Morgunblaðið - 27.10.2005, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ

410 4000 | www.landsbanki.is
Við færum þér fjármálaheiminn
Nú býðst þér að eiga milliliðalaus verðbréfaviðskipti með E*TRADE í
gegnum netið á stærsta verðbréfamarkaði heims, NYSE, Nasdaq og AMEX
í Bandaríkjunum, og á mörkuðum í Svíþjóð, Finnlandi og Danmörku.
Kynntu þér málið á www.landsbanki.is
B
EN Bernanke, sem
tekur við embætti
aðalbankastjóra
bandaríska seðla-
bankans af öldungn-
um Alan Greenspan í lok janúar
á næsta ári, er virtur fræðimað-
ur á sviði peningamálahagfræði
en öfugt við Greenspan hefur
hann verið eindreginn talsmað-
ur þess að seðlabankar setji sér
verðbólgumarkmið og haldi fast
við þau eins og flestir seðla-
bankar í Evrópu, þ.á. m. hinn
íslenski gera. Greenspan hefur
aftur á móti verið hallari undir
það sjónarmið að seðlabankinn
eigi að halda markaðinum í óvissu um
hversu hart bankinn muni bregðast við
verðbólgu. En bæði Bernanke og Greenspan
eru sammála um að það sé afar erfitt fyrir
seðlabanka að bregðast við eða koma í veg
fyrir verðskriður á fasteignamarkaði.
Tilnefningu Bernankes hefur almennt
verið vel tekið á fjármálamörkuðum vestra.
Menn líta fyrst og fremst á hann sem fræði-
mann og áður en hann fór í Hvíta húsið
hafði hann lítið sem ekkert verið orðaður við
pólitík og raunar alls ekki á allra vitorði að
hann væri stuðningsmaður repúblikana.
Ekki mjög pólitískur
Bernanke var einn af þremur leiðbeinendum
Gauta B. Eggertssonar í doktorsverkefni
hans við Princeton-háskóla en Gauti vinnur
nú að rannsóknum hjá seðlabankanum í
New York. Leiðir hans og Bernankes lágu
aftur saman fyrir örfáum árum þegar Gauti
starfaði hjá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum í
Washington sem er svo að segja beint á
móti seðlabankanum bandaríska en Bern-
anke sat þá í yfirstjórn hans.
Gauti segir tilnefningu Bernankes í stól
seðlabankastjóra hafa mælst vel fyrir vestra
og fáa hafa mælt á móti henni. „En það sem
er óvenjulegt við ráðningu hans,“ segir
Gauti, „er að það hefur í raun ekki gerst áð-
ur í sögu seðlabankans – nema kannski þeg-
ar Burns var valinn á sjöunda áratugnum –
að svona virtur fræðimaður hafi verið valinn
í stöðu seðlabankastjóra. Bernanke er tví-
mælalaust einn af fremstu peningahagfræð-
ingum í heiminum. Þegar ég var í Princeton
urðu allir eiginlega furðu lostnir að demó-
krati væri að fara að vinna fyrir repúblik-
ana. En svo komumst við að því að hann
væri repúblikani þannig að hann var aldrei
talinn sérstaklega pólitískur. Hann er þó yf-
irlýstur repúblikani en það hefur aldrei farið
mjög hátt.“
Bernanke varð yfirmaður efnahagsráð-
gjafanefndar Bush Bandaríkjaforseta en sat
áður í aðalstjórn í stjórn bandaríska seðla-
bankans. Bernanke, sem er 51 árs gamall,
er þó fyrst og fremst háskólamaður og einn
fremsti sérfræðingur á sviði peningamála-
hagfræði. Hann útskrifaðist með láði frá
hagfræðideild Harvards-háskólans og lauk
doktorsprófi frá M.I.T. Sagt var um Bern-
anke á námsárum hans við M.I.T. að áhuga-
mál hans hafi bara verið tvö, kreppan mikla
og hafnarboltaliðið Boston Red Sox. Áhugi
Bernankes á kreppunni miklu hefur haldist
allt frá námsárum hans en afstaða hans til
Red Sox hefur sveiflast meira.
„Ég missti af mörgum fyrir-
lestrum á fyrstu önninni vegna
úrslitaeinvígisins á milli Boston
Red Sox og Cincinnati. Boston
Red Sox töpuðu. Ég hef verið að
reyna að losa mig við þá allar göt-
ur frá árinu 1986 þegar þeir töp-
uðu fyrir Mets,“ sagði Bernanke í
viðtali fyrir fáum árum.
Bernanke kenndi við hagfræði-
deild Stanford-háskóla á árunum
1979 til 1985 en flutti sig síðan yf-
ir til Princeton-háskólans þar sem
hann var prófessor til ársins
2002. Hann hefur birt fjölda
fræðigreina, einkum á sviði þjóð-
hagfræði og peningamálahagfræði, og gefið
út fræði- og námsbækur í hagfræði. Ekki er
nema um ár síðan hann hætti sem ritstjóri
helsta vísindatímarits hagfræðinga í Banda-
ríkjunum, American Economic Review.
Laus við alla tilgerð
Bernanke þykir viðræðugóður og laus við
alla tilgerð. Gauti rifjar upp í þessu sam-
bandi að þegar hann hafi verið í Washington
hafi hann oft farið yfir götuna í seðlabank-
ann þar sem hann hafi átt marga vini auk
þess sem hann hafi haldið fyrirlestra þar.
