Tíminn - 12.04.1970, Side 1

BLAÐ II
82. tbl. — Sunnudagur 12. apríl 1970. — 54. árg.
Félagisleg forsjá hlns opin-
bera hefiur friatn til þessa, alltof
mfkifS borið keim af ölmiususjón
anmifhiim gömlu hreppsnefnd-
aaima. Því er ekki afS neita að
á sekini árum hefoir þessu held
trr hnikað í rétta átt, fyrir for-
göngu áhugamannaféla.ga er
ttnoið hafa á ýmsum sviðum að
baettri méðferð bótaþega og
raunhæfari félagsmálaaðstoð.
Endurhæfing
Um það geta al'lir orðið sam-
mála að þörf einstaklingsins til
þess að vin-na fyrir sér og sín-
um, er honum eðlislaeg og lan-g
varandi aðgerðarleysi getur orð
fð homum og samfélaginu ttl
ébætanleg tjóns, er e-ngar ölm-
usugneiðslur geta bætt. Ljós-
asta dæmið um þessi gömiu
fram-færslusjónarmið eru ör-
orkumat og greiðsJur í þeirri
mynd er nú tíðkast, er ég tel
vera til shamma-r fyrir þjóð
sem álitið er, að búi í velferð-
arríki. Stóran hluta þess fólks
sem n-ú er á örorlkubótum og
hefur skerta starfskrafta mætti
endurhæfa tfl ýmissa starfa. Og
geetum við teikið nágramnaþjóð
ir okkur til fyrirmyndar f með
ferð þessara mála að ýmsu. í
Noregi segir t d. í formála að
lögum u-m örorku: Markmíð
þessarar löggjafar er fyrst og
fremst það, að gera öryrkjum
kleift að taka á ný þátt í at-
vhmul-ífinu og ætlunin er að
örorku-lífeyrir veitist því að-eins
að fullvfet sé, að um endurhæf
foigu sé ekki að ræða, og reka
norsku tryggimgamar nokkrar
endurhæfingarstöðvar í þessum
tilgangi. Á meðan á rannsókn
og endurhæfingu stendur er um
sækjandanum greiddir dagpen-
ingar auk annars kostnaðar sem
af þessu leiðir. Telja Norðmenm
sig hafa náð 80—85% árangri
m-eð þessu móti. Endurhæfingar
stöð sem þessar teldi ég að
Trygginga-rmar ættu affl reka
sjálfar eða í samráði við þau
öryrkj-abandalög sem starfandi
eru hér. Einstatolingi sem no<t-
ið hefði endurhæfin-gar ætti
stofnunin að hafa for-göngu um
að koma til starfs. Hefur
reynsla erlendis sýnt að í flest
nm tilfellum hefu-r fólk er not
ið hefur endu-rhæfingar reynzt
betri starfskraftur en heilbri-gt
fðlk.
Úthlutun öryrkja-
bifreiða
Eðlilegast væri að sama stofn
un hefði með úthlutun öryrkj-a-
bifreiða að gera, og mætu starfs
menn hennar samkvæmt eigin
rannsóknum þörf umsækjand-
ans til fyrirgreiðslu af ríkis-
ins hálf-u. Ætti öllum að vera
Ijóst að slíkar starfsaðferðir ein
ar, eiga rétt á sér bæði félags-
og fjárhagslega séö. Au-k þess
sem spornað yrði við þvi að
sv-eitafélög stór og smá geti
velt órnögum sínum yfir á trygg
ingakerfið, ttl skaða fjTir þá
sem þess eiga að njóta.
Ellihelmili neyðar-
úrræði
Aðstaða aldraffls fólks er litið
skárri þó úrskurður um bætur
liggí þar Ijósar fyri-r. Á ísla-ndi
fjölgar fóliki á eWlífeyrisaldri
um 3,5 á ár en fóltoi á gjaild-
skyJdua-ldri (16—66) um 1,8%.
Þrátt fyrir þetta hafa try-g-ging-
a-rn-ar ekki haft forgöngu um
meinar félagslegar úrbætur
handa þessu fól-ki. Það er öl-
uan ljóst að eliliheim-iJi eru neyð
arúrræði þeirra sem ein-hv'erja
u-mönnun þuriia, oft ekki nema
nm skammam tím-a, en verða
síðan innlyksa á eJli-heimili.
