Morgunblaðið - 03.03.2005, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 3. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÁRIÐ 1991 mótmælti ég formlega
tillögu til aðalskipulags í Reykjavík.
Að lögum var borgurum boðið form-
lega að gera athugasemdir við til-
lögur um Hlíðarfót. Í fyrstu tillögunni
um Hlíðarfót hlóðu skipulagssnilling-
arnir umferðinni að sunnan inn á yf-
irfyllta Hringbrautina
nánast á flugbrautar-
enda, rétt þar sem flug-
vél í aðflugi rakst á
jörðina einu sinni.
Seinna fluttu þeir þetta
nær svokölluðum Tann-
garði. Eftir stóð, að
Hringbrautin gat ekki
tekið við þessari um-
ferð. Engin ný austur-
vestur-leið fyrir
Reykjavík var fengin
með þessu. Athuga-
semdir mínar voru
sendar innan tilskilins
frests föstudaginn 8.
ágúst 1991. Mánudaginn hinn næsta
var haldinn fundur í einhverri borg-
arnefnd og skipulagið samþykkt.
Aldrei fékk ég svar. Hrokinn var al-
ger. Þetta var í stjórnartíð fyrri
meirihluta. Er Ingibjörg Sólrún tók
við stöðvaði hún þessa Hlíðarfótar-
vitleysu. Þetta virti ég með mér við
hana. Enn er talað um Hlíðarfót, en
það sem mér finnst vanta er ný aust-
ur-vestur-tenging. Hún byrjar í
Breiðholtinu, fer undir Digranesháls,
kemur upp við Lund í Kópavogi.
Heldur hún síðan áfram vestur í mýr-
inni undir flugbraut og kemur upp við
Suðurgötu, Starhaga og Ægisíðu. Þar
með væri fengin ný austur-vestur-æð
fyrir höfuðborgarsvæðið. Hún mundi
þjóna háskólasvæðinu, Seltjarnar-
nesinu, vesturbænum og vesturhöfn-
inni. Á sama hátt þjónar þetta Kópa-
vogi, vestari hlutum Garðabæjar og
Hafnarfjarðar, svo og umferðinni af
vestursvæðunum til Reykjanessvæð-
isins. Þessi sjónarmið setti ég fram
formlega, en til einskis fram til þessa.
Um flugvöllinn í Reykjavík
Nú rétt nýlega skrifaði ég grein,
sem birtist í Morgunblaðinu hinn 14.
febrúar 2005. Hún var um nýtingu
Reykjavíkurflugvallar, væri þar að-
eins ein braut, þ.e. með stefnum í
aust-suðaustur og vest-norðvestur.
Ég komst fljótt að þeirri niðurstöðu,
að vel mætti sættast á að hafa bara
eina flugvallarræmu. Hringdi ég í
arkitekt einn, sem skrifað hafði um
flugvallarmál, en hann er fyrrverandi
formaður skipulagsnefndar Reykja-
víkurborgar. Hann sagði mér, að
aldrei hefði þurft að
fella niður flug vegna
óhagstæðs vinds, er
unnið var að end-
urbótum á norður-
suður-flugbrautinni ný-
lega (q.e.d.).
Þegar ég kláraði
greinina hafði ég ekki
fengið öll þau gögn, sem
ég vildi. Var ég strand
við að sanna kenn-
inguna. Gögnin lágu
ekki á lausu. Veð-
urstofan hafði unnið
fyrir flugmálastjórn.
Þegar þangað var leitað
var mér bent á að senda næstæðsta
embættismanni þar tölvupóst, hvað
ég gerði. Tveimur vikum seinna, eftir
að sá félagi minn var kominn frá út-
löndum, fór ég að reka á eftir svari.
