Mánudagsblaðið - 09.11.1959, Blaðsíða 3

Mánudagnr 9. nóv. 1959
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
3
MÁNUDAGSÞANKAR
Jóns Reykvíkings
Af hverju! r/0í{
3ÍSE
ríkisst jórn með
Þá eru kosningarnar
um garð gengnar. Púður-
reykurinn er að feykjast
burt.
En sjá menn skýrar en
áður? Ef til vill. Að
minnsta ktísti iiggja á-
stæður fyrir hinu mikla
tapi Sjálfstæðisflokksins
ljóst fyrir. 1 fyrsta lagi
hefur flokkurinn tapað
mjög miklu á því að þora
ekki að taka á sig óvin-
sældir og ábyrgð, en
skjóta Alþýðuflokknum
fram fyrir sig.
Slíkt hefur aldrei hent
fyrr hér á landi, og það
er yfirleitt mjög fátítt, að
jafnstór flokkur óg Sjálf-
stæðisflokkurinn er, fari
þannig að. Hið rétta
gagnvart kjósendum og
einnig hið þingræðislega
rétta var, að flokkurinn
hefði myndað stjóm á-
samt Alþýðufloklmum og
haft þar alla forustu og
meginþunga ábyrgðar. En
flokkurinn tók þann kost
að skríða á bak við. Og
það var ekki nóg með, að
hann skriði aftur fyrir,
heldur vó hann beinlínis
að viðleitni Alþýðuflokks-
ins til að stöðva dýrtíð-
ina með framkomu sinni
í verðlagsmálum.
Þetta aftan-við-pukur
Sjálfstæðisflokksins hefur
mælzt ákaflega illa fyrir
hjá kjósendum. Ekki
skreið Kári Sólmundarson
bak við Björn úr Mörk!
Annað er það, sem
skemmt hefur fyrir
flokknum, og það er
livernig blöð hans hafa
hegðað sér gagnvart
kommúnistum. 1 kosn-
ingahríðinni létu Sjálf-
stæðismenn kommúnista
afskiptalausa, og allir
skildu það þannig, að
flokkurinn vildi ekki loka
dyrunum í þá átt. Það er
Iíka vitað, að Ólafur
Thors rennir sífellt hýra
auga til kommúnista og€>
dreymir um að koma ann-
arri nýsköpunarstjórn á
laggimar. Ólafur telur
það mesta og bezta verk
síns lífs að hafa myndað
stjórnipa ' forðiim með
kommurn og komið ný-
sköpuninni á. Nú vill hann
gera nýsköpun á atvinnu-
og efnahagslífi og vill
eins og áður er sagt eng-
um dyrum loka.
En flokksmennirnir eru
ekki á því máli, að Sjálf-
stæðisflokkurinn eigi
nokkru sinni aftur að
ganga til leiks með komm-
únista í fylkingu. Menn
lita svo á, að það sé full-
komið brot á anda vest-
rænnar samvinnu að
mynda
MoSkVaflokknum. Ög enn
færa menn það til, að yrði
slíkt gert, þá væri verið
að gera Framsókn að eina
andstöðuflokknum, lög-
gilda hana sem stjórnar-
andstöðu og fá þessum
óheillaflokki þar með nýja
mögideika.
Nú er það tilfært hér á
móti, að vegna þess, hve
konunúnistar séu öflugir
í verkalýðshreyfingunni
sé óhjákvæmilegt að hafa
þá innanborðs við stjórn-
armyndun. En landslýður
inn er fyrir löngu þreytt
ur á því að heiðra skálk-
inn, svo að hann skaði
ekki. Menn vilja láta
sverfa til stáls. Sífelldar
verkfallshótanir í pólitísk-
um tilgangi verður að
kveða niður fyrir fullt og
allt.
Svo er enn að því að
gá, að það er sízt af öllu
nokkur trygging fyrir því,
að ekki verði ófriður út
af vinnumálum, þó að
konunúnistar séu í stjórn.
Eða spyrji menn Her-
mann Jónasson, hveirnig
honum hafi líkað við Al-
þýðusambandsþingið und-
ir forystu komma. Vinstri
stjórnin hafði alla daga
hangandi yfir sér sverð
kommanna, og það var
ekki sízt vegna þess, hve
henni gekk illa.
Kommúnistar gera líka
sínar kröfur á fleiri svið
um en hvað viðkemur
vinnumálum, og mega
forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins vel um það vita.
Tap Sjálfstæðisflokks-
ins vöru mikil tíðindi.
Það var persónulegur ó-
sigur æðstu forystumann-
anna, en ekki ósigur
flokksins sjálfs. Hann
stendur uppréttur, en mis-t
vitrir forystumenn hafa
við kosningarnar fengið á-
bendingu, sem vonandi er,
að þeir átti sig á og læri
af.