Alltaf þegar hann hafi farið í mötuneyti
bankans hafi Bernanke verið þar, sem hafi
talist nokkuð óvenjulegt fyrir mann í hans
stöðu. Gauti segir að Bernanke hafi liðið
best í hópi hagfræðinga bankans og það hafi
ekki verið nein tilgerð í honum.
„Það er mjög dæmigerð saga fyrir hann
sem hefur birst hér í blöðum vestra að Bush
hafi skammað Bernanke fyrir að mæta í
Hvíta húsið í hvítum sokkum. Næsta dag
tók hann með sér fullt af hvítum sokkum og
setti allt liðið, þar á meðal Dick Chaney,
varaforseta Bandaríkjanna, í hvíta sokka áð-
ur Bush mætti á fund með þeim. Þetta vakti
mikla lukku,“ segir Gauti.
Þótt Bernanke sé mjög virtur meðal hag-
fræðinga er hann þó ekki frekar en aðrir í
hans stöðu alveg óumdeildur og í því sam-
bandi má nefna að í ræðu árið 2002 fjallaði
Bernanke um hvernig seðlabanki Bandaríkj-
anna gæti komið í veg fyrir hugsanleg vand-
ræði vegna verðhjöðnunar, líkt og gerðist í
kreppunni miklu og sagði skattalækkun sem
fjármögnuð væri með peningaprentun væri í
reynd hliðstæða við fræg ummæli Miltons
Friedmans um að „henda peningum út úr
þyrlu“ og vegna þessara ummæla um mögu-
leika seðlabankans á því að láta fólkið fá
peninga beint í hendur í stað þess að vinna í
gegnum bankakerfið tóku sumir verðbólgu-
sérfræðingar að kalla hann „Helicopter
Ben“ eða þyrlu-Ben.
Í ræðu sem Bernanke flutti í mars í vor
hélt hann því einnig fram að alþjóðlegir hag-
rænir þættir ættu mestan þátt í miklum við-
skiptahalla Bandaríkjanna. Þessi ummæli
fóru fyrir brjóstið á mörgum hagfræðingum
vestra sem telja meginástæðuna fyrir hall-
anum vera of mikil útgjöld bandaríska rík-
isins og skattalækkanir Bush-stjórnarinnar.
Spurður um hvort vænta megi að seðla-
banki Bandaríkjanna muni undir stjórn
Bernankes taka upp föst verðbólgumarkmið
eins og seðlabankar víða í Evrópu bendir
Gauti á að í ræðu sem Bernanke hafi haldið
áður en hann fór í Hvíta húsið hafi Bern-
anke sagt að það væri að minnsta kosti við
hæfi að setja langtímaverðbólgumarkmið.
„Það væru ekki mjög mikil umskipti en
hann var að reyna að ná sáttum með því að
leggja til að bankinn myndi ekki setja sér
nein sérstök markmið um á hversu löngum
tíma hann hygðist ná verðbólgumarkmiðun-
um, þ.e. Bernanke orðaði þetta svona nokk-
uð almenns eðlis. Ég hugsa þó að hann eigi
eftir að reyna að auka að einhverju leyti
gegnsæi í ákvörðunum seðlabankans og
setja einhvers konar verðbólgumarkmið,“
segir Gauti.
Mörg erfið verkefni
Það verður vísast ekki auðvelt fyrir Bern-
anke að fara í fötin hans Greenspan, sem
verið hefur seðlabankastjóri í hátt í 19 ár og
nýtur mikillar virðingar og er áhrifamesti
seðlabankastjóri heimsins. Fjármálaheimur-
inn mun því væntanlega fylgjast afar náið
með hverju skrefi Bernankes þegar hann
tekur við. Mörg erfið verkefni blasa við nýj-
um bankastjóra seðlabankans í Bandaríkj-
unum; þrýstingur er á seðlabankann að
hækka ekki vexti frekar til þess að fá hjól
efnahagslífsins til þess að snúast hraðar eft-
ir fellibylinn Katrínu. Þá er merki um að
loftið sé að fara úr fasteignabólunni vestra
sem myndi verða til þess að draga úr einka-
neyslunni enn frekar. Á móti vegur að
hækkandi verð fyrir olíu mun auka á verð-
bólguþrýstinginn í Bandaríkjunum og eins
nefna menn að sívaxandi viðskiptahalli í
Bandaríkjunum geti orðið til þess að veikja
dollarann enn frekar en orðið er. Gauti telur
þó að þau efnahagsskilyrði sem Bernanke
þarf að glíma við séu vart erfiðari en fyr-
irrennara hans. „Þegar Paul Volcker tók við
var mikil verðbólga og þegar Greenspan
varð seðlabankastjóri 1987 varð verðhrun á
fjármálamarkaði skömmu eftir að hann tók
við. Þannig að þegar maður ber stöðuna
saman við stöðu tveggja fyrirrennara hans
held ég að staða efnahagslífsins sé bara
frekar góð.“
Á hvítum sokkum í Hvíta húsinu
Ben Bernanke, helsti efnhagsráðgjafi ríkisstjórnar Bush
Bandaríkjaforseta, tekur í byrjun næsta árs við af Alan
Greenspan sem næsti seðlabankastjóri. Arnór Gísli Ólafsson
kynnti sér feril hans og ræddi við Gauta B. Eggertsson,
fyrrum nemanda Bernankes við Princeton-háskóla.
Reuters
Vel tekið Ben Bernanke er fyrst og fremst talinn fræðimaður og hefur tilnefningu hans al-
mennt verið vel tekið. Hann er yfirlýstur repúblikani en hefur þó lítt verið orðaður við pólitík.
arnorg@mbl.is
Gauti B.
Eggertsson