Fréttablaðið - 15.12.2003, Qupperneq 15

Ég skal viðurkenna að ég hefaldrei fallið fyrir rökum ríkis-
stjórna Bandaríkjanna og Bretlands
fyrir innrásinni í Írak í vor – sem
ríkisstjórn Íslands hefur gert að sín-
um. Ég hef ekki enn séð haldbær rök
fyrir að heimsbyggðinni hafi staðið
ógn af gereyðingarvopnum Íraks-
hers, sem vafi leikur á að hafi verið
til í einhverju magni og að her Íraks
hafi verið í stakk búinn að beita
þeim. Ég veit af níðingsskap ríkis-
stjórnar Saddams Husseins gagn-
vart þjóð sinni en hef ekki enn séð
að hernám Bandaríkjamanna og
Breta muni færa þessari þjóð frið
eða lýðræði. Mörg dæmi eru um
mislukkaðar tilraunir í þá átt. Þau
dæmi sem hafa lukkast eru sérstök;
bæði Þjóðverjar og Japanir voru
gersigraðar þjóðir í stríðslok eftir
að herir þeirra höfðu háð árásar-
stríð gegn svo til allri heimsbyggð-
inni. Vandi írösku þjóðarinnar var
hefðbundin ógnarstjórn og einræði;
svipaður vandi og margar aðrar
þjóðir búa við, oft með velvilja sömu
þjóða og stóðu að innrásinni í Írak.
Enn síður skil ég þá framsetn-
ingu sem Bush Bandaríkjaforseti
hefur notað í varnarræðum sínum
um árásina á Írak. Samkvæmt henni
var Saddam Hussein vondur maður
og synir hans tveir. Það var því skyl-
da herja Bandaríkjanna og Bret-
lands að ná þeim og taka hraustlega
í lurginn á þeim. Ég held að maður
verði að tilheyra Bush-fjölskyldunni
til að skilja þetta og álíta að kok-
hreysti Saddams eftir Flóabardaga
hafi átt þátt í að fella Bush eldri af
forsetastóli. Og vera þeirrar skoð-
unar að sá Bush hafi átt að vera for-
seti aðeins lengur en honum tókst.
Þegar ég sá manninn sem dreg-
inn var upp úr holu í kjallara húss í
bænum Adwar, skammt frá Tíkrit í
norðuhluta Íraks, létti mér ekki
stórum. Hann leit ekki út fyrir að
vera meiri ógn við heimsfriðinn en
gereyðingarvopnin hans, sem
hvergi finnast. Auðvitað er Saddam
illur með svarta samvisku. Hann er
hins vegar ekki hættulegri en aðrir
slíkir menn nema hann hafi aðgang
að miklum völdum. Það var augljóst
þar sem hann lá í holu sinni að völd
hans voru þrotin. Skárri menn með
meiri völd geta verið okkur hættu-
legri – jafnvel svo ágætir menn sem
þeir kumpánar Bush og Blair.
Og það held ég að sé mat æði
margra íbúa Íraks. Þeir búa nú við
hernám og ófrið af átökum h
námsliðsins og þeirra sem stór h
írösku þjóðarinnar kallar líkl
frelsissveitarmenn. Við Íslendin
ættum að þekkja mátt þjóðern
hyggjunnar og vita að Írakar sæ
sig líklega betur við harkalega i
lenda stjórn en lýðræðislega og
lenda. En val þeirra stendur ekk
milli þessara tveggja kosta. Hin
lenda stjórn mætir þeim með vo
sér við hlið. Þeir sem fara ekki
vilja hennar eru handteknir – ja
vel einnig þeir sem virðast ekki
legir til að fara að vilja hernámsl
ins. Þessar afleiðingar hernáms
eru vandi írösku þjóðarinnar – e
gamli maðurinn í holunni. ■
Steinunn K. Pétursdóttir skrifar:
Þann 10. desember síðastliðinnvar lagt fram á Alþingi frum-
varp til laga um breytingu á lífeyr-
isgreiðslum til alþingismanna og
ráðherra ásamt því að lagt var til að
þeir formenn stjórnmálaflokka sem
ekki gegna ráðherraembætti fengju
50% álag á þingfararkaup. Álag til
handa formönnum flokka myndi
þýða u.þ.b. 219.000 króna aukningu
við mánaðarlaun þeirra Guðjóns A.
