Mánudagsblaðið - 28.02.1949, Blaðsíða 4

4
MÁNUÐAGSBLiAÐIÐ
Mánudagur 28. fébrúar 1949.
Úlafur Manss&u
' r j
ALABARATTAN A ISLANDI
Því verður varla haídið frarn,
að blaðagreinar og ræður ís-
lenzkra stjórnmálamanna nú
ran mörg undanfarin ár hafi
yfirleitt. verið uppbyggilegar
bókmenntir. Þær hafa alger-
lega endurspeglað þann anda,
sem almennt hefur ríkt í ís-
lenzkum stjórnmálum, biint of-
stæki, fullkominn skort á hvers
konar ,,objektivitet“ og aigerí
virðingarleysi fyrir andstæð-
ingunum og málstað þeirra.
Og ekki er virðingin meiri fyr-
ir hinum óbreyttu lesendum
eða áheyrendum og skynsemi
þeirra og smekk. Þeir fá slag-
orð og upphrópanir í stað
raka, persónulegar s’*ðursög-
ur í stað málefr.a. Hið sorg-
lega við þetta er það, að stjórn
málamennirnir vita ve’, við
hverja þeir eru að tala. Svona
virðist eiga að tala og skrifa
fyrir íslenzkan almenning.
Það, sem skipar mönnum í
stjórnmáiaflokka, er ekki gáf-
ur eða heimska, hjartagæzka
eða illmennska, heldur hags-
munir, _ raunverulegir eða í-
myndaðir, svo og margvísleg
áhrif upjjeldis og umhverfis.
Hins vegar hefur mönnum allt-
af verið tamt
munabaráttu sína einhvers; j5 Qg hér á Islandi. Ekki þarf)
liOrtar hugsjónaslikju, enda erj annað en t. d. að bera sarnan
stjórnmálamönnum slíkt lífs-. ræður brezkra og íslenzkra
nauðsyn, bæði til að stæia; stjórnmálamanna. I ræðum
sjáifa sig í baráttunri og! brezkra stjórnmálaleiðtoga
vegna sanníeppninnar vð aðraj geta menn leitað með logandi
flokra. Það má því fullyrða, j ijósi án þess að finna órök-
studd gífuryroli. unt <
svo að hinn óbreytti flokks-
maður finni sig lausan við alla
ábyrgð og geti hlýtt, elskað
og hatað í blindri sælu. —
En þó að víða sé pottur brot-
inn, er það samt fjarri öllum
sanni að halda því fram, að
stjórnmálin hafi alls staðar
að hyija hags-1 verið dregin niður í sama svað-
IStjómmálamennirnir eru í þess; þýzki nazisminn vai ,,rétt“
um efnum hvorki betri né stefna frá sjónarmiði milljóna
verri en aðrir Islendingar. j manna í Þýzkalandi, að minnzta
Eg held, að fátt í þessum í kosti embættalýðs nazista.
heimi sé öllu leiðinlegra eðajÞessir menn bjuggu á blóma-
meir ;forheimskandi en að ræðaj skeiði nazismans við margfalt
um stjóramál við regluiega; betri lífskjör en bæði fyrr og
flokkstrúaðan íslending, en' síðar.
slíkir menn eru áreiðanlega um j En það er oftast nær eins og
helmingur þjóðarinnar eðaj að beria höfðinu við stein, ef
meira. I rauninni er hér örsjald; menn í viðræðum við sannlrú-
an um rólegar viðræður að j aðan íslenzkan flokksmann ætla
ræða, þar sem vegin eru rök að fara að bera brigður á, að
með og móti. Hinn trúaðij til séu algild hugtök um rétt
f Jokksmaður þolir sjaldan neitt; og rangt í stjórnmálum. Flokk
hóps manna i þjóðfélaginu. j flokka- eða foringjaaýrkun Þess aðdróttunin væri rök-
studd nánar. Blöð allra flokka,
jafnt andstæðinga sem sam-
herja mannsins, fordæmdu
þessa aðdróttun og töldu hana
svívirðu og blett á norskri
blaðamennsku, enda var hún
algert einsdæmi þar í landi. En
svipaðar aðdróttanir sjáum við
næstum daglega í íslenzkum
biöðunum.