Það er vafasöm vizka hjá
Leikfélagi Reykjavikur, að hefja
leikár sitt með verkefni, sem
það ræður ekki við, og sann-
arlega er leikrit Luigis Pirand-
ello, Sex persónur leita höfund-
ar;-'únil&u kröfúharðafa' en‘'sVoi
atS? íiðtækir vifevahíngáx’ ' gári
því nokkur skynsamleg skil,
svo ekki sé nefnt, að sum hlut-
verkin skipa algerir viðvaning-
ar, sem gætu tekið undir orð
„sonarins“, „ég leik ekki neitt,
eins og ég hefi sagt frá upp-
hafi“. Því miður reyndist svo
á frumsýningunni s.l. þriðjudag,
að fleiri en einn eða tveir, sem
fram komu á sviðinu, höfðu
tileinkað sér framangreind orð.
Verk Pirandellos er frumlegt
og stundum snjallt, þótt víða
sé pottur brotinn í sjálfri leik-
rituninni. Frufnlegar hugmynd
ir í bókmenntum eru ekki allt-
af réttar, og flestar umdeildar.
Hugmynd Pirandellos er frum-
leg og vissulega umdeilanleg,
því þarna er farið inn á sál-
fræðilegt svið, jafnframt því,
eins og nafnið bendir til, að
steytt er á sjálfri leikrituninni
og hlutfalli hennar til leik-
listarinnar og sannleika túlkun-
arinnar á sviði. Höfundurinn
gerir ekki upp dæmið né dreg-
ur beinar ályktanir, heldur
kynnir mann sex persónum,
fullgerðum og hálfgerðum, eins
og höfundur gæti hafa gengið
frá hálfköruðu verki — en
horfið síðan. Persónurnar
heimta framrás ekki að til-
stuðlan leikenda eða túlka,
heldur í skjóli eigin krafts og
fullkomnunar. Þessar sex sym-
bolisku andstæður koma inn á
leiksvið að morgni, krefjast á-
heyrnar, fá hana og hverfa síð-
an brott að kveldi. Sjálfir at-
vinnuleikararn,ir ýmist kætast
eða hrífast af sjónleik þeirra,
sannleika og lygi, er þeir fylgj-
ast með sögu þeirra á sviðinu.
Um spurningar höfundar, inn-
sýn hans og fullyrðingar er
ekki að ræða hér, aðeins þá
staðreynd, að verki er frumlegt
og áhugavert en oft gallað
sviðsverk og kröfuhart, sem
reynist leikendum mjög svo of-
viða.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR:
6 persónur leita höfundar
,/nu
rAí.~

Frumlegt leikrif leikendum ofviða.
Höf.: L. PIRANDELLO Leikstj. JÖN SIGURBJÖRNSSON
tökum á sviðinu og verkið er
„þreytt" til l'eiks’loka, leiðinlega
þreytt og er mörgu um að
kenna. Það er orðinn siður
hérna heima, að íslenzkir leik-
arar leita til Bretlands eða
annara landa, jafnvel Ameríku,
til að læra listina. Þetta er
gott og sjálfsagt, en fæstir hafa
varað sig á því, að það eitt,
að leika á erlendri tungu, skap-
ar ósamræmi milli hreyfinga og
tals er síðar er leikið á ís-
lenzku. Stór hópur íslenzkra
leikara er að verða óskiljanleg-
ur á sviðinu ella hafa tileinkað
sér svo litlausa og monoton
rödd, að áhorfandinn geyspar af
leiðindum, þótt til meðferðar sé
snjallt efni. Leikendur og þá
enn síður leikstjórar, gera sér
ljóst, hve veigamikil fram-
sögnin er, og þetta er ekki hvað
hættuminnst er um yngri' leik-
ara ræðir. Náertækt dæmi til
hins gagnstæða er fram-
sógn Lárusar Pálssonar í
Blóðbrullaupi, en Lárus hefur
prýðisgóða og skýra framsögn,
þótt lærðúr sé ytra, og samræm-
ir hreyfingar og tal á íslenzkan
hátt — þrátt fyrir námið.
Líku máli gegnir um ýmsa
eldri leikarana, lærða og ó-
lærða, að þeir koma orðum höf-
unda skiljanlega og listrænt út
í salinn, í stað þess að þvögla
með þau og tauta í gaupnir
sér, eins og nú er tízka. Jón leik
stjóri ræður máske ekki við hve
áfátt liði hans er í þessu, en
vissulega ætti hann sjálfur að
gera þær kröfur til flutnings-
ins, að hætta fremur en sýna
Verkið eins og raun varð á. Þá
tókust oft illa staðsetningar,
dýpt sviðsins of- mikil, og leikið
út í vængi, en sýningin þoldi
Leikstjórn Jóns Sigurbjörns- það ekki. En verst af öllu var
sonar er ófrjó og farið yfirleitt
bókstafl. eftir leiðbeiningum höf
undar en bæði hæg og oftast
rislág. Um leið og tjaldið fer
frá nær einhver þreytublær
BILLINN
Höíum til sölu allar gerðir biíreiða,
verð og skilmálar við allra hæíi,
Allskonar skipti koma til greina:
BILLINN
Varðarhúsinu við Kalkofnsveg
Sími .18 8 33

hið mikla misræmi milli ein-
stakra leikenda. Sýningin fór
oft út um þúfur vegna þess
ems, að það sem einn gerði
þdkkalega'var eyðilagt'af næsta
leikara.
