Mánudagsblaðið - 07.03.1960, Qupperneq 4

^iánudagsblaðið
Mánudagur -7. . marz 1960
BI&S fynr alU
BLatíiS kemur út á mánudögum. — VerB 3 kr. 1 lausasðlu.
Ritstjórl og ébyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Afgreiðsla: Tjarnarg. 3». — Sími ritstj. 13496.
Prentsmiðja Þjóðviljan3 h.í.
[ónas Jónsson, írá Hriílui
Yfirlæti, hóglæti, manndómur
'Ólafur Thors og Vilhjálmur
JÞqr ,eru nú mestir valdamenn í
landinu. Annar stýrir lögum og
landsrétti en hinn málefnum
krónunnar. Báðir þessir menn
eiga litríka sögu að baki og
sjónarsviftir væri að því, ef
þeir væru skyndilega burtkvadd
ir af leikvanginum. Ólafur og
Vilhjálmur hafa báðir gengið
fram úr fylkingum borgaranna
02 boðið forystu. Nokkuð er
Undir því komið hversu þeim
s’sekist leiðin inn í fyrirheitna
landið. Báðir hafa þessi leiðtog-
ar ávarpað þjóðina í útvarpi.
Báðir útmála með sterkum orð-
Um óhófseyðslu og takmarka-
lausa skuldasöfnun undangeng-
inna ára og lýst með glöggum og
rtiárkvíssum orðum ginnunga-
gápi fjármálalegs ósjálfsttæðis
sem biði á næsta leiti ef ekki
verði breytt um stefnu í þessu
éfrii, En ef athuguð er saga und
angengihna ára kemur í ljós að
þessum þjóðfulltrúum hefur
ekki verið fullljós sannindin um
skuldabaggann mikla og þá
hsettu, sem fylgir taprekstri og
skuldasöfnun. Ó. Th. tók við
miklum skipaflota og -stórútgerð
frá föður sínum. Sá floti og út-
gerð er nú að mestu horfin og
sjálft erfðafyrirtækið verið um
áratugaskeið rómað fyrir stór-
skuldir. í stríslokin stýrði Ólaf-
ur landinu með Brynjólfi höf-
uðbolsivika og minnist þeirra
dága löngum í ræðum sínum
með allmikilli aðdáun. Hinu er
þá ekki haldið fram að á þeim
árum tók íslenzk stórútgerð goll
veitu og færðist fyrst yfir á
bæjarfélögin og síðan á alla
skg|tgreiðendur. Þegar hér var
koinið sögu voru sjóðir lands-
manna mjög að þrotum komnir.
Hófst þá með alþjóðarsamþykki
takmark'alaus skuldasöfnun. Eitt
sinn þegar Ólafur var að víkja
úr stjórnarstólnum fyrir Her-
manni lét hann í það skína að
létt mundi að.. slá Adenauer um
400 milljónir. Ekki var þó úr
þvi‘í það sinn vegna stjórnar-
skiptanna. Af Vilhjálmi Þór er
svipaða sögu að segja. Eftir
stríðið þegar Ó. Th. þjóðnýtti
toáaraflotann festi V. Þ. mikið
af lausum og föstum eignum
kaupfélaganna í gróðafélögum
sem gáfu þó ekki gróða í marg
breyttum húseignum. Fylgdi að
síðustu' meiriháttar skuldasöfnun
sem minnti á léttúðardaga Kveld
úlís. Að þessu búnu tók V. Þ. að
sér að taka lán fyrir ríkið í
Ameríku og hætti ekki í það
•sina £y.rr en s.vo.. var. vasklega
til \j_tks- gengið, ;að. ha&frseðihg
ar landsins Jónas Haralz og Jó-
hannes Nordal yfirlýsa að skulda
söfnun íslenzka ríkisins væri
fordæmalaus með öllu ef gæta
skyldi fullkomins fjármálafrels-
ins.
