Mánudagsblaðið - 04.02.1963, Page 2

Mánudagsblaðið
Mánudagur 4. febrúar 1963
Olafur Hansson menntaskólakennarí:
Hér á landi eru haglél sjaldn-
ast neitt skórkostleg, en suður
C'g austur 'i löndum er oft allt
öðru máli að gegna. Þar valda
þau stundum stórtjóni, einkum
á ökrum. en einnig jafnvel á
búperingi og fólki. Haglkornin
geta þar orðið ótrúlega stór.
Þáð er fullyrt, að í Vestur-
Asíu hafi fallið haglkorn á
stærð við lítil hænuegg, og ef
menn lenda í slí'ku hagléli tek
ur að grána gamasið. 1 Mið-
og Suður-Evrópu koma stund-
um svæsin haglél um hásumar-
ið, jafnvel svo að jörð verður
sem snöggvast hvít í rót. Oftast
fylgir þessu þrumuveður. Það
er því engin tilviljun, áð frá
fornu fari hefur hagl og þrum-
ur oftast verið sett í samband
hvort við annað. Haglið er tal-
ið tákna reiði þrumuguða og
hagl'komin verða einkenni
þeirra. Jafnvel hlutir, sem líkj-
ast haglkornmm að Iögun, svo
sem sandkom eða baunir verða
tákn þrumuguðanna.
1 Gamla testamentinu kemur
allvlða fram sú trú, að haglélin
séu vopn í hendi Guðs. Þetta
kemur fram bæði hjá Jesaja og
Haggaí. 1 Jósúabók stendur, a'ð
Drottinn hafi látið hagl falla
sem stóra steina á her Amor-
íta. Frægust er þó sagan í ann-
arri Mósesbók um haglpláguna
miklu í Egyptalandi. Það var
sjöunda landplágan og ekki sú
bezta: „Og haglið lamdi til
bana allt þaö, sem úti var í
Egyptalandi; bæði menn og
skepnur, og haglið lamdi allan
jarðargróða og braut hvert tré
merkurinnar.“
HAGLGALDUR
Þó að reiði guðanna sé cft
kennt um haglið er sú skoðun
einnág fom, að illviljaðir galdra
menn valdi oft hagli með töfr-
um. Rómverski spekingurinn
Seneca. kennari Nerós keisara,
segir frá þessari trú.
Á miðöldum og allt fram á
18. öld var margt fólk brennt
á báli fyrir að hafa búið til
haglél með göldrum. Þetta fólk
gætti þess þó vandlega að hagl
ið félli ekki á þess eigin akra,
þó að það eyðilegði akrana allt
um kring. Nú er það svo að,
hagl fellur oft á litlum svæð-
um, sem eftir élið eru greini-
lega aðgreind frá umhverfinu.
Sá, sem var svo óheppinn að
búa rétt fyrir utan haglsvæ'ðið
átti það á hættu að vera brennd
ur á báli fyrir að hafa valdið
hagli með göldrum. Til eru frá
síðari hluta miðalda drykkjuvís
ur stúdenta, þar sem þeir hæl-
ast um af því, að þeir viti jafn
langt nefi sínu og kunni meðal
annars að gera hagl með göldr-
um. En öll alþýða manna hefur
áreiðanlega ekki þorað a'ð hæl-
ast um af slíku.
Medúsusögninni grísku. Ein að-
ferð enn til að draga úr hagl-
éljunum er sú að taka fyrsta
Aaglýsið
Sagt er frá ýmsum aðferðum
til að gera haglgaldur. Stund-
um voru notaðar til þess sér-
stakar galdraformúlur, oft
blandaðar bjagaðri latínu.
Stundum var sandi eða smá-
steinum kastað upp í loftið, og
var það auðvitað likingagaldur,
sem er veigamikill þáttur í
mörgum töf'rum.
Menni geta stundum valdið
hagli með óguðlegri eða ógæti
legri hegðun, þó að ekki sé
um neinn vísvitandi galdur að
ræða. Ef menn dansa á ökrum
eða í aldingörðum kemur hagl
él sem refsing fyrir slíka laus-
ung. Stundum er því trúað, að
hagl komi, ef drepnar eru
kómgulær eða önnur dýr, sem
ólánsmerki er talið að drepa.