Símadaman var hin vingjarnlegasta,
það tókst loks eftir nokkrar tilraunir
að ná sambandi. Símakostnaðurinn
skyldi þó vera á minn reikning. Stjór-
inn sagðist engan póst hafa frá mér
lesið. Þeir hefðu reyndar engin gögn
um málið, áhrif vinds á flugrekstur í
Reykjavík. Bráðum kynnu þeir þó að
hafa þetta. Ég skyldi hafa samband
seinna. Félagi minn sýndi mér, eins
konar fyrrverandi flugvallarsérfræð-
ingi til þrjátíu ára á Keflavík-
urflugvelli, þó þá kurteisi að reyna
ekki að ljúga að mér. Betra væri að
þegja. Þetta er sagt hér til þess að
lýsa því, hvað mér finnst að-
finnsluvert í stjórnsýslu.
Morgunblaðið birti hinn 14. febr-
úar 2001 ágæta grein um mál vall-
arins, sem vera skyldi kyrr í Vatns-
mýrinni. Þar má lesa, að margar
álitsgerðir eru til. Alls konar út-
ópískir kostir eru settir fram og hafn-
að vegna kostnaðar o.s.frv. Þetta er
alkunn aðferð til þess að komast hjá
því að gera eitthvað, sem er niðri á
jörðinni. Hinum ýmsu sérfræðingum
höfðu sýnilega verið gefnar forsendur
til þess að staðfesta vilja flugmála-
yfirvalda, sem er augljós. Flugvöll-
urinn skal blífa! Hliðarvindmörk eru
sett 13 hnútar, þótt flugvélar í innan-
landsflugi þoli allt að 13 m/sek við
eðlileg bremsu- eða hálkuskilyrði,
sumar meira.
Nýjasta vitleysan í stjórnsýslu
Eins og að ofan getur vilja menn
nú byggja ofan í það svæði, sem ætti
jafnvel að aðalskipulagi Reykjavík-
urborgar að verða einn helzti umferð-
arkross höfuðborgarsvæðisins. Sá
sem hér skrifar sendi inn formlega
athugasemd 2003, þegar auglýsing
var birt, og sendi Skipulagsstofnun
samrit. Var það gert til þess að
tryggja – reyna að tryggja – að al-
mannahagsmuna yrði gætt, en aug-
ljóst var að vegatengingar voru ófull-
nægjandi. Að skipulagslögum skyldi
umsögn stofnunarinnar um at-
hugasemdir gerð og tilkynnt innan
fjögurra vikna. Auðvitað er borgarinn
hundsaður og engu svarað. Ári seinna
breytir Kópavogur tillögunni, en
engu að gagni er breytt í umferð-
armálum. Allt rennur í gegn, sama
vitleysan. Gaman væri að heyra, hvað
Reykjavíkurborg sagði. Heimsókn
gerði ég í skipulagssvið Reykjavík-
urborgar. Þar virtust menn vera úti á
þekju, vísuðu á Gatnamálastofu,
kannski líka á Vegagerð. Skipulag á
umferðarmálum virðist sundurtætt
og sambandslaust. Þessir embætt-
ismenn virðast ekkert vilja við mig
tala. Eitt minna verka fyrir U.S.
Navy var að marka hættusvæði fyrir
Keflavíkurflugvöll og takmörkun
mannvirkja samkvæmt reglum
Bandaríkjastjórnar (AICUZ). Þetta
hefur ratað inn á aðalskipulag þar
suður frá. Eitthvert gagn hefur mátt
hafa af þrasaranum.
Lýðræðismál í skipulagi
Sveinn Guðmundsson
fjallar um umferðarmannvirki
og skipulagsmál ’Skipulag á umferð-armálum virðist sund-
urtætt og sam-
bandslaust. ‘
Sveinn
Guðmundsson
Höfundur er verkfræðingur.
BJARNI Daníelsson óperustjóri
skrifaði grein í Morgunblaðið í til-
efni af opnun nýs óperuhúss í
Kaupmannahöfn. Þar
kom fram að ópera
ætti ekki að fá að
eiga heima í fyr-
irhuguðu Tónlistar-
húsi í Reykjavík.