Síðan Ó. Th. tók .að nýju við
stjórnarforystu hefir V. Þ. stað
ið við hlið hans um síðustu lán-
tökuna hið svokallaða viðreisnar
lán, 8Ó0 milljónir, tekið í Ame-
ríku, sennilega að verulegu leyti
í matvörum. Segir V. Þ. þó í
útvarpsræðu að sjaldan eða
aldrei hafi borizt í land úr sjó
meiri verðmæti á tveim missir-
um heldur en árið 1959. Slik af-
koma ætti að gera matarlán
óþörf um sinn.
Kenningar Ó. Th. og V. Þ. um
skaðsemi skulda eru í allmiklu
ósamræmi við atorkumiklar að-
gerðir þeirra og stofnana sem
þeir stýra við gifurlegar og sí-
endurteknar lántökur erlendis.
Þá bætist við okkurt ósamræmi
í fjárstjórn þeirra,. ef litið er
niður að höfninni. Þar ber hátt
við loft verksmiðja Kveldúlfs
og höfuðborgarinnar. Þar skyldi
með nýtízku vélum vinna auð
úr Hvalfjarðarsíld, hvern vetur.
Síldin kom ekki og enn stendur
verksmiðjuhúsið og allur véla-
kosturirin óhreyfður ár eftir ár.
Fyrir löngu hefði átt vera búið
að selja vélarnar til annarra
þarfa og freista að nota verk-
smiðjuhúsið til nota við .fram-
leiðslustörf eða að rífa kofann
svo að hans saga væri ekki
framlengd að óþörfu. En hvor-
ugt hefur verið gert. Utan við
hafnargarða liggur Hamrafellið.
Það er soi'garbarn samvinnufé-
laganna. Þau skipakaup voru
ráðin og framkvæmd fyrir at-
beina V. Þ. Fyrirtækið átti að
vera gróðafyrirtæki, Miðstætt
verksmiðjunni í Örfirisey. Stór
felld gróðabrögð eru áhættuspil.
Þar verða ábyrgir forkólfar að
sjá fyrir alla hugsanlega þróun
ella er ósigur vís. Suma mán-
uðina tapa SÍS og Olíufélagið
einni milljón króna á reksri
Hamrafells en leita ekki bjarg-
ráða fremur en Kveldúlfsmenn í
Örfirisey.
Áheyrendur útvarpsins kunna
vel fjörugum fjármálaræðum Ó.
Th. og V. Þ. en una þó miður
vel nokkrum yfirlætistón sem
gætir í ræðum þeirra og við-
reisnarbollaleggingum. Menn
spyrja hvaða undramáttur gefi
þessum höfuðleiðtogum þjóðar-
innar dirfsku til að bjóða fram
leiðsögu við endurreisn fjár-.
mála- með þ.ví að fordæma
. Framhald é 7. síöu. -
uvinna
Inusnin?
„Ó hve maður yrði sæll“ o.
s. frv..
Svo er manni sagt að þegar
þegnskyldu-tfrumvarpið var
fyrst til umræðu á Alþingi, og
þessi vísa var kveðin, muni hún
hafa ráðið úrslitum, þegar til
atkvæð.agreiðslu kom. Ef svo
er, verður líka að ganga út frá
því, að háttvirtir alþingismenn
hafi þá, rétt eins og nú, látið
„tólfkóngavitið", ráða tungu
sinni og hendi.
Að minni hyggju hefur fátt
eða ekkert orðið þjóð okkar til
jafn mikils tjóns, af því sem
Alþingi hafði tækifæri til að
gera, en lét ógert, eins og það'
að samþykkja ekki þegnskyldu-
una. Er mér nær að halda, að
dýrara hafi verið að fella það,
en að samþykkja frumvarpið
um „að gera krónuna að fimm
eyringi", eins og minn góði æri
faðir Jónas Jónsson komst að
orði um vísitöluvitleysuna í
sinni tíð.
Nú er þó svo komið. að ein-
hver von virðist um, að stjórn
landsins hugsi sér að gera ráð-
stafanir til að krónan verði
ekki minni en fimmeyringur,
þrátt fyrir fortíð þessara sömu
manna, og skal vonað og beðið,
að stjórninni takist það.