Ofstæki og einsýni íslenzkra
stjórnmálamaiina og íslenzks
almennings getur' verið nógu
hættulegt á sviði innanlands-
mála, en á síðustu árum hefur
það færzt æ meir til utanríkis-
málanna, svo að þau virðast nú
skyggja á allt annað. Hér kem-
ur til skjalanna annað óhugn-
anlegt fyrirbrigði, hinn tak-
markalausi undirlægjuháttur Is
lendinga við erlendar þjóðir.
Þessi skriðdýrsháttur er ekki
nýr af nálinni. Fyrr á tímum,
þegar Danir óðu hér uppi á öll-
um sviðum, þótti miklum hluta
íslendinga ekkert nýtandi, sem
ekki var danskt, og til skamms
tíma hefur eimt eftir af þeim
hugsunarhætti. 1 valdatíð Hitl-
ers var hér á landi allstór hóp
ur manna, sem leit á allt með
að hugtökin rétt o- rangt í
stjórnmálum séu algerlega af-
stæð (relativ) I stjórnmálum
er ekki til neitt algilt réttlæti
eða ranglæti, en flestar stjórn-
málastefnur eru réttar frá
hagsmunasjónarmiði einhvers
flokks manna. Meira að segja
slikt. Fyrir honum eru stjórn-
málaumræður annaðhvort hós-
íannasöngur um hina góðu eða
haturshljómkviða um hina
vondu. Þegar bezt lætur, viður-
kennir hann ef til vill, að hin-
nr röngu skoðanir andstæðing-
anna séu frekar sprottnar af
heimsku en ijllmennsku.
hugmyndakerfi þessa
ur hans liefur á réttu að
standa, og öllum þegnum þjóð
félagsins væri hagur að styðja
hann, en stefna allra annarra
flokka er að meira eða minna
leyti röng. Stjórnmálabaráttan
miðar í augum þessara manna
að því að gersigra hina vondu,
AHt, sem berjast gegn réttlætiriuT
fóiksj 0g koma vitinu fyrir hina
■byggist á því,. að í stjórnmál-j heimsku og fáfróðu.
ran séu til algerlega ,,réttar“ j Nú munu ýmsir segja, að á-
og ,,rangar“ skoðanir. Þessir standið í þessum efnum .sc ekki
■ menn hefja stjórnmálin í raun- verra hér á landi en víða er-
upp.iropanir
og persónulegt nart, sem svo
mjög einkennir stjórnmálaræð-
ur hinna íslenzku kollega
þeirra. Maður hrekkur bók-
staflega við, ef maður sér ræðu
eftir íslenzkan stjórnmála-
mann, sem er laus við slíkar
svívirðingar. Eg las fyrir fáum
árum eldhúsdagsræðu eftir Pét-
ur heitinn Magr.ússon, þar sem
hann rökstuddi mál sitt ein-1
göngu með hagskýrslum og
öðrum tölum án allra ádeilna á
andstæðingana, en slíkt er þvi
miður nær algert einsdæmi á
Islandi, að minnsta kosti við
eldhúsumræður. Venjulega er
slíkur orðsori látinn dynja á ó-
vinunum, að íslenzkan hlýtur
bráðlega að vera þurrausin að
orðaforða handa stjórn-
máiamönnum og blaðamönn-
um, þó að auðugt mál sé. Stór-
svindlari, þjófur, leiguþý og
landráðamaður eru orðin svo út-
jöskuð, að þau fara bráðum að
verða meinlaus gæluorð. En ís-
lenzkir stjórnmálamenn liafa
lagzt enn lægra en þetta. All-
oft hafa þeir dregið dár að
líkamlegu útliti og jafnvel með-
fæddum líkamsgöllum andstæð-
inga. Slík viðurstyggð mun ó-
víða annars staðar hafa sczt á j
byggðu bóli, en þetta kalla Is-
lendingar „humor“.