Þetta hafa hann og
fleiri endurtekið í
umræðunni und-
anfarið. Þótt mér
sýnist Bjarni vera
óþarflega neikvæður
í afstöðu sinni hefur
hann talsvert til síns
máls.
Mér hefur lengi
verið ljóst að að-
stæður hér á landi
eru með þeim hætti
að heppilegt væri að
sinfónía og ópera
gengju aftur í eina
sæng og störfuðu
saman undir þaki
Tónlistarhússins. Svo
virðist þó að þeir
ráðamenn, sem hafa
haft með þessar
stofnanir og Tónlist-
arhúsið að gera, hafi
enn ekki áttað sig á
þessu. Þeim er þó
viss vorkunn þar sem
skoðanir um þetta
voru eitt sinn skiptar
meðal tónlistar-
manna, en þó ekki
svo mjög á meðal al-
mennra tónlistarunn-
enda. Ef ekki verður að gert alveg
á næstunni gæti þessi misskiln-
ingur orðið íslensku tónlistarlífi og
Tónlistarhúsinu sjálfu afar dýr-
keyptur.
Til upprifjunar. Það á að byrja
að byggja Tónlistarhúsið á næsta
ári, 2006. Málin standa nú þannig
að komið hefur verið til móts við
þarfir óperu að hálfu
leyti, þ.e. hægt verður
að setja upp óp-
erusýningar í Tónlist-
arhúsinu með einföld-
um leiktjöldum. Það
er alls ekki svo sem
óperustjórinn segir að
eingöngu verði hægt
að setja þar upp „hálf-
ar uppfærslur“ – t.d.
svipaðar þeim sem um
tíma voru settar upp í
Laugardalshöll yfir
eina helgi – heldur
verður hljómsveit-
argryfja til staðar sem
og hringsvið og ljósa-
búnaður.
Að vandlega at-
huguðu máli sýnist
mér að það sem helst
skortir í núverandi
áætlanir sé aðstaða til
að flytja leiktjöld inn
og út af sviðinu á ein-
faldan og fljótlegan
hátt. Slík aðstaða
myndi gerbreyta notk-
unarmöguleikum húss-
ins, ekki aðeins fyrir
óperusýningar, heldur
einnig fyrir aðrar
uppákomur, svo sem
söngleiki, ballett,
rokktónleika o.fl. Sýn-
ingar af þessu tagi
krefjast mikils sviðs-
búnaðar og ef nota á
húsið sem fundarsal að degi til, en
um kvöldið fyrir annars konar
uppákomur, þá er bráðnauðsyn-
legt að geta flutt búnaðinn inn á
svið og út af því aftur hratt og
örugglega.
Tónlistarhúsið mun kosta a.m.k.
um 6–8 milljarða af almannafé.
Aðeins lítið brot af þeim kostnaði
færi í að gera viðeigandi breyt-
ingar á sviðsaðstöðunni. Þær
myndu borga sig upp á örfáum ár-
um með betri nýtingu hússins sem
og betri rekstrarforsendum fyrir
óperu og aðra þá starfsemi, sem á
heima í Tónlistarhúsinu. Íslend-
ingar hafa ekki efni á því að reisa
einn sal fyrir sinfóníu og annan
fyrir óperu – eins og stjórnendur
Óperunnar hafa farið fram á. Hafa
ber í huga að óperuhúsið í Kaup-
mannahöfn kostaði a.m.k. 30 millj-
arða króna! Það er fásinna að-
horfa til slíks í umræðu um bætta
aðstöðu til óperuflutnings á Ís-
landi, en um leið fráleitt að mál
skipist þannig að aðstöðu í
Tónlistarhúsinu verði ekki
auðveldlega hægt að nota til flutn-
ings á óperu og öðrum sviðs-
listum.
Vandamál Óperunnar verða
heldur ekki að fullu leyst með
samstarfi við Þjóðleikhúsið. Þar er
salurinn ekki stærri en í Gamla
bíói og þótt sviðið þar sé betra
myndu fjárhagsforsendur óp-
erurekstrar ekki batna. Að auki
myndu söngvarar þá þurfa að
keppa hart við leikara um þau 2–3
kvöld í viku, sem almenningur
sækir aðallega leikhús og óperu.