Sagan, reynslan. segir okkur
oft, hvað við gátum og hefðum
átt að gera. Mikið vatn hefir
runnið til sjávar, síðan þegn-
skyldufrumvarpið var fellt á
Alþingi, og mörg verðmæti far-
ið forgörðum. Þau eru töpuð,
en ný verðmæti, hin uppvaxandi-
kynslóð, skapað daglega, og þess
vegna er ennþá tími til að koma
þegnskylduvinnunni á.
Vandamál æskunnar
Æákulýðsteiðtogar, kennarar,
kirkjunnar menn og fleiri ræða
um vandamál unga fólksins,
sem þeir kalla svo. Komið er á
fót frístundaheimilum, uppeldis
heimilum, fangahjálp o. fl. o. fl.
En ekkert stoðar.’
Svo tekin séu nýjustu dæmin
éru hér fyrirsagnir úr Vísi 11.
janúar (þetta er skrifað 15. jan-
úar). „Keyrðu, keyrðu, lífið er
ekki cigarettuvirði", „Æðisgeng
in eltingarleikur lögreglu við
flóttabifreið um götur Reykja-
víkur.“
„12 ára börn neyta áfehgis“.
„Nefndin hafði afskipti af 170
til 180 börnum vegna þjófnáða
og innbrota."
„Uppþot í Miðbænum“
„Múgæði grípur unglinga“.
Þetta er óvenjulega mikið í
einu blaði. En nú er svo komið,
að varla kemur svo út blað í
Reykjavík, að ekki sé sagt frá
einhverjum vandræðum í sám-
bandi við Reykjavíkuræskuna.
Eg er vel .kunnugur víða .á land
inu, og .eftir minni reynslu mun
ástandið . þar, í . kaupstöðum,
kauptúnum, já í sveitum lílm i
1 vera litlu eða engu betra, þótt
minna beri á því í blöðunum
í Reykjavik.
Allir eru sammála um, að hér
er voði .fyrir dyrum, en íáir
hafa reynt að gefa fulla skýr-
ingu á fyrirbærinu, Mitt álit er,
að hægt sé að svara því með
einu orði „Agaleysi".
Agaleysi
Við getum byi’jað á byrjun-
inni. Barnasálfrseðingar hafa
haldið því fram, að barnið verði
að fá að vera sem alh’a frjáls-
ast gerða sinna. til að forðast,
að það fái dúldir, held ég áð
þeir kalli það. Mjög margir for
eldrar taka þetta svo, að koma
eigi á móti öllum kenjum barns
ins. Jafnvel lofa því að söfa
meirihluta dagsins, sem verður
svo til þess, að foreldrarnir fá
ekki næturfrið. Flestum, ég vil
helzt segja öllum, foreldrum
þykir vænt um börnin sín, og
vilja allt fyrir þau gera. En
alltof fáir gera' sér grein fyrir,
hvar takmörkin eru, hvað á að
Ieyfa og hvað ber að banna, því
vill lika oft fara svo ,að barn-
inu er sjaldan eða aldrei bann-
að neitt. Afleiðingin verður þá,
að barnið gerist húsbóndi á
heimilinu. Það „terroriserar"
foreldra sina og allt umhverfi.
hvort kennárinn þeirra kenndi
þeim ekki, að þeim . bæri að
vanda framkomu sína á ‘al-
mannafæri og t. d. að standa
upp fyrir sér eldii ' í stærtis-
vögnum. Þá gerðu þau mig al-
veg orðlausann. „Kennararnir.
Þeir eru bara alltaf á því.“ „Þeir
voru nú þrir fullir í dag.“ Svo
fóru þau að tala um þennan og
þennan og nafngreindu kenriar-
ána. Þéssi mætti aldrei á mánu
dagsmorgna, þessi var fullur í
dag. Hinn var bará tímbr'aður.
Ekki veit ég, frá hVaðá skóla
þessir unglingar voru, en - ég
held þau hafi verið-.á gagnfdeéða
stiginu.