Kristjánssonar, Steingríms J. Sig-
fússonar og Össurar Skarphéðins-
sonar, eins og málum er háttað nú á
þingi. Einnig var lagt til að álag
nefndarformanna og þingflokksfor-
manna myndi hækka úr 15% í 20%,
eða 22.000 kr. hækkun frá því sem
nú er. Lagt var til að iðgjaldagreiðsl-
ur í lífeyrissjóð myndu hækka úr
4% launa í 5% sem mótvægi við þau
réttindi þingmanna og ráðherra
sem fyrirhugað er að þeir fái við
eftirlaunatöku.
Hróplegt óréttlæti
Mér, sem varaþingmanni, er
með öllu óskiljanlegt hvers vegna
alþingismenn, ráðherrar og aðrir
embættismenn sem tilgreindir eru
í frumvarpinu eigi að njóta sér-
kjara hvað varðar réttindi til líf-
eyris. Mín skoðun er sú, að þar
sem ætlast er til að almennum
launþegum í landinu sé gert að
sæta mun þrengri reglum hvað
þetta varðar, eigi það sama að
ganga yfir embættismenn þjóðar-
innar. Ráðamenn eiga að ganga á
undan þjóð sinni með góðu for-
dæmi! Nái þetta frumvarp að
verða að lögum mun festast í sessi
hróplegt óréttlæti gagnvart öllum
þeim landsmönnum sem ekki eru
tilgreindir í frumvarpinu.
Hvers vegna ætti einn hópur
þjóðarinnar að skammta sjálfum
sér sérkjör á sama tíma og með-
bræður okkar líða skort? Það má
skilja sem svo á frumvarpinu að
vinnulúnar hendur okkar sem
sitja á Alþingi séu meira virði en
hendur þeirra sem standa úti „á
akrinum“ alla sína starfsævi. Er
virkilega þörf á því að embættis-
menn safni í sjóði eftir að vinnu-
degi lýkur? Þurfa þeir, sem marg-
föld laun verkamanns hafa, á enn
meira fé að halda eftir að þeir
setjast í helgan stein? Ég get ekki
skilið að svo ætti að vera. Ráð-
herrar og þingmenn ættu að hafa
rýmri tök á því að leggja fyrir af
launum sínum og geyma til elliár-
anna en þeir sem alla sína starfs-
ævi fá rétt fyrir salti í grautinn.
Ég segi nei!
Á sama tíma og ríkisstjórnin
gengur á bak orða sinna um loforð
um skattalækkanir, svíkur gerða
samninga við öryrkja og þrengir
rétt fiskvinnslufólks til launa í hrá-
efnisleysi fiskvinnslanna á grund-
velli þess að takmarka þurfi útgjöld
ríkisjóðs, er þetta frumvarp lagt
fram sem gengur í þveröfuga átt.
Ég leggst harðlega gegn því og mun
greiða atkvæði gegn frumvarpinu,
komi til atkvæðagreiðslu um það á
þeim stutta tíma sem ég sit á þingi
að þessu sinni. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um handtöku
Saddams Husseins.
16 15. desember 2003 MÁNUDAG
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Staðfesta – ístöðuleysi: þettaeru lykilorðin um þessar
mundir, til dæmis þegar horft er
á formenn stjórnarandstöðu-
flokkanna og afstöðu þeirra til
frumvarpsins um kjör þing-
manna þar sem gert er ráð fyrir
stórhækkuðu kaupi þeim sjálf-
um til handa: Össur Skarphéð-
insson segist styðja frumvarpið
en ekki vilja að það sé lagt fram
og Steingrímur J. Sigfússon sem
aldrei hefur sporlatur verið í
ræðustól er nú skyndilega á
harðahlaupum undan míkrófón-
unum.