Helzta ráðið er að skipuleg-gja
heimilisaðlstoð í hverju hverfi
og fé húsmæður tiJ þess affl
taka þessi störf að sér hluta úr
degi. Mætti með slíkri aðstoð
oft afstýra ótámafoærri dvöl gam
almenna á hælum, og frá féla-gs
legu sjónarm-iði hefur þá miJrið
áunnizt, þvá hver einstatolingur
uogur sem gamaJl óska-r þess í
lengstu lög að geta dvaJizt á
heimdli sin-u.
Gamla fólkið
hornrekur
Á undanförn-um á-rum hefur
mikiffl verið rætt og ritað um
þessi mál, og margar falJegar
teikningar sýndar af bem-tugu
húsnæði fyrir aldraða og jafn-
vel stofnaðir sjófflir og samin
lög til úrbóta án þess að þeim
hafj verið beitt að noktoru
gagni. Reykja-víkurborg réðfet
í það fyrir notokru-m árum að
byggja yfir aildrað fólk en ein-
hvern veginn fór þaffl svo að hús
næðinu var að mestu úthlutað
til einstæðra mæðra. En ga-mla
fólkið mátti áfram hýrast um-
hirðulíttð á hanabjál-kuim og í
kjölilurum er hæffflu þeirra ef-n-a
h-ag. Gamalmenni er vfetast á
elliheimdJi þaxf um-da-nitekningar
lítiffl affl se-gja sig ttl sveitar
fyrr effla sífflar, því lífeyrir þess
hr-ekkur ekki fyrir hálfu vfeit-
gjial-di og verfflur að hækka hann
um 130% til þess affl hann
hrökkvi fyrir dvala-rkostnaði og
greiðfet hæk-k'U-nin að 2/5 af
framfærslusveit. Að au-ki greiða
tryggingarnar gam-alm-ennina 10
krónur á dag í vasa-pefninga, eða
sem nemur H100 krón-um á
þriggja mánaffla fresti. Sama
giJdir ef ellilífeyrfe- eða örortou
þegi leggst á sjúkrahús, þá
faJIa alilar bætur ti-1 hanis n-iffl-
ur en hann á þess kost að sækja
um n.ííu krón-u bætumar ef dvöl
in verður mjög lön-g. Einstak-
ling-u-r sem ekki er á bótum get
ur hins vegar fengáð sjúkra
dagipeninga frá sjúJorasamlagi
51 krón-u á dag og hretokur þaffl
ska-mmt ef hanm þarf á að halda,
þó etokj væri nema herbergi
meða-n á vfettnni stendiur á
sjúkra-húsi. Þarna þyrfti úr a-ð
þæta, auk þess sem ég teJdi
Mla ástæðu til þess að bóta-
þega-r fen-gju frí lyf, gleraugu
og heyrnartæki ásamt læk-nis-
hjálp ef þess væri talin þörf.
Þessir gjaldliðir eru mjög háir
og þörfin fyrir aðstoð þeirra
vegna, vex mjög m-eð aldrinum
en g-amalmemni með lélegan
efn-ahag veigra sér við kostn-
a-ðinum, sjálfum sér tiíl tjóns,
og tryggingun-um til aukin-na
útgjalda, vegna hælfevfetar er
staf-ar af heilsu-bresti bótaþeg
ans er annars hefffli mátt af-
stýra.
Tryggingar greiði
daggjöld
Da-ggjiild á elliheimihian eiga
tryglgingarna-r að gr-eiða jafnt
fyrir ailia, ekki sízt meffl tíllitt
til þess affl bein ifflgjöld eru ekki
nema lftil-1 hl-uti af kostnaffli lif
eyrsdei'lda-r eða 32%. Og meffl
fulJri sanm-girni má því segja að
sá ef-nafflri hafi greitt sinn hluta
með stærra framlag-i í sköttum
meðan hann var og hét. En-n
fremu-r teldi ég að útilofea ætti
þann svip sem víðast er á þess
um heimilum, að þau séu edns
feonar biiðsalur eða geymsla,
heldur ættó affl gefa féJkinu
tækifæri til athafina og útveg-a
því verkefn-i j-afnt konum sem
körlum.
Hvemdg á miálum þessa
stærsta og nægjusama-sta lattn-
'þegahóps landsins hefur veriffl
haldið undanfarin ár, á meðan
nágrannaþjóðir okkar ha-fa lyft
grettfeta-ki í mefflferð þessara
m-ála, vekur furðu hvers sem affl
þeim hugair.
