Mánudagsblaðið - 13.02.1956, Blaðsíða 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudag'ur 13. febrúar 1956
LEIKFÉLAG REYlfjAVÍKUR:
Qaldra-Loftur
Höí!: Jóh. Sigurjónsson. Leiksij.: Gunnar R. Hansen
— SKEMMTILEGUR LEIKUR GlSLA OG FRÚ ERNU
Það er engum meðalmanni hent
að vinna leikrit úr hinni miklu
þjóðsögu um Galdra-Loft, fóstur-
son Þormóðar í Gvendareyjum
og einn af stórbrotnustu galdra-
persónum þjóðsagna vorra. En
miklu skáldi er þarna ærið verk-
efni, því þjóðsagan um Loft er
svo magni þrungin, svo römm í
forneskju sinni, göldrum, sær-
ingum og skiptum mennsks
manns við djöfulinn, að Sæmund-
ur fróði, Kálfur og Snorri á
Húsafelli, svo ekki séu nefndir
seiðskrattar Vestfjarða, blikna
allir í samanburði við særinga-
þulur Galdra-Lofts í Hólakirkju
í þeim erindagjörðum að ná
Enia Sigurleifsdóttir —
Steiiiumi.
Rauðskinnu, sem Gottskálk bisk- ]
up hinn grimmi lét grafa með
sér, því hann unni engum þeirra
valda sem handhafi hennar gat
fengið.
Skáldverk Jóhanns Sigurjóns-
sonar, þótt á ýmsan hátt fráb^g^
sé, bliknar líka við hlið hinnar
óbrotnu, en hrikalegu forneskju-
blönduðu þjóðsögu. Hún verður
í öllum atriðum smærri, rislægri,
veigrar sér við að ganga til aug-
litis við stórfenglegustu drættina,
hið karlmannlega og ógurlega
hverfur, en eftir stendur aðal-
persónan, Galdra-Loftur, öllum
óþekkjanlegur úr þjóðisögunni,
enda fæstir viðburðirnir keim-
líkir þeim, sem skráðir voru af
þjóðsagnahöfundum vorum. Sá
Loftur, sem við kynnumst í leik-
ritinu er ístöðulaus, laglegur
■ piftui',-sem--verður geðsjúkur af-
ást, forvitinn og fremur ómerki-
legur. Steinun, vinnukona, sem
Loftur barnar, og drepur, verður
eftirminnileg persóna, þótt henn-
ar geti vart i þjóðsögunni en
aðrar persónur, sem höfundur
skapar eru allar meira og minna
gallaðar og geta ekki, sem slíkar
Gísli Halldórsson í liliitverki
Galdra-Lofts.
bætt upp fyrir.það, sem höfundur
sniðgengur í leikritinu. Miðdepill
leiksins, eins og þjóðsögunnar,
eru sæxúngar Lofts í Hólakirkju
er hann vill ná Rauðskinnu
Gottskálks biskups, sem gi'afin
var með honum. Þetta er eitt
stórfenglegasta atriðið, sem til er
í þjóðsögum vorum, og öll önnor
falla í skúgga þéss. Hér ei'u hinir
ótæmandi möguleikar skáldsins
að láta skáldafák sinn skeiða og
skapa eftii'minnileg atriði. Þetta
atriði missir, því miður, mjög
marks í höndum skáldsins, og
batnar nú ekki við- brevtingar
leikstjórans.
En með tilliti til þess að Jóhanxr
sleppir eða sniðgengur aö nokkru
meginatriði þjóðsögunnar og kýs
að þúa til nær sjálfstætt skáld-
verk má vel segja, að honum
takist bærilega og stundum bráð-
vfel. Frásögn skáldsins af örlög-
um Lofts og Steinunnar verður
ekki talin méðal stórbrotina
örlög Steinunnar, hinnar gæfu-
mennta en að mörgu leyti eru
þau áhrifameiri en nokkur önnur
leikrit sem við eigum. Einkum
verður áhorfandanum minnistæð
örlög Steiunnar, hinnar gæfu-
snauðu vinnukonu, sem ölL.
fórnar og ráðinn ér áð lökum bam
Angurvær saga hennar mun eiga
sér mörg dæmi í sögu lándsins,
og arvæittingaifullar tih'aunú'
hennar til að halda ástum Lofts
Framhald á 3. síðu.