Guffmundur Pálsson, leikstjór-
mn, reyndi en gat ekki gefið
þessu hlutverki það „áuthority,"
sem bak við bjó. Persónuleiki
Guðmundar er ekki rishár á
sviðinu og enn síður rís hann,
þegar röddinni er beitt án þess
að leikarinn ráði við mikla
raddbeitingu. Hvassar skipanir
misstu marks, og aldrei fannst
manni leikstjórinn skapa þann
ótta né aga, sem leikritið vill
láta vera. Um aðra leikara í
^starfsliði leikhússins“ er fátt
að segja, nema vöxtur Signðar
ur verður ekki margt gott sagt
um túlkun þessara leikenda.
Gísli, í gerfi mjög gamais
manns og andlegri stemningu
hins yfirþreytta, stynur fram
setningunum þunglamalega og
litiaust, persónan er tuttugu ár-
um eldri en ráð er gert fyrir.
Hvergi í öllum leiknum bregð-
ur fyrir listrænni né blæríkri
framsögn. Þessar stunur, sem
maður bjóst við að horí'ið hefðu
með Pi-pa-ki, endurspegluðust
nú í allri sinni eymd.
Þóra Friffriksdóttir er ekki
alveg á því að kafna í aðgerðar-
leysi á sviðinu. Dóttirin verður
í meðferð hennar, líflegasta
persóna leiksins, þótt furðu oít
sé erfitt að skilja á milli hvar
Þóra byrjar en dóttirin endar.
Þóra hefur ekki verið fríðari á
sViði en nú, skínandi falleg,
skapíð er rhikið og óbeizlað en
röddin aldrei nógu skýr. Þóra
túlkar hlutverk sitt all-þokka-
lega en ræður ekki við fínni
punkta þess, ytri búningur er
dálítið úr sambandi við innra
eld, og undarlegt er með unga
stúlku 1959 að kunna ekki að
vagga sér í lendum. Leikkon-
unni tekst oft vel, en fram-
sagnargallar og stundum of
mikill ofsi og óeðlilegur. Svip-
brigðin eru hinsvegar oft mjög
góð, þau beztu á allri sýning-
unni.
Steindór Hjörleifsson, sonur-
inn, kunni ekki hlutverkið í
upphafi en sótti á í síðari hluta,
en komst aldrei á strik. Auróra
Halldórsdóttir, móðirin, lék
sterkt, alltof sterkt. Þar sem
verkið er allt leikið í „nýmóð-
ins“ stíl fel'lur leikmáti hennar
út úr heildinni, og algjör ó-
þarfi að halda þjáningarsviþn-
um framyfir tjaldaklapp. Börn-
in tvö voru, eins og vant er,
ósköp þreytandi eins og börn
vilja verða á sviði.
Það er kannske gott og þless-
að fyrir leikarastéttina að halda
sig þess umkomna í dag að
færa upp hvert stórverkið
öðru erfiðara. En reynslan sýnir
glöggt, að þessi . ungmennafé-.
lagshugsunarháttur verður að
hverfa. Ef stéttin fylgist hið
minnsta með því sem er að ger-
ast í siSmenntuðum nágranna-
löndum, þá myndi hún upp-
götva fjölmörg góð verkefni og
meira við sitt hæfi, sem þar
eru sýnd og hægt væri að sýna
hé'r stórslysalaust. Hitt að elta
uppi „Nobelsverðlaunamenn” er
JfcsíSETWufcarnalpgt ogsJtjánalteg
Uldúaróenhslsa. jÖasH •
Leikræn átök verksins eigá
sér stað milli Gísla Halldórs
sonar, föðuiins, og Þóru Friff-
riksdóttur, dótturinnar, Því mið-
Hagalín er alltaf til sóníá",'mmnnöYíéntaúJesg^ vftsfía fhrifamfinn
ir gerðu lítið úr litlu. ' ’ -ó tteiköúsniála -hór; .tiíryajý, athuga
þetta áður «n: leiklistarlíf höf-
uðstaðarins -kafnar í ttilraunum,
sem stéttin fær á engan hátt
Ieyst viðungnlega. A.B.