Gamla heimilislækna-
kerfið úreit
Heimilishj-álp er ég drap á
hér á undan þyrfti affl skipu-
leggja frá heilbrigfflfemifflstöðv-
um í hverju hverfi, þar sem affl
staða væri fyrir hverfislækna
er störfuðu sem ráfflnir læknar
sjúkrasamlaganna, ásamt hverf-
ishjúkruna-rkonum og kon-um er
störfuðu við h-eimilishjálp fyr-
ir gamalmenni og heimili þar
sem veikindi væru og kæmi
þessi aðstoð í st-að húsmæðra-
dagpening-a sem nú eru greidd
ir. Auk þess væru þar til við
bals sérfræðin-gar og félagsfræð
ingur sem að i n-útíma þjóðfé-
lagi gegna orðið mikilvægu hlut
verki viffl affl l-eiðbein-a fódki á
Gunnar Gunnarsson.
ýmsum svifflum í vandræfflum
þess. En þessi aðstoffl hefur tfl
þessa ve-riffl meira og minna
vanrækt eðia veitt af læknum
sem hvorici hafa haft táima eða
sérm-enm-tun tiJ affl sinna henní.
í þessum mifflstöðvum æittu
læfenar að starfa ailan daginn
og hafa aðistöðu tíl að gera affl
minniháttar meifðsl-um er létta
myndi af siysavarðstofunni
miklu-m erli. Augljóst er hvert
hagræði hverfaskipulagið yrði
fjTÍr lækni og sjúklinig miðaffl
við þá sfeipan sem nú er á þess
um málum. Gamia heimilis-
læknakcrfiffl getur ekki lengur
þjónað þvi hlu-tverki s-em því
er ætlað eftir affl borgin stækk
aði, enda reynzt erfiðara með
hverju ári að fá lækna til að
gegna þessu erfiffla og oft van-
þakkaða starfi. Auk þess hef-
ur men-ntun læfena-deiJdar ekfei
veriffl viffl heimilislækningar mið
u® ,og umigum lætonum þótt sá
tími lan-gur þar til fuUum laun-
um er náffl. Er ástandið þannig
nú, að nokkrir lætonar verffla
affl sjá um hei-lsufar þrjú þús-
umd manms hv-er. Og þarf ern-g-
inn affl furða sig á þvi þótt lækn
ar séu tregir til vitjana borgina
á enda og kaupi sér friffl meffl
óþarfa lyfj-agjöfum án þ-ess affl
skoða sjúMinginn, sjálfum sér,
sjúklingnum og tryggin-gunum
tíl skaffla-
í þessu-m mifflstöfflvum væri
lyfjaverzlum og þættí mér þaffl
efflliJegast affl þær væru reknar
af l,yíjiaverzlun rílrisies og hagn
afflinum af þeim variffl til endur
bóta á trygginga-rkerfifflu. í stað
þess að hagnaðurimm af Ijtij-asöl
unnj rem-ni ttl nokkunna einstafel
inga, en lyfjasaJa í Reykjavik
er tæp-ast un-dir 150 miHjófflUtm
kr. á ári.
Auk þess yrði höfð þama að-
staða fjrir löggæzlumann hverf
isins er starfaðj í sambandi viffl
barnavermdaráffl og fylgdist með
útívistum bama og unglinga og
lelfflbeindj þeim yn-gri í umferffl
immi. O-g þaneig mætti lengi
hald-a áfrarn að telja upp hlut-
verk sem hemtaði að staðsetja
í slítoum hverfamifflstöðvum.
Þörf endur-
skoðunar
En ekki g-et ég látið þessu
rabbi lokiffl að ég nefni ekfei
nofekur atriffli til viðbótar 6em
mér þættu betur mega fara varffl
andi þessi mál. SamlagsiðgjöJd
in teldi ég affl innh-eimta ætti
sem ársgjöJd og inm-heimta á
sama hátt og A]m-annatrj'gging
argjöldin og samlagssvæfflin miffl
uffl viffl heilar sýslur og væri
eðlilegast að þessi breyting
kæmi til framkvæmd-a um leið
og nýja skattakerfið. Gjald-
skylda-n er n-ú hefst strax og
uingl.ingur verður soxtán ára
Framhald á bls. 22.
Lög er varða félagsforsjó stoppuð og stöguð.