Morgunblaðið - 12.02.2005, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. FEBRÚAR 2005 25
MENNING
Orðið er einstakt. En hvað væri dagblaðán ljósmynda? Hlutirnir gerast hrattá 21. öldinni, fólk er upp til hópa að
flýta sér og gefur sér ekki alltaf tíma til að
staldra við hið ritaða orð. Öðru máli gegnir
um ljósmyndina. Henni er lagið að fanga at-
hyglina. Kalla á fólk. Og þegar fólk hefur
numið staðar við myndina, vill það vonandi
vita meira. Þannig vinna þau saman, orðið og
myndin, að skrásetningu samtímans.
Forseti Íslands, Ólafur Ragnar Grímsson,
opnar í dag kl. 15 sýninguna Mynd ársins, ár-
lega verðlaunasýn-
ingu Blaðaljósmynd-
arafélags Íslands í
Gerðarsafni. Getur
þar að líta 200
myndir frá árinu 2004. Sýningin er nú haldin
í Gerðarsafni í tíunda sinn og hefur á næst-
liðnum árum verið í hópi fjölsóttustu sýninga
í söfnum landsins.
„Það kemur ekki á óvart,“ segir Þorvaldur
Örn Kristmundsson, formaður BLÍ, „mynd-
irnar á sýningunni hafa ekki bara heim-
ildagildi, heldur eru þær líka list. Hugsunin á
bak við góða fréttamynd er ekkert frábrugð-
in hugsuninni á bak við sígilt olíumálverk.
Höfundurinn nálgast verkefnið með ákveðna
hugmynd að leiðarljósi og leggur sig svo all-
an fram við að framkvæma hana. Og áhorf-
andinn hrífst með. Ljósmyndun hefur verið
listform erlendis frá því um aldamótin 1900
og bestu myndirnar fara á tíföldu Kjarvals-
verði. Það er hins vegar ekki fyrr en á allra
síðustu misserum að við Íslendingar förum
að taka við okkur.“
  
Þegar Þorvaldur tók við formennsku íBlaðaljósmyndarafélaginu fyrir áratug
var sýningin lítil og nett í sniðum. Síðan hef-
ur henni vaxið fiskur um hrygg. „Á und-
anförnum 2–3 árum hefur fjöldi innsendra
mynda verið á bilinu sex til níu hundruð en í
ár varð algjör sprenging því 1.800 myndir
voru sendar inn. Það er tvöföldun frá því sem
mest var áður. Þetta er mjög ánægjuleg þró-
un.“
Að áliti Þorvaldar er helsta skýringin á
þessu stafræna þróunin í ljósmyndun. Núorð-
ið sé obbinn af myndum tekinn á stafrænar
vélar og þær því aðgengilegar í tölvutæku
formi. „Það er ekki lengur skilyrði að skila
myndum á pappír, heldur er nóg að senda
þær inn á geisladiski. Kostnaðurinn við þátt-
töku er því orðinn miklu minni fyrir ljós-
myndara og útgefendur. Það skýrir öðru
fremur þessa miklu aukningu. Þess ber þó að
geta að fjölgað hefur jafnt og þétt í félaginu
á síðustu árum og að þessu sinni sendu 42
ljósmyndarar inn myndir. Það er býsna
gott.“
Margra grasa kennir á sýningunni. „Frétt-
irnar eru nú einu sinni þannig að allt getur
gerst, gleðilegir atburðir, hamfarir og allt
þar á milli. Það er ekki hlutverk okkar að rit-
skoða og því eru á sýningunni myndir sem
geta komið við fólk, eins og t.d. myndirnar
sem Sverrir Vilhelmsson, ljósmyndari Morg-
unblaðsins, tók á hamfarasvæðunum í Asíu
fyrir skemmstu. Þetta er hluti af veru-
leikanum sem við ljósmyndararnir erum að
fást við,“ segir Þorvaldur.