eða fúlmennsku. Sjálfsagt get-
um við lært sitt af hverju bæði
af Bandaríkiamönnum og Rúss-
um, en við höfum enga ástæðu
til að falla í leiðslu af aðdáun
á menningu þeirra. I alþýðu-
menntun standa t. d. þessar
tvær stórþjóðir áreiðanlega
langt að baki Islendingum, þó
að þær séu okkur auðvitað stór-
um fremri í allri manndrápa-
tækni. En það er vissulega al-
varlegt mál og meir en það, ef
tveir allstójir hópar meðal ís-
lenzku þjóðarinna.r líta á fram-
andi, valdafíkin stórveldi sem
sitt raunverulegá föðurland og.
láta hagsmuni þeirra sitja í fyr
irrúmi fyrir íslenzkum hagsmun
um. Og áreiðanléga munu vera
til þeir menn og ef til vill ekki
allfáir, sem hlakka til þess
dags, er þeir vona að renni upp,
þegar þeir með aðstoð erlends
valds geti þjarmað að íslenzk-
um andstæðingum sínum. Það
er að vísu f jarri mér að ætla
slíkt öllum þeim, er í dag skipa
þessa tvo hópa. En slíkir menn
eru til á meðal vor, og hver er
munurinn á þeim og hr. Laval
og hr. Quisling?
Hið blinda ofstæki Islendinga
í stjórnmálum, ekki sízt í utan-
ríkismálum, er komið á það stig,
þýzkum gleraugum, svo. að
íslenzkir hagsmunir urðu þeim 'að hér þarf að spyma fæti við*
einskis virði í samanburði við
velgengni foringjans. Nú eru
Rússland og Banda,ríkin hin
miklu átrúnaðargoð. Það virðist
nú á dögum vera miklu auðveld
ara að finna rússneska og banda
ríska þjóðernissinna hér á landi
en íslenzka. Hagsmunir Rúss-
lands eða Bandaríkjanna koma
í fyrstu röð, en hagsmunir ís-
lands ekki fyrr en í annarri eða
þriðju. Kommúnistar hafa nú
um áratugi haft um hönd al-
gerlega gagnrýnislausa Rússa-
dýrkun, en Bandaríkjadýrkun
hinna svæsnustu andkommún-
ista virðist nú á síðustu árum
orðin engu minni. Fyrir þessi
uppáhaldsstórveldi verður allt
að gera. Það er ekki nema
sjálfsagður kurteisisgreiði að af
, ... i henda þeim ísland og íslenzku
Yfirleittl
ef það á ekki að leiða þjóðiná
í vísan voða. En það er hægara
sagt en gert að uppræta slíkt,
sem virðist næstum vera ís-
lenzkur þjóðarlöstur. Auðvitað
kemur mér ekki til hugar að ráð
leggja íslenzkum almenningi að
hætta að skipta sér af stjórn-
málum. Sjálfsagt er, að menn
skipi sér í stjórnmálaflokka,
eftir því sem hugur þeirra stend
ur til, en það er ekki samboðið
siðuðum, fullorðnum mönnum
að ætla, að þeirra flokkur hafi
einn höndlað allan sannleikann.
Yfirleitt ættu menn áð hafa hug
fast að í stjórnmálum er ekki
til neinn algildur, óyggjandi
sannleiki. Staurblint hatur á
stjórnmálaandstæðingum er ó-
geðslegt og villimannlegt. Góð-
inni upp á guðfræðilegt plan,, lendis. Satt er það, að í flest- j eru Islendingar sorglega hum-
þa.r sem öll siðfræðihugtök j um ]öndum gætir að meira eða j orlaus þjóð, og það kemur á-
verða algild. En í stjórnmélum minna leyti ofstækis og múg-J takanlega fram í stjórnmálun-
er engu slíku til að dreifa.