VALHALLARTÍÐINDI
I. árgangjir 1243. 11. ágúst. 46. tölublað
Þóröur kakali drepur og rænir fyrir
Kotbelnf unga
ÉMérferð norðiar í Yatnsdal
Með liði Þórðar kakala. Vatnsdal. Frá fréttaritai'a.
Þórður kakali Sighvatsson og menn hans hafa nú riðið
hér uin héruð og drepið nokkra þá menn, sem með Kolbeini
unga eru jafnan og voru með lionum að Örlygsstöðum er
þeir Sighvatur, faðir Þórðar, og synir hans f jórir vorn vegn-
ir. Hefur Þórður börið þungan hug til margra hinna storri
bænda hé í sveit eins og Þoi-steins Jónssonar í Hvammi og
Marðar Eiríkssonar, en honum liafa vérið eignaðir áverkar
við þá feðga. Þá var og í ráði að fara að Helga Hámimdar-
syni á Másstöðum, sem verið hafði með Kolbeini og enn
fleiri mönnum.
Ondirbúningur
Þórður kakali hafði mikinn
undirbúning fyrir þessa ferð,
lét þá Nikulás og Hrafn
Oddsson fara- suður til Dala
fyrir nokkru að safna hestum
og fóm-þeir sem leynilegast
og grunaði engan mann, enda
gerði hann það fyrirbragð al-
þýðu manna að hann myndi
ríða vestur á fjörðu. En er
Þórður hafði skammt riðið
lýsti hann fyrir mönnum sm-
um, að hann myndi ríða heim
til Dala og þaðan norður í
sveitir, svo sem sér þætti fært
vera lengst. Bárust honum
tíðindi að norðan, að allt væri
kyrrt hjá mönnum Kolbeins.
Snorri Þórálfsson, frændi
Marðar hins sterka og
mai'gra nörðánmanna, túldi
Þáða griðum fýrir frændttr
öíha efia ríða4 hrött, en Þó'rÖ-
ur kvaðst engum manni grið-
um játa, meðan hann hefði
engra manna vald, en sagði
þá mundu sízt hans orð stoða,
ef hann væri hvergi nærri.
Várð þeim sundurorða mjög
og lauk svo að Snorri reið frá
Vestúr á fjörðu.
Láugardaginn áttunda
ágúst fahn Þórður menn sína
við Haukadalsá og voni þeir
rúmlega hálft hundrað. Riðu
þeir um kveldið suðúr um
Brattabrekku og suður um
Karlsás úm nóttina ög upp
éftir'Kjárradal óg kornii frárn
'á drottinsmorgun í Fljóts-
tuii'gu og sá énginn maður
réið þeírra. Um kvöldið riðu
þeir á Amar\ratnsheiði.
Miðfirðingár, Langdælir og
Vatnsfii'ðingar komu 10.
'ágiist á'fjölmennt mahnámót
ftð' Giljá, sH'o og alþýða fýrir
vestán Skagafjörð- ‘ Gékk iþð
inn vestur á f jörðu og þótti
öllum vænt um að mega vera
í friði.
Þorsteinn Jónsson býr í
Hvammi og Eyjólfur sonur
hans hinn efnilegasti maður,
mikill og vænn, manna bezt á
sig kominn, sterkur svo, að
engir jafnaldrar hans komust
til jafns við hann. Var hann
ýmist með Kolbeini eða föður
sínum. Mörður Eiríksson,
mágur Þorsteins var á vist í
Hvammi. Báðir höfðu þeir
Þorsteinn verið á Örlygsstöð-
um með Kolbeini. Mörður hafði
á Örlygstöðum spjót mikið,
en er þeir riðu norður um
Vatnsskarð, ræddi maður um,
að spjótið væri hlykkir einir.
Annar maður svarar, er reið
með þeim, er verið hafði í ferð
með Merði: „Það hefur hall-
azt mjög í goðabeinunum“.
Þessi orð hafði Þórður spurt
og hafði þungan hug á Merði.
Ferð Pórðar
Þórður reið um nóttina 11.
