fiona var uppgötvuð þegar vinkona hennar gaf
Kathryn Schenker, kynningarfulltrúa í tónlistar-
iðnaðinum, demóspólu. Á meðal skjólstæðinga
Schenkers voru Aerosmith og Sting. Vinkonan
var að passa börn kynningarfulltrúans, sem
hreifst samstundis af tónlist og stíl Fionu. Hún
kynnti hana fyrir Andrew Slater, upptökustjóra
og umboðsmanni. Fiona fékk útgáfusamning við
WORK, dótturfyrirtæki Sony, sem gaf út fyrstu
plötuna, Tidal, árið 1996.
Tidal var sannarlega tekið með kostum og
kynjum í tónlistarheiminum og seldist í marg-
faldri platínusölu. Á plötunni voru lög á borð við
„Shadowboxer“, „Sleep to Dream“ og „Criminal“,
sem nutu öll mikilla vinsælda. Fiona var valin
besti nýliðinn á MTV tónlistarverðlaununum 1997
og lýsti yfir í verðlaunaræðunni að tónlistarbrans-
inn væri „kjaftæði“.
Ætlaði að hætta
Árið 1999, þegar hún var 22 ára, kom svo önnur
platan, When the Pawn. Reyndar var titillinn öllu
lengri í fullri lengd: When the Pawn Hits the
Conflicts He Thinks Like a King What He Knows
Throws the Blows When He Goes to the Fight
and He’ll Win the Whole Thing ’Fore He Enters
the Ring There’s No Body to Batter When Your
Mind Is Your Might So When you Go Solo, You
Hold Your Own Hand and Remember That
Depth Is the Greatest of Heights and If You
Know Where You Stand, Then You Know Where
to Land and If You Fall It Won’t Matter, Cuz
You’ll Know That You’re Right.
Platan náði platínusölu eins og hin fyrri, en
sagan hermir að í kjölfarið hafi Fiona ákveðið að
„leggja hljóðnemann á hilluna“, 22 ára að aldri.
Jon Brion upptökustjóri hafi hins vegar sannfært
hana um nauðsyn þess að gera nýja plötu. Extra-
ordinary Machine var svo fullgerð árið 2003 sem
fyrr segir, en á henni heggur Apple í nokkuð svip-
aðan knérunn og á When the Pawn; undirritaður
er ekki frá því að þar fari snillingur sem synd
væri að mölétnum endurskoðendum Sony BMG
tækist að halda í gíslingu mikið lengur.
Óvenjuleg maskína
Ný plata Fionu Apple, Extraordinary Machines,
er ein sú vinsælasta meðal notenda Netsins, þótt
Sony hafi ekki viljað gefa hana út. Hún hefur átt
ótrúlega viðburðaríka og um leið erfiða ævi, þótt
stutt sé.
Eftir Ívar Pál
Jónsson
ivarpall@mbl.is
Fiona Apple Henni var nauðgað á hrottalegan
hátt þegar hún var tólf ára og öll tónlistarsköpun
hennar er brennimerkt þeirri reynslu.
Rokkarinn ofurvirki RyanAdams, ætlar að gefa út
þrjár breiðskífur í ár. Fyrsta plat-
an er meira að
segja tvöföld og
kallast hún Cold
Roses, og kemur
út 3. maí. Með
honum á plöt-
unni leikur ný
sveit sem hann
er búinn að setja
saman, og kall-
ast hún The
Cardinals. Upp-
lýsingar um hinar tvær plöturnar
liggja ekki fyrir en þær eiga þó að
koma út áður en árið er liðið.
Þá er og verðugt að geta þess
að Adams er nýhættur með kær-
ustu sinni til tveggja ára, leikkon-
unni Parker Posey, en kappinn
þykir mikið kvennagull.




Mikið hefur verið rætt und-anfarin ár um tónlistarnið-
urhal, sumir segja að þetta sé
eyðileggjandi fyrir tónlistarmenn
en aðrir eru á þveröfugri skoðun.
Þeirra á meðal er Jeff Tweedy,
leiðtogi bandarísku rokksveit-
arinnar Wilco, sem á síðustu árum
hefur umbreyst úr
„alt.“-kántrísveit í eina
af framsæknustu rokk-
sveitum samtímans.
Wilco var eitt sinn á mála hjá
Reprise, undirmerki Warner, sem
hafnaði plötu sveitarinnar frá
2002, Yankee Hotel Foxtrot á
þeim forsendum að hún væri ekki
nógu söluvænleg. Wilco var síðan
sagt upp samningum og keypti þá
hljómsveitin plötuna af Reprise og
setti hana í heild sinni á vefsíðu
sína og var fólki frjálst að sækja
sér hana að kostnaðarlausu. Um
200.000 manns náðu sér í eintak
og varð þetta til þess að platan
varð söluhæsta plata Wilco fram
að þeim tíma. Þegar platan kom út
á geisladiski seldist hún von úr
viti, niðurhalið hafði því ekki dreg-
ið úr sölumöguleikum heldur aukið
þá.
Tweedy segir að þessi nýja
tækni muni að sjálfsögðu verða
misnotuð – eins og var með kass-
ettur, en að öðru leyti sé tónlistar-
niðurhal ekkert áhyggjuefni nema
síður sé.
„Á sínum tíma var sagt að út-
varpið myndi draga úr plötusölu,“
sagði Tweedy í samtali við BBC.
Wilco lék sama leikinn með síð-
ustu plötu sína, meistaraverkið A
Ghost Is Born, og er hún mest
selda plata Wilco til þessa. Wilco
læðir út nýjum lögum og ýmsu
góðmeti á vefsíðu sína reglulega
og segir Tweedy að netið hafi
reynst sveitinni ótrúlega vel í
kynningarstarfsemi og virki sem
frábært tengslanet á milli hljóm-
sveitar og aðdáenda.




Tónlistarmaðurinn Ariel Pinkátti eina af betri plötum síð-
asta árs, „lo-fi“-meistaraverkið
The Doldrums sem hljómar eins
og týnd upptaka með David Bowie,
tekin upp á lélegt segulbandstæki
í sunnudagsþynnku. Pink er skjól-
stæðingur hinnar mjög svo lofuðu
sveitar Animal Collective og kom
The Doldrums út á merki hennar,
Paw Records, en Pink hafði áður
gefið plötuna út sjálfur sem
brenndan disk, svokallað heima-
brugg.
Ný plata er nú á leiðinni, kallast
hún Worn Copy og var víst tekin
upp fyrir The Doldrums. Efni í
fjórar plötur í viðbót eru víst til á
lager hjá þessum sérstæða tónlist-
armanni sem minnir þegar best
lætur á Beck eins og hann var í
upphafi ferilsins.
Ryan Adams
HljómsveitinWilco.
Erlend
tónlist
Ari l Pink