Það er mikill og góður gangur í
málum Tónlistarhússins og öflugir
menn sem þar stýra ferð. Vonandi
sjá þeir til þess að áætlunum um
aðkomu á sviðið verði breytt áður
en hafist verður handa um bygg-
inguna. Þá mega flestir vera sátt-
ir.
Auðvitað
óperu í Tón-
listarhús
Árni Tómas Ragnarsson fjallar
um aðstöðu til óperuflutnings
Árni Tómas
Ragnarsson
’Mér hefurlengi verið ljóst
að aðstæður hér
á landi eru með
þeim hætti að
heppilegt væri
að sinfónía og
ópera gengju
aftur í eina
sæng og störf-
uðu saman und-
ir þaki Tónlist-
arhússins. ‘
Höfundur er læknir.
NÝLEGA kom upp sú hugmynd
að nota fjármuni sem gætu komið út
úr sölu Símans í byggingu nýs
sjúkrahús allra landsmanna. Áætl-
anir hafa lengi verið
uppi um að byggja upp
á svæði Landspítala –
háskólasjúkrahúss
(LSH) við Hringbraut
í Reykjavík og því væri
kærkomið að geta not-
að þessa fjármuni í þá
uppbyggingu. Til að
liðka fyrir um þessa
framkvæmd, þá er ver-
ið að færa Hringbraut-
ina út fyrir það svæði
sem fyrirhugað er und-
ir starfsemi LSH.
Spurningin er bara
hvort þetta svæði sé í raun það
heppilegasta fyrir starfsemi nýs
sjúkrahúss. Langar mig að benda á
annað svæði, sem gæti ekki síður
hentað, og gera í staðinn tillögu að
því að núverandi landsvæði LSH
bæði við Hringbraut og í Fossvogi
verði tekið undir sambland íbúða-
byggðar og atvinnurekstrar sem
gæti stutt við miðborgina.
Skoðum nánar af hverju núver-
andi svæði hentar ekki. Í fyrsta lagi
er svæði LSH við Hringbraut langt
inni í borginni. Stór hluti íbúa
Reykjavíkursvæðisins er langt frá
sjúkrahúsinu og umferðaræðar sem
að því liggja eru löngu sprungnar. Í
öðru lagi eru flestar byggingar
gamlar og henta ekki hátæknirekstri
eins og nútímakröfur hljóða upp á. Í
þriðja lagi er mikil og mengandi um-
ferð allt í kring sem varla getur talist
æskilegt. Og í fjórða lagi er verð-
mæti svæðisins mikið og með því að
selja það undir aðra byggð og starf-
semi væri hægt að setja ennþá meiri
fjármuni í nýtt sjúkra-
hús.
Það svæði sem ég vil
benda á að verði notað
undir nýjan Landspít-
ala, er Vífilsstaðir og
aðliggjandi svæði. Þar
er mikið landrými og
eftir tvöföldun Reykja-
nesbrautar um Garða-
bæ, lagningu Arn-
arnesvegar og tengingu
ofanbyggðarvegar við
svæðið í kringum
Elliðavatn er svæðið
vel tengt við góðar um-
ferðaræðar án þess að vera beint of-
an í þeim. Svæðið er stórt, þó eigi
eftir að afmarka það, en það gæti
náð alveg frá Reykjanesbraut upp að
Vífilsstaðavatni og frá golfvelli Golf-
klúbbs Kópavogs og Garðabæjar út
að því svæði sem ætlað er undir há-
tækniþorp í Garðabæ og jafnvel væri
mjög gott að tengja saman það svæði
og nýtt sjúkrahús. Þarna mætti
reisa heilsuþorp með þátttöku rík-
isins og einkaaðila. Engin ástæða er
til annars en að fagfjárfestar sjái
hag af þátttöku í svona verkefni. Ég
vil þó taka skýrt fram að ég veit ekki
hvort þetta svæði standi yfirhöfuð til
boða enda er fyrst og fremst um
hugmynd að ræða sem að mínu áliti
er verðugt innlegg í þessa umræðu.