ágúst í Vatnsdal og að Hauka
gili er hann hann spurði að'
heima voni allir bændur í daln!
um. Skipti hann þá iiði og!
setti Ásbjörn Guðmundarson
fyrir gestasveitina en fyrir
einni voru þeir Teitur Styrm-1
issón og Svai thöfði Dufgus-j
sön. Átján ínénn voru í’hverri;
svéit. Vár þá skipt svéitunum j
Þórður reið í Hvamm með
sveit sína, nokkru fyrir sólar-
roð. Voru allir í svefni og
hurðir byrgðar. Skipuðust
þeir fyrir dyr allar, en Hákon
galinn bráut upp dyi'nar næst
kirkju, og vöknuðu heima-
menn. Skipuðust heimamenn
ög Mörðúr til varnar. Gengu
þeir Þórður skörulega að og
hrukku þéir Mörður irin. Eyj-
ólfur var seint vakinn og leit-
aði til dyra sem til fjalls
vissu, með Bárði presti og
fékk Bárður náð í hest og bað
Eyjólf hlaupa á bak og ríða
á f jallið ,,en mér mun í engu
hætt.“ Hljóp Eyjólfur þá á
bak og reiö undan. Þorsteinn
komst út Ög varð tékinn. Þor-
steinn bað sér griða en Þórður
sagði hann skyldi hafa sömu
grið og þeir iétu Sighvat haf a,
föður Sííin á Örlygsstöðum.
Þörstéinn kvað þar eigi Sig-
hvat drépinn mundu vera, ef
hann hefði þar mestu ráðið,
en kvaðst vilja bjóða Þórði
alla Hluti til lífs sér, þá er hon-
um sÖnldi vel, en biðja ekki
griða sér s'vo, að Þórði væri
leiðiridi í því. Lauk þeim mál-
um svo, að Þórður gaf Þor-
stéiiii griö én bað hann taka
vöþn sín og fylgja sér.
Mörðúr Eiriksson lá særður
upp á vellinum. Bað Þórðúr
Hrafn gáíig'a til og sjá hve
særður <B.ann væri. Mörður
læst vera græðandi og baðst
griða. Hráfn bað hann búast
svo sem tiaim myndi ékki grið
fá. Mörður spui'ði hví' Þórður
Vteri hönuúi svo gramur —
„svo vel semineð ókkúr hefur
'Véfíð“.'Hr‘áfn áeglr áð honum,
"ééU ‘'k'é'nivíir áVéfkaf 'við þá
feðga á Örlygsstöðum. Mörð-
ur kvaðst ekki sannur að því.
Þórður bað þann mann er
Árni hét að vega að honum,
og svo gerði Ihann. Bjarni hét
maður Húnröður og var særð-
ur til ólífis. Á þrenxur mönn-
um öðrum var unnið.
Reið Þórður síðan ofan eft-
ir dal og Þorsteinn með hon-
um.
Ferð Teíls o@
Svarthöfða
Þeir Teitur og Svarthöfði
komu á Mástaði, skutu stokki
á dyr og brutu upp hurðina.
Helgi hljóp upp þegar hann
varð var við öfriðinn, og ætl-
aði til dyranna. Hann var
állra manna knáastur. Hratt
þein þeim frá sér í setin, en
Svarthöfði fékk tekið hann.
Helgi beiddi sér griða en þeir
sögðu þess engan kost. báðu
hann tala við prest ög rann-
saka ráð sitt, og svo gerði
hann. Var hann síðan leiddur
út og veginn. Þeir ræiidu þar
hrossum og því, sem innan-
gátta var og riðu þaðán ut til
Giljár og tóku þar Einar
Hallsson. Vár högg\in hönd
af honum og sæi-ður mörgum
sárum. Rændu þeir þar og
riðu síðan til Hólavaðs og var
Þórðui' þar fyrir. Þéir Ás-
björn höfðu rænt öllu á Breiða.
bólsstað öði'u en gangandi fé.
Hallvarður hafði komizt und-
an en Lær-Bjarni var særður
til ólífis. Þeir höfðu unnið á
fleiri mönnum. Reið þá Þórð-
ur vestur og allur flokkurinn
og vai’ öllu rænt sem fyrir
varð unz þeir komu í Mið-
fjörð. Þai' lét Þórður engu
ræna. Tvennir ei-u þeir hlutir,
sem Þórður býður méstan
varnað á, að þeir skyldu eira
konum og kirkjum.
Bíðan féíð ’Þórður lieim til
'bús'sTris.
sú fi’étt, að Þór'ður væri fár-
á 'bæmá’ér ^þeíf ákyidti veitá
fiéiiúsókriif.