Þeim er vorkunn. Þetta er
flókin staða. Nema náttúrlega
fyrir Davíð Oddsson – engin
staða er flókin fyrir hann: hann
er nefnilega svo staðfastur.
Það fólk sem kýs Davíð Odds-
son aftur og aftur og aftur og
aftur hefur gert hann staðfast-
an. Þessi staðfesta lýsir sér með
ýmsu móti – aðallega þó því að
ríkisstjórnin virðist álíta að hún
geti gert nokkurn veginn það
sem henni sýnist.
Þegar aðdáendur Davíðs úr
Flokknum lýsa honum tala þeir
einatt um það hversu skjótur
hann sé að taka ákvarðanir, en
þó einkum hitt: hversu allt
standi eins og stafur á bók sem
hann hefur einu sinni sagt, hann
sé maður sem standi við ákvarð-
anir sínar – með öðrum orðum:
staðfastur. Slíkt getur verið
dyggð. En fyrirgefið mér fyrir
að þurfa að benda á svo augljós-
an hlut: staðfesta er ódyggð þeg-
ar viðkomandi hefur tekið ranga
ákvörðun.
Birtingarmyndir staðfest-
unnar
Staðfestunnar höfum við
fengið að njóta að undanförnu
til dæmis með svofelldum
hætti:
Ríkisstjórn Íslands hefur
skipað sér í flokk sárafárra
ríkja sem styðja feigðarflan
Bandaríkjanna og fylgiríkja
þeirra í Írak svo að við sem hér
búum erum fyrir vikið samsek
þeim öfgamönnum sem ráða
ríkjum þar vestra og ganga er-
inda nokkurra stórfyrirtækja –
og forsætisráðherra okkar dirf-
ist að kenna íslensku þjóðina við
staðfestu í þessu máli, jafnvel
þótt hann viti ofurvel að einung-
is brot landsmanna styður þessa
glæfralegu stefnu sem enginn
veit hvert mun leiða.
Ríkisstjórnin hefur af mikilli
staðfestu ráðist í framkvæmdir
við Kárahnjúka, sem valda að
sögn hagfræðinga svo mikilli
þenslu að eitthvað verður að
gera. Þensla er eitt af þessum
fínu orðum sem eru notuð þeg-
ar tiltekinn hópur fær of mikla
peninga og fer að kaupa sér
jeppa baki brotnu. Með öðrum
orðum: við höfum það víst svo
gott út af þessum framkvæmd-
um að það þarf að draga úr allri
þessari óskaplegu velsæld okk-
ar, annað kann að enda með
ósköpum: rétt upp hendi sem
hafa fengið kauphækkun út af
Kárahnjúkum...
Ríkisstjórnin hefur lækkað
vaxtabætur sem bitnar vita-
skuld á þeim sem skulda af h
næðislánum – sem er nokku
veginn þjóðin eins og hún le
ur sig. En stjórnin er staðföst
þarf að standa straum af mi
vægari málum.
Ríkisstjórnin hefur hækk
álögur á bensín sem bitnar
þeim sem neyðast til að r
einn eða fleiri bíla – sem
nokkurn veginn þjóðin eins
hún leggur sig – af þeim sök
að ráðamenn ríkis og sveitar
laga skortir þrek til að sta
rækja almenningssamgöng
hér á landi, svo að við búum
við amerískt kerfi í samgön
málum en evrópska skattla
ingu á allt sem bílum við kem
Stjórnin er staðföst í þessu m
enda þarf hún á fé að hald
mikilvæga málaflokka.