Samkvæmt venju verða veitt verðlaun fyr-
ir Mynd ársins 2004. Einnig verða bestu
myndir í níu mismunandi flokkum verðlaun-
aðar. Meðal þeirra eru fréttamyndir,
portrettmyndir, íþróttamyndir, opinn flokk-
ur og myndraðir.
  
Í tengslum við sýninguna verður nú í fyrstasinn gefin út bók Blaðaljósmyndarafélags
Íslands, Myndir ársins 2004. Bókin er tæp-
lega 200 síður í lit, prentuð á besta fáanlegan
pappír og mun hér eftir koma út árlega jafn-
hliða sýningu BLÍ og vera seld í verslunum
um land allt, árið um kring. Í bókinni eru all-
ar myndirnar á sýningunni í Gerðarsafni og
eru myndatextar jafnt á ensku sem íslensku.
„Með þessari bók er langþráður draumur að
rætast. Blaðaljósmyndabækur af þessu tagi
hafa lengi verið gefnar út á Norðurlöndunum
og oftar en ekki verið ofarlega á met-
sölulistum. Ég er því ekki í minnsta vafa um
að það er markaður fyrir svona bók hér á
landi,“ segir Þorvaldur og bætir við að bókin
sýni svo ekki verður um villst að íslenskir
blaðaljósmyndarar standa starfsbræðrum
sínum erlendis fyllilega á sporði.
Íslandsbanki er aðalstyrktaraðili þessarar
bókar ásamt menningarsjóði Blaðamanna-
félags Íslands.
„Án aðkomu Íslandsbanka væri þessi bók á
engan hátt svona glæsileg og fær forstjóri Ís-
landsbanka og starfsfólk hans miklar þakkir
frá BLÍ,“ segir Þorvaldur en hægt verður að
kaupa bókina í safninu á sérstöku kynning-
arverði meðan á sýningunni stendur.
Bjarni Ármannsson, forstjóri Íslands-
banka, segir bókina metnaðarfullt framtak
hjá Blaðaljósmyndarafélagi Íslands og til-
hlökkunarefni að slík útgáfa verði árlegur
viðburður í starfi félagsins. „Blaðaljósmynd-
arar spegla samfélagið og atburði líðandi
stundar í myndum sínum. Þær eiga það sam-
merkt að flytja tíðindi og ef vel tekst til er
enginn miðill áhrifameiri en ljósmyndin. Þess
vegna er löngu tímabært að blaðaljósmyndir
hvers árs verði aðgengilegar í eigulegri bók
og er það ánægja og heiður fyrir Íslands-
banka að vera bakhjarl útgáfunnar,“ segir
Bjarni.
  
Undanfarin ár hefur skapast sú hefð aðgestasýning sé á neðri hæð safnsins í
tengslum við sýningu Blaðaljósmynd-
arafélagsins. Að þessu sinni er það sýning
Ragnars Axelssonar, RAX, sem hlotið hefur
heitið Framandi heimur.
„Ragnar er að mínu mati okkar fremsti
frétta- og heimildaljósmyndari frá upphafi,“
segir Þorvaldur. „Eftir áratuga feril er hann
að gefa út bók með verkum sínum og það
gæti því ekki hist betur á að bjóða honum að
halda þessa gestasýningu nú. Ragnar á þetta
svo sannarlega skilið.“
Þorvaldur segir að fáir ljósmyndarar leggi
meira á sig en Ragnar, bæði í leit að mynd-
efni og síðan við framköllun og eftirvinnslu.
„Ragnar er alveg sér á parti. Hann tekur nær
eingöngu svart/hvítar myndir og eyðir mikl-
um tíma í myrkrakompunni. Galdraverk
hans eru öðrum ljósmyndurum hvatning til
að nota filmuna meira en í seinni tíð er um
95% mynda tekinn á stafrænar vélar. Ég held
samt að það sé bara tímabundið ástand,
menn fara alltaf aftur á byrjunarreit – til
þess sem nostrað er við og gert í höndunum.