Sumsstaðar í sveitum Suður-
Þýzkalands og Sviss er þungu'ð
um konum bannað að ganga
yfir akra á sumrin, það á að
geta valdið hagléli. Þetta er ein
af óteljandi tabúhugmyndum í
sambandi við þungaðar konur,
en slíkar hugmyndir þekkjast
um allan heirr) .
VARNARGALDUR
GEGN HAGLI
Rómverjar þekktu ýmsa
varnartöfra gegn hagli. Stund-
um fóru þeir skrúðgöngur yfir
akrana. og voru þá sungnir
galdrasöngvar gegn haglinu.
Þessar skrúðgöngur héldust eft
ir að kristnin sigraði, eni tóku
smám saman á sig kristilegan
og kirkjulegan blæ. Þær þekkj-
ast enn sumsstaðar í Mið- og
Suður-Evrópu. Eru þá oft born
ir krossar fyrir s'krúðgöngum.
Sums staðar era sérstakir
krossar settir upp við akra til
að varna hagli. Nefna Þjóðverj
ar slíkan kross bláttáfram hagl
kross (Hagelkreuz). Stundum
er vígðu vatni dreypt á akr-
ana í sama tilgangi. Þá er sú
trú víða til, að hljómur kirkju-
klukkna fæli haglið á brott. Er
tekið að hringja þeim í ákafa,
þegar haglél nálgast. Forn-
eskjulegri og eflaust af heiðn-
um uppruna er sá siður, sem
þekkist í sveitum Júgóslafíu,
að láta matborð búið kræsing-
um út fyrir dymar, þegar hagl
er í nánd. Hér er um að ræða
fórn til guðanna, er hagli
valda. Svipaðar fórnarhugmynd
ir era á bak við þann grimmi
lega sið að brenna kött lifandi
til varnar gegn hagli. Fom-
eskjulegur er einnig sá siður að
halda spegli upp, þegar haglský
nálgast. Á bak við þetta er sú
trú, að haglguðirnir fælist sína
eigin mynd. Vera kann, að
þetta sé eithvað skylt gömlu
haglkomið, er til jarðar fellur
og bræ'ða það í lófa sér. Þeg-
haglkomið er bráðnað í
ar
haglélið að vera á enda.
Hér á Islandi held ég, að sé
lítil eða engin þjóðtrú í sam-
bandi við hagl. Stafar þetta
auðvitað af því, að hér er það
enginn vágestur eins og 5 lönd
unum suður frá.
HAGL AF AUGUM
Frá fomu fari hefur haglinu
stundum verið líkt við tár. 1
norrænum fornsögum er alloft
getið um það, að hagl stökkvi
af augum fólks, eimkum ef um
skaphart fólk er að ræða. Auð
vitað er þetta líkingamál. en
litrí'kt og áhrifamikið. Þetta er
t. d. sagt um Gissur Þorvalds-
son, þegar líkamsleifar Gróu
konu hans vora bornar út eftir
Flugumýrarbrennu, „stökk úr
augunum sem haglkorn væri.“
Ólafur Hansson.
Afgreiðslumaður
Karlmaður óskast sem fyrst á söluskrifstofu vora í Lækjar-
götu 2 í Reykjavík. Æskilegur aldur: 21 — 30 ár. Nauð-
synleg kunnátta: Enska, eitt Norðurlandamálanna, vél-
ritun.
Eiginhandarumsóknir óskast sendar til skrifstofu starfs-
mannahalds Flugfélags íslands h.f. við Hagatorg fyrir
þ. 10. febrúar 1963.
- M, - ét
A/œœéfsj/.j?