Ríkisstjórnin hefur svikið
sátt sem gerð var við öryr
korteri fyrir kosningar. Lý
það ef til vill ístöðuleysi? Æ
það: verðum við ekki að ta
Davíð Oddsson trúanlegan þ
ar hann lýsir sér sem staðfö
um manni, og gera þá ráð fy
að hann hafi verið með lyga
merki á tánum þegar hann se
Jón Kristjánsson til að undirr
plagg með loforðum sem e
stóð til að efna. Verðum við e
að reikna með að hinn staðfa
maður hafi ætlað sér að ná
kvæðum auðtrúa öryrkja? Þ
kostar nefnilega svo mikið
standa við þetta samkomula
og ríkisstjórnin þarf svo sann
lega á peningum að halda.
Ríkisstjórnin stendur st
föst fyrir stórfelldum nið
skurði í heilbrigðismálum.
stendur meðal annars að leg
niður bráðamóttöku fyrir g
sjúk börn, enda mikið vandam
að mati þeirra staðföstu hve
mjög Íslendingar hafa hla
undir þennan þjóðfélagsh
sem rétt eins og öryrkjarnir
húsbyggjendurnir geta ósk
vel séð af einhverju smáræð
þeim auði sem þeim he
áskotnast út af framkvæmd
við Kárahnjúka. Einnig sten
til að segja upp 150 man
draga saman, skera niður, hæ
umönnun – henda út. Þeir s
þurft hafa að heimsækja vin
spítala og séð fólk liggjandi
um alla ganga skilja náttúrl
ekki alveg hvernig á að fara
þessu en ríkisstjórnin er st
föst og hún þarf peninga – u
ireins.
Davíð á eftirlaun
Því að Davíð Oddsson
nefnilega að fara á eftirla
Einhvern veginn verðum við
að láta í ljós þakklæti okkur f
ir alla staðfestuna. ■
Um daginnog veginn
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um staðfest
hinni ýmsu mynd.
■ Bréf til blaðsins
Lífeyris-
greiðslur
Gamall maður í holu
Er staðfesta alltaf dyggð?
Eðli verðbréfa er, að með þeimer gefið út fjármunagildi
vegna raunverðmæta sem skap-
ast eiga í mismunandi nálægri
framtíð. Í slíkum tilvikum er
mikilvægast fyrir þá sem vilja
gefa út verðbréf, að geta skapað
traustvekjandi ímynd af þeim
væntanlegum verðmætum, sem
standa eiga undir raungreiðslu
þeirra verðmæta sem verðbréfin
eiga að skapa. Ímyndin er oftast
búin til úr hugmyndum „sérfræð-
inga“ um væntanlegan hagnað
eða hagsæld fram að þeim tíma
sem verðbréfin eiga að greiðast
með raunverðmætum, þ.e. pen-
ingum.
Meginvandi verðmætaspár
(verðmætavísitölu) hefur ævin-
lega verið sá, að hinir svokölluðu
„sérfræðingar“ tapa jarðsam-
bandi við raunverðmæti og
byggja loftkastala
um framtíðarhagn-
að. Afleiðingar
þessa eru þær, að
stöðugt þarf að
byggja nýja loft-
kastala sem sýni
v e r ð m æ t a a u k n -
ingu. Stöðnun get-
ur ekki orðið í
þessum hruna-
dansi, því raun-
sköpun verðmæta
er ekki næg til að
innleysa öll útgef-
in verðbréf á þeim
tímum sem þau
gjaldfalla. Þess
vegna verður
stöðugt að búa til nýja loftkast-
ala, sem gefa ástæðu til útgáfu
nýrra verðbréfa, með seinni tíma
gjaldfalli, svo hrunadansinn geti
haldið áfram.
Er hægt að sjá endalokin
nálgast?
Já, með því að stíga af
hringekju fáránleikans og líta til
baka og skoða söguna, má sjá
endalokin nálgast með skýrari
hætti en veðurútlit morgundags-
ins.