Listrænt gildi mynda sem teknar eru á filmu
er líka margfalt meira.“
Á sýningu RAX verður fjöldi mynda sem
aldrei hafa sést opinberlega áður, meðal ann-
ars frá sjálfstæðisbaráttu Eystrasaltsríkj-
anna, auk mynda sem teknar eru í Síberíu og
Indónesíu.
Safnið er opið alla daga nema mánudaga
kl. 11–17. Sýningarnar standa til 20. mars.
Samfélagið í mynd
’Myndirnar á sýningunni hafaekki bara heimildagildi, heldur
eru þær líka list. Hugsunin á
bak við góða fréttamynd er
ekkert frábrugðin hugsuninni
á bak við sígilt olíumálverk.‘
AF LISTUM
Orri Páll Ormarsson
orri@mbl.is
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Þorvaldur Örn Kristmundsson, formaður BLÍ, og Árni Torfason sýningarstjóri leggja drög.
Ragnar Axelsson, ljósmyndari á Morgunblaðinu, verður með gestasýningu á neðri hæð safnsins.
TENGLAR
.....................................................
www.pressphoto.is
VEGIR myndlistarinnar eru margir
og mismunandi og markmið, metn-
aður og ætlun listamanna að sama
skapi. Það er því augljóst að engan
veginn er hægt að nálgast allar
myndlistarsýningar með sama hug-
arfari eða sömu kröfum, heldur hlýt-
ur að þurfa að skoða og meta eins og
við á hvert ætlunarverk listamanns-
ins er og velta fyrir sér árangrinum
út frá því. Ekki væri flóran spenn-
andi ef allir væru í FUGLI og heldur
væri hún fátækari án þess ánægju-
lega framtaks. Eins væru margir
stofuveggir tómlegir án myndlistar
sem hefur tæpast annað markmið en
að skreyta.
Ekki á önnur leiðin endilega meiri
rétt á sér en hin, hver og einn þarf
hins vegar að gera upp við sig hvora
hann vill fara og vera sér síðan með-
vitaður um valið. Rut Rebekka skap-
ar ekki framsækna myndlist og ætl-
ar sér það ekki heldur. Hvernig á þá
að nálgast verk hennar? Einfaldlega
sem það sem þau eru; stofumyndir, í
anda horfinna meistara, myndir sem
ætlað er að fanga einhverja fegurð í
lífinu, gefa af sér og gleðja. Ekki
neinar vangaveltur um hlutverk
listamannsins eða málverksins. Að
öllu slíku frátöldu standa myndirnar
eftir og bera einlægni listakonunnar
vitni. Rut Rebekka sýnir
vatnslitamyndir og olíuverk
og viðfangsefni hennar er
ekki af auðveldari tog-
anum, hún leitast við að
fanga hreyfingu dansara á
myndfletinum. Þetta er
gamalkunnugt en jafnan
sympatískt myndefni, hvað
er gætt meiri saklausum
yndisþokka en dansandi
smástúlkur?
Rut tekst einna best upp
í einföldustu myndum sín-
um í húð- eða jarðlitum, þar
sem hún sýnir aðeins
vangasvip og axlir, höfuð og
handlegg, aðeins lítið brot
hins dansandi líkama. Í
sumum tilfellum nær hún
að fanga fallega hreyfingu
með einfaldri línu og þá er
takmarkinu náð. Þetta eru
ljúfar myndir hjá Rut sem
að mínu mati gæti náð
meiri árangri í olíumyndum
en vatnslitum, olían virðist
liggja betur fyrir henni. Ennfremur
er hið einfalda eftirminnilegast,
bæði hvað varðar lit og myndbygg-
ingu og sýnist mér sem að þar gæti
verið frjór jarðvegur að vinna úr.
Skrásetning yndisþokkans
MYNDLIST
Grafíksafnið Tryggvagötu 17
Til 13. febrúar. Grafíksafnið er opið alla
daga nema mánudaga kl. 14–18.
Málverk, Rut Rebekka
Morgunblaðið/Golli
„Rut Rebekka skapar ekki framsækna mynd-
list og ætlar sér það ekki heldur.“
Ragna Sigurðardóttir