^ MCEJLAJVJDAIR
Kakafí skrifar:
í hreinskilni
sagt
Minnimáttarkennd okkar gagnvart útlendum brýst út í mikilntennsku — Ohófið einskonar vörn
— Kaupsýslumennirnir og höfðingsskapur — Stóru partýin og litlu mennirnir — Fá útlend-
ingar engan frið vegna ágengi íslenzkra gestgjafa — Þjóðarvansæmd —
Það er dálítið áberandi að
sjá íslenzka kaupsýslumenn,
þá, sem viðskipti hafa mikil
vi'ð útlönd, taka á móti full-
trúum umboðsfyrirtækja
sinna, þeirra er hingað rek-
ast. Síðan ríkisstjórnin
rýmkaði um viðskipti milli
okkar og ýmissa landa hafa
hingað komið fulltrúar er-
lendra fyrirtækja, sem fyrir
tæki hér verzla við, og skoð
að rekstur fyrirtækjanna hér
heima og komið með ýmsar
nýungar að utan.
Islendingar, sem hér eiga
hlut að máli. hafa brugðið
hart og títt vi'ð þessari
„snertingu" við erlenda
kaupsýslumenn og fulltrúa.
Hafa þeir tekið þessum er-
lendu mönnum af þvílík-
um feiknar höfðimgsskap
að jaðrað hefur við hreinan
s'krælingjahátt. Það hefur
lengi loðað við, að Islending-
ur hefur haft mirunimáttar-
kennd gagnvart útlending-
um, en að hún væri jafn
mikil og raun ber vitni um,
er næsta furðulegt með til-
liti til samskipta okkar við
útlenda sí'ðustu áratugina.
Minnimáttarkennd þessi kem
ur fram í furðulegustu við-
brögðum gagnvart hinum er-
lendu mönnum. Innfæddir
þjást etrax og hinn erlendi
maður stígur á íslenzka
grumd af einhverri misskil-
inni höfðingsmennsku, sem
svo lýsir sér í taugaóstyrk
og slíkum veitingum til
handa gestinum, að honum
verður hverft við. Öll áherzla
er lögð á, að hinar sífelldu
-’eizlur og setur á ginbúlum
öæjarins sé aðalþáttur 5 lífi
caupsýslumannsins, en til
)ess að saranfæra, jafnvel þá
•antrúuðustu, drekkur ís-
enzki kaupmaðurinn sig út-
úrfullan, til að liðka tungu
sína og segja skoðun sína.
Hvort sem gestinum líkar
það betur eða verr, er svo
um kvöldið troðið upp á
hann léttlyndum koraum og
.,þær veiddar“ hér á búlun-
um, og engu líkara en líf
liggi við. Útlendingum er ó-
mögulegt að komast á
„sjans“ upp á eigin spýtur,
því sá íslenzki treystir eng-
um nema sjálfum sér að
fanga það bezta, svo og
gæti farið svo að einhver
stúlkara móðgaði gestinn
með því að vera honum frá-
hverf. Þessa.r ofboðsdrykkj-
ur og matarveizlur eru farn
ar að „ganga um“ á við-
skiptaklúbbum erlendis, þar
sem íslenzk viðskipti hafa
verið rekin undanfarið, og
jafnan haft í spotti hve ple-
beiískir þessir norrænu kaupa
héðnar séu, sem telja sig
alltaf nauðbeygða til að
sanna persóraulegan auð sinn
og getu tí 1 næturlífs. Er svo
oft. að útlendingar komast
vart yfir skyldustöi-fin fyrir
hinum miklu samkvæmis-
hlaupum kaupahéðna hér
heima.
Þetta er ekki ný bóla hér
heima og mætti afsaka hana
þ;egar þjóðin var fjær
heimsmenningunni en nú er.
En árið 1963 sýnir mestur
hluti íslenzkra kaupmanna
ekki annað en þeir séu ó-
trauðir á þesari braut of-
veitinga, og yfirborðs-
mennsku eiras og áður þegar
stórbændur stóðu með pott-
lokið sitt og skemmulýkil-
inn í hendinni þegar höfð-
ingjar riðu í garð.