Í upphafi síðustu aldar, var
svipað ástand og nú. Aukning
verðbréfaveltu var komin það
langt fram úr aukningu raun-
verðmæta, að eina leið áfram-
halds var að stækka sífellt ein-
ingar fyrirtækja með sameiningu
eða uppkaupum stórfyrirtækja á
þeim smáu. Þegar uppkaupum
smáfyrirtækja var lokið, stóðu
stórfyrirtækin frammi fyrir
þeirri stöðu að geta ekki aukið
veltu sína með verðbréfum, því
framleiðni gjaldeyrisskapandi
starfsemi stóð ekki undir nauð-
synlegum greiðslum af lánum
sem tekin voru erlendis og velta
þjóðfélaganna var orðin mun
meiri en rauntekjur stóðu undir.
Afleiðingin varð heimshrun verð-
bréfa og veröldin stóð, líkt og
gjaldþrota einstaklingur, frammi
fyrir þeim raunverðmætum sem
hver þjóð hafði í raun búið sér.
Varð að lifa af tekjum samtím-
ans, og greiða himinháar skuldir
óraunveruleikatímans.
100 árum síðar
Á undanförnum árum höfum
við verið að upplifa nákvæma
speglun upphafs fyrri aldar, í
samtíma okkar. Óraunveruleiki
og jarðsambandslaus ímyndun
hefur einkennt verðbréfamark-
aði okkar, sem og annarra þjóða.
Vísitöluhækkanir sem eru þvert
gegn sjáanlegum raunveruleika
og vísitöluhækkanir sem byggð-
ar eru á draumsýn um framtíð-
ina; draumsýn sem hvergi á sér
raunhæft jarðsamband, virðast
ríkjandi drifkraftur í viðhaldi
háum verðmætastuðlum.
Við höfum í nokkur ár horft á
fyrirtæki sameinast, til að forð-
ast að horfast í augu við raun-
veruleikann. Og við höfum séð
stórfyrirtæki keppast við að
kaupa smáfyrirtæki, til að
„treysta“ rekstrargrundvöll sinn.
Við erum því augljóslega á ná-
kvæmlega sömu glötunarbraut-
inni og gengin var í upphafi síð-
ustu aldar.
Ef við lítum af raunsæi til
mögulegrar neyslu- og fram-
leiðsluaukningar komandi ára-
tuga, er nú þegar ógerningur að
aukning tekna umfram neyslu
geti skilað fullum greiðslum á
öllum þegar útgefnum verðbréf-
um. Innihaldslaus verbréf vega
því nú þegar þyngra en raun-
verðmæti þess tímabils sem
þeim er ætlað að gjaldfalla og
samþjöppun fækkar fjármögn-
unarleiðum. Ég hef því afar
veika von um að núverandi sýnd-
armennska muni endast til þrið-
ja áratugar þessarar aldar (verð-
bréfahrunið var á þriðja áratug
síðustu aldar). Líklega munum
við fyrr standa frammi fyrir
hinum eiginlegu raunverðmæt-
um, þegar sýndarheimur verð-
bréfavitleysunnar verður hrun-
inn í annað sinn, vegna sömu
villu og óraunsæis.
Í ljósi þessa verður að átelja
verulega áform lífeyrissjóða
landsmanna um auknar erlendar
fjárfestingar. Betra verður fyrir
þjóðina að húseignir, vegir og
framleiðslutæki fyrir þessa fjár-
muni, verði til hér á landi, en að
þeir tapist þjóðinni með öllu, í
fyrirsjáanlegu hruni verðbréfa á
komandi árum. ■
Verðbréfahrun í sjónmáli?
Umræðan
GUÐBJÖRN
JÓNSSON
■ ráðgjafi skrifar
um verðbréf.
■
Ef við lítum af
raunsæi til
mögulegrar
neyslu- og
framleiðslu-
aukningar kom-
andi áratuga,
er nú þegar
ógerningur að
aukning tekna
umfram neyslu
geti skilað full-
um greiðslum á
öllum þegar út-
gefnum verð-
bréfum.