Af hverju svona gríðarlega breyt-
ingu? Ja, ástæðan er að á næstu ára-
tugum eru mikil tækifæri til útrásar
á sviði heilbrigðisþjónustu. Víða í
heilbrigðiskerfi nágrannalanda okk-
ar er að myndast þörf fyrir þjónustu
sem við getum auðveldlega veitt.
Hér á landi er til mjög umfangsmikil
þekking á mörgum sviðum heilbrigð-
isþjónustu. Það er staðreynd að ís-
lenskir læknar eru einstaklega hæfir
og eftirsóttir. Margir starfa við
bestu sjúkrahús í heimi og hafa
bestu menntun sem völ er á. Með því
að reisa svona heilsuþorp verður
hægt að veita alhliða þjónustu, laða
hingað til lands hæfileikafólk, sem á
ekki aðra kosti en að vinna sín störf
utan landsteinanna, nýta þjónustu
aðila eins og Össurar, Flögu og Bláa
lónsins og bjóða sjúklingum fyrsta
flokks þjónustu sem gæti falið í sér
dvöl á heilsuhóteli við frábærar að-
stæður að sjúkrahúsvist lokinni.
Með þessu værum við ekki aðeins að
bæta til muna þá heilbrigðisþjón-
ustu, sem landsmenn búa við, heldur
einnig að nýta okkur dýrmætustu
auðlind þjóðarinnar sem er mann-
auðurinn. Þetta er það sem t.d. Öss-
ur og Íslensk erfðagreining hafa ver-
ið að gera. Svona starfsemi gæti
einnig skotið traustari rótum undir
starfsemi þeirra fjölmörgu fyr-
irtækja sem hafa verið að hasla sér
völl í þjónustu við heilbrigðiskerfið.
Staðsetning landsins milli tveggja
auðugustu markaðssvæða heims,
hreinleiki þess og rómuð náttúrufeg-
urð er líka kjörin til að laða að þá
sem þurfa á svona þjónustu að halda.
Einnig gætum við nýtt þessa starf-
semi í tengslum við þá aðstöð sem
við veitum eftir hamfarir eða til
stríðshrjáðra landa. Stór vandamál í
slíkum tilfellum er missir útlima sem
verður oft til þess að viðkomandi ein-
staklingar verða byrði á fjölskyldum
sínum og enda jafnvel sem bein-
ingafólk á götum úti. Sjúklingar
gætu eftir meðferð valið að fara í
endurhæfingu á fyrsta flokks heilsu-
hótelum sem reist yrðu víða um land
í tengslum við þetta verkefni.
Vissulega er mikil framkvæmd í
gangi við flutning Hringbrautar.
Forsenda þeirrar framkvæmdar var
að byggt yrði smátt og smátt upp á
lóð LSH. Engum datt í hug að hægt
væri að setja 50–70 milljarða í einu
lagi í byggingu nýs sjúkrahúss. Það
eru því komnar upp nýjar forsendur
sem ekki voru fyrirséðar. Tækifæri
sem verður að grípa. Ef eitthvað er
öruggt, þá mun eftirspurn í heil-
brigðisþjónustu aukast næstu ár og
áratugi. Með uppbyggingu heilsu-
þorps í tengslum við nýjan Landspít-
ala getum við verið með í samkeppni
um að veita þá þjónustu.
Nýr Landspítali og heilsuþorp
Marinó G. Njálsson fjallar um
byggingu nýs Landspítala ’Með uppbygginguheilsuþorps í tengslum
við nýjan Landspítala
getum við verið með í
samkeppni um að veita
þá þjónustu.‘
Marinó G. Njálsson
Höfundur er ráðgjafi.