Menn, sem umgangast auð
að staðaldri. eða eru stórir
menn á sviði viðskipta,
ganga ekki upp 1 að sýna
hverjum dóraa, sem er full-
trúi fyrir erlent fyrirtæki,
að þeir eigi fyrir næsta
sjúss eða geti „hillað“ stelpu
bjána, sem styður sig við
barina á búlunum hér. Yfir
leitt er þessi hvimleiða regla
hinna nýríku gamanmál allra
sanmra auðmanna og við-
skiptajöfra úti í heimi.
Nýlega kom hingað full-
trúi merks’ fyrirtækis til að
athíuga hvernig umboðsmað-
ur þess á Islaradi ræki fyrir-
tæki sitt. Þetta var miðaldra
maður, vanur öllu almennu
lífi slí'kra farandmanna, og
kipti sér ekki upp við það,
ef „slegið var í glas“ síð-
asta kvöldið, er viðskipti
höfðu verið gerð og skoðuð
frá öllum sjónarmiðum. For
stjóri íslenzka fyrirtækisins
vildi samt ekki hlíta hinni
gullnu reglu viðskiptalífsins,
„busiraess before pleasure.“.
Um leið og veralings fulltrú
inn steig úr flugvélinni
mætti sá íslenzki, góðglaður,
ók honum á veitingahús og
reyndi að fylla hanin hið
snarasta. Mannaumingjanum
var um og ó að hef ja strax
drykkjuna, en hélt að þetta
væri landssiður og skrapp á
barinn. Þegar hann sá, að
ekki var um sjúss að ræða
heldur sjúss — sjúss —
sjúss, þá baðst hann leyfis
um að skreppa á hótelher-
bergi sitt og skipta um,
raka sig og snyrta eftir
langa ferð. Gestgjafinn
brást vel við, en fylgdi hon-
um heim á hótelið, eftir að
hafa náð í flösku með sér.
Gesturinn lét sér vel lynda,
og fékk sér drykk með þeim
innfædda meðan hann fór af
klæðum, en skaust síðara í
bað. Þegar hann kom úr bað
inu, lá gestgjafinn sofandi,
og hraut ákaft. Haldandi að
þetta væri undantekning
fremur en regla, beið hann
nokkra stund unz gestgjaf-
inn raknaði við, og hugði,
að hann myndi halda heim.
Nei, ónei, eftir að hafa
skvett á sig vatni, krafði
hann gest sinn til farar á
veitingahús og þar sofnaði
hann aftur þegar á leið, en
nú undir þeim alvarlegu
kringumstæðum, að gestur-
inn vissi ekki nafn á hóteli
sínu. Varð það úr að hann
ók á flest gistihús borgar-
iranar og spur'ði næturverði
hvort hann byggi þar. Loks
hitti hann á það rétta, og
varð þá næturvörðurinn að
greiða ökugjaldið, þvi sá ó-
kunnugi var enn félaus.
næsta dag enurdók drykkjara
sig og höfðingsskapurinn,
öll veitingahús voru
heimsótt og allstaðar kátt á
hjalla. Á fjórða degi spurð-
ist fulltrúinn fyrir um hin-
ar ýmsu hliðar viðskiptanna
og fann, að þær voru í stak-
asta lagi. Tók það aðeins for
miðdaginn að athuga um-
boðsvarninginn og sölu hans,
en síðar var slegið í eina og
ætt út. Þegar gesturinn fór
sag'ði hann manrai, sem hann
hafði kyranzt, að þetta væri
eitt furðulegasta æfintýr,
sem hann hefði lent í. Vörur
okkar seljast eins og heitar
lummur. Forstjórinn er eitt-
hvað taugaóstyrkur. en ef
hann væri í alvörusamkeppni
í venjulegu landi, hvar
myndi þetta enda?
Kunraingjanum óaði við a'ð
íslenzkir kaupsýslumenn
ættu að hætta þessum
kjánaskap þótt hann fái
mann í heimsókn. Hann á að
reka við hann viðskipti,
auka þau ef tekst, og gera
áætlanir. Skemmtun er góð
no'kk, era þegar minnimáttar
kennd okkar gagnvart hin-
um útlendu gerir hana að að
alatriði er leikurinn tapaður.