Vinnan
Fullir kenarar
Skólarnir
Svo taka skólarnir við. Aður
fyrr var kennarinn húsbóndinn,
— yfirmaðurinn, sém bar að
virða 6g hlýða. Nú er kennt, og
framkvæmt, að kennarinn eigi
að vera nokkurskonar leikfélagi
barnanna. Afleiðingin er áfram
haldandi agaleysi. Svo langt
gengur agaleysið í skólunum, að
mér er sagt, að börnin séu sums
staðar ékki einu sinni látin taka
af sér höfuðfötin, eða fara út
utanyfirfötunum, áður en
kennslustund byrjar, Við, sem
mikið notum strætisvagnana,
vitum, hvernig börnin haga hér
þar . Á stoppistöðunum troða
þau sér framfyrir fullorðna fólk
ið, eða troða sér í gegnum hóp-
inn, sem bíður, til þess að verða
fyrst í vaginn, og sætin, og sitja
svo sem fastast, jafnvel þótt
konur með smóbörn, eða gaml-
menni eigi í hlut. Sama má
segja um unglinga í framhalds-
skólum. Fyrir stuttu bað ég
unglingsdreng að standa upp
fyrir mér í strætisvagni. Fyrst
virtist hann ekki skilja. hvað ég
var að fara., Hann áttaði sig þá
og stóð upp. Með honum voru
margir unglingai’,. sjálfsagt .úr
sama skóla. Nú byrjaði ballið.
„Mér sýndist hann nú ekkert
gamall þessi, kanpski miðaldra.“
„Jú hann er gráhærður.“ „Ertu
ekki með .skallá; líka manni?“
8vo var hlegið, hrópað og hrynt.
Eg talaði til þeiira. pg spurði,
Svona væri endalaust hægt að
halda áfram. Enn 'það sáma
„agaleysi“.
Þegar skólum sleppir tekur
vinnan oftast við. 14 ára dréng-
ur getur gengið í.sendilstarf eða
blaðburð og fengið laun allt að
helrning á við fjölskyldumánn,
sem á baki sér margra ára
starf. J?essi dréngur greiðir
kannski einhvern hluta af kaupi
sínu til heimilisins Hinu heldur
hann. Afleiðingiri ofmikil aura-
ráð, og virðingarleysi fyirr pen-
ingum, Áframhgldaridi agalevsi.
Sem betur fer eru inargir svo
vel af guði gerðir, að þeir þola
þetta allt, og þegar aldiir og lífs
reynsla leyfir, verða þeir að góð
um og nýtum þjóðfélagsþegnum,
en fjöldi unglinga þolir ekki
þetta uppeldi, og afleiðingin seg
ir til sín eins og fyrirsagnir
blaðanna bera með sér.
Þarna er það, sem ég álít, að
þegnskylduvinnan eigi að koma
til. Og það jafnt fyrir stúlkur
sem drengi. Ekki veitir þeim
síður af að læra að vinnaog
hlýða. Þær, sem verðá mæður
og eiga að móta og kenna næstu
kynslóð fyrstu árin heririar.
Fleiri kynslóðir
Það mó enginn tak'á orð mín
svo, að ég telji, að agaleysið
hafi aðeins skemmt þá kynslóð,
sem nú er að alast. upp. Eg tel
að það sé þegar búið að skemma
mjög marga árganga' íslenzkra
unglinga. Við, sem nú erum mið
aldra, munum þó kannast við,
að við ættum t .d. að borða það,
sem okkur var skammtað á disk
inn okkar. Fá munum við liafa
getað státað af miklum auraráð-
um frá fernringu til tvítugs. Og
flest þurftum við að vinna hörð
um höndum við algengustu fram
leiðslustörf strax eða jafnvel áð-
ur en kraftar leyfðu. Þetta var
oft harður, en góður skóli, en
honum hefur sífellt verið að
hraka, með bættum kjörum álls
fjöldans, og nú,. þegar hans gæt
ir lítt eða ekkert, er þegnskyldu
. 5'ramhald & 7..6Í5U* }