Menn hafa nú öldum saman
deilt um þjóðfélagsmál og
skipzt í stjórnmálaflokka, og
sefjunar í stjórnmálabarátt-
unni. Vélamenning nútímans
viroist síefna í þá átt að skapa
hjarðmenni, sem eru þá sælust,
enn hefur engum tekizt aö| er þau þurfa ekki að hugsa
eanna, að einn stjórnmálaflokk neitt upp á eigin spýtur, en öll
ur hafi haft algerlega á rcttu
að standa, en annar á rörigu.
Og slíkt mun aldrei takast að
sanna, meðan byggt vérður á
grundvelli frjálsrar hugsunar.
1 stjórnmálum eru ekki til nein
algild hugtök um, livað rétt sé
og rangt, þar verður allt af-
stætt. Aldrei hefur verið til í
neintr ríki stjórnmálaflokkur,
sem allir þegnar þjóðfélagsins
hefðu haft hag af að styðja.
Á hinn bóginn verður engiiin
stjórnmálaflokkur langlífur, ef
vandamál eru leyst með fyrir-
mælum „að ofan“. Þráin eftir
slíkum flótta frá allri sjálf-
stæðri hugsun og ábyrgð leyn-
ist líklega djúpt með hverjum
manni og er ein hin frumstæð-
asfh allra kennda. Margir sál-
fræðingar telja, að hér sé að
um. Humor er að íslenzkum
skilningi rætin iílkvitni og ekk-
ert annað. Surnir hafa reynt
að afsaka hina persónulega ill-
kvittni í íslenzkum stjórnmálum
með því, að þjóðin sé svo fá-
menn, að hér þekki hvcr ann-
an og alla náungans bresti.
Þetta er léleg afsökiin. Norð-
menn eru líka fámenn þjóð og
slúðra að sjálfsögðu sín á
milli margt um náungann. Nær
aldrei sjást þó í norskum blöð-
um stjórnmálagreinar með per-
ir og öfgalausir Islendingar í
þjóðina til afnota. Svo gangaöllum stjórnmálaflokkum ættu
klögumálin á víxl, og þessirað taka höndum saman um að
tveir flokkar manna ásakauppræta þann skrilbrag og það
hvor annan hástöfum fyrirofstæki, sem einkennt hefur ís-
landráð. Kannske báðir hafi þarlenzka stjórnmálabaráttu nú
á réttu að standa. Samfaraum langt skeið. Að sjálfsögðu
þessu er sakleysislega barnslegber hverjum fyrst og fremst
aðdáun á menningu þessaraað vinna að þessu í sínum
þjóða og öllu, sem frá þeimflokki. En það verður áreiðan-
kemur, en öll gagnrýni á þeimlega þungur róður.
á að vera sprottin af fáfræði Ólafur Hansson.
FJALAKÖTTUEINN
verki í undirviturid hins full- sónulegum árásum á andstæð-
orðna manns þráin eftir hinul íngar.a, og er samt stjórnmála-
áhyggjulausa lífi barnsins, sem j baráttan þar í landi oft óvæg- j
getur varpað allri ábyrgð upp jn. Fyrir nokkrum árum skeði
á foreldrana. Ýmsir stjórnmála
flokkar nútímans hafa á kerf-
hann berst ekki að einhverju isbundinn hátt notað sér þessa
fleyti fyrir hagsmunum allstórs. frumstæðu hvöt til að skapa
það í harðri kosningabaráttu,
að í norsku blaði var óheiðar-
leika í fjármálum dróttað að
kunnum stjórnmálamanni, án
mm vio
Sjónleikur í þrem þáttum eftir
JOHAN BOEGEN.
Sýning í Itvöld kl. 8 í Iðnó.
Aðgöngumiðar seldir í dag eftir kl. 2. — Sími 3191.
Börnum innan 16 ára banuaðnr aðgangur.