Tíminn - 16.06.1974, Blaðsíða 17

Sunnudagur 16. júni 1974
TÍMINN
17
Sínum augum lítur
hver á — selinn
Leikfélag Reykjavíkur:
Selurinn hefur mannsaugu
eftir
Birgi Sigurðsson
Leiktjöld: Jón Þórisson
Tónlist: Áskell Másson
Ljósastjórn: Gissur Pólsson
Leikstjórn: Eyvindur Erlendsson
Selurinn hefur mannsaugu er
að verulegu leyti reistur á sama
grunni og Pétur og Rúna. Auð-
sætt er, að dansinn kringum
gullkálfinn er ekki höfundinum
að skapi. Að hans viti er lifs-
hamingja hér á jörðu ekki fólgin
I skrautkastala og fögrum
sumarbústað i skauti islenzkrar
náttúru, dýrindisklæðum og fin-
um bil, fullkomnum heimilis-
tækjum og ferðum til sólarlanda
tvisvar á ári, eða með öðrum
orðum i þungri pyngju og aukn-
um lifsþægindum.
Það verður að segja það eins
og er, að leikskáldið, Birgir
Sigurðsson, hefur ekki vaxið við
þessa nýju hugsmið sina. Sjón-
deildarhringur hans hefur
hvorki vikkað né þrengzt. Hann
hefur ekki fært út kviarnar i
heimspekilegum skilningi né
sálfræðilegum. Hann snýst sem
sagt enn þá um sama heygarðs-
hornið að þvi er virðist. Ef hann
ætti meira viðsýni og dýpri
mannþekkingu, mætti með réttu
skipa honum á bekk með betri
leikskáldum hér á landi.
Margur verður af aurum api,
segir hið fornkveðna, en ef tií
vili ekki allir. Gárungunum
væri jafnvel trúandi til að segja,
að Birgir Sigurðsson, fengi út-
brot á sálina i hvert sinn, sem
hann heyrir aura eða auðmenn
nefnda. Þótt han skýli sér
stundum á bak við óljós orð, má
samt sem áður lesa sitthvað
milli linanná.
Það er þráfaldiega gefið i
skyn, að auðvaldsstefna standi
mönnum fyrir þrifum. Sé auð-
valdi og fulltrúum þess komið á
kné, þá sé björninn unninn og ei-
lifðarlausnin fundin. Þá kasta
selirnir með mannsaugun
hamnum, ganga á land og verða
loks að sönnum mönnum, sem
leyfa aðeins öpum að leika sér
að aurum. En er þetta ekki
helzti mikil einföldun eða hrein-
lega sagt einfeldni?
Má vera að lifið verði ekki
alltaf „óviti”, en hitt er vist, að
það verður aldrei fullviti. Þótt
takast megi að deila brauði
bróðurlega út milli manna, biða
samt ekki ótal vandamál lausn-
ar — mál, sem varða m.a. guð,
okkar nánustu og náungann. Við
það eitt, að hætta að dansa
kringum gullkálfinn verður lifið
ekki tómur dans á rósum eftir
leiðis og mannleg samskipti
óslitinn kærleikur. Nei, lifið er
gáta og barátta, hlátur og grát-
ur. 1 raun réttri fjallar Selurinn
hefur mannsaugu um efni, sem
höfundur var búinn að gera full
skil i Pétri. og Rúnu. Sú frum-
raun i leikskáldskap var svo
lofsverð, að búast hefði mátt við
öðru en einberri endurtekningu.
En enda þótt efnisvalið sé
ákaflega umdeilanlegt, er per-
sónusköpun höfundar yfirleitt
hnitmiðuð og stilvis. Hann ljær
Hönnu, Hans, Dengsa, þjófnum,
Dodda og skutlara hverju sitt
svipmót og lundarfar.
Þótt Gamli sé dreginn mörg-
um sterkum dráttum, er hann
samt aðeins málaður i einum lit
og skortir þvi rétt blæbrigði.
Þar sem Vestfjarðarþokan fylg-
ir Systu eins og skuggi, þá sjá-
um við hana aldrei i fullu ljósi
og hlýtur það að teljast til nokk-
urs baga. Lýsing Birgis á
móðurinni er hvorki frumleg
persónugerð né eftirminnileg.
Hún er eins og lifandi eftirmynd
mæðra úr þúsund og einni bók.
Málfar Birgis Sigurðssonar er
heflað i krók og kring og mælsk-
an mikil. Stiltöfrar hans sverja
sig stundum i ætt við texta bibli-
unnar eins og eftirfarandi orð
þjófsins sýna: „Það er betra að
hafa eina hönd til að þiggja með
en tvær hendur til að stela með.
Þú hefur tvær hendur”. Sjálfs-
lýsing Hönnu, sem hér fer á eft-
ir, hittir lika beint i mark. „Guð.
Hvað það er dásamlegt að vera
til, finna púkana sprikla og
hlæja inni i sér. Hlusta hvernig
þeir hlæja hver upp i eyrun á
öðrum. Og hlæja hæst sjálf. Svo
hátt, að ekkert verður nema
hlátur, finna hvernig þeir ham-
ast og steypa sér kollhnis á
taugunum i brjóstinu á þér, láta
þá hanga og teygja þær milli sin
i hlátri, heyra þá djöflast i þinu
eigin búri, þar sem þú er lokuð
inni með þeim og getur ekkert
nema skemmt þeim og þér,
þangað til hláturinn er orðinn
svo hár og stór, að hann gleypir
sjálfan sig. — og þá ferðu að
gráta”.
tmyndaða ökuferðin á verk-
stæðinu er og prýðileg hugdetta
og sama er að segja um táknræn
stökk Dengsa úr apalandi yfir i
mannaland og siðan i sniglaland
og loks aftur i mannaland, eða
réttara sagt fram og aftur.
Skilningur leikenda á hlut-
verkum sinum er réttur og túlk-
un þeirra þvi jafnan blæfögur og
eðlileg. Þótt Guðmundur Páls-
son hafi ef til vill aldrei átt betri
leikstundir en á þessari sýn-
ingu, þá er það samt þeim Guð-
rúnu Ásmundsdóttur og Stein-
dóri Hjörleifssyni, sem tekst
hins vegar að skapa eftirminni-
legustu persónur leiksins og
svipmestu.
Leikstjórn Eyvindar Erlends-
sonar er slétt og felld, en ekkert
þar yfir. Hún er ekki nándar
nærri eins góð og ég hafði gert
mér vonir um. Stundum er
gangur leiksins svo snigilslega
hægur, að manni þykir vera ek-
ið i fyrsta gir, þegar bezt væri
að aka i þriðja. í annan tima
gerist allt með eðlilegum hraða.
Að lokum vill sá, sem þetta
ritar, ekki láta hjá liða að geta
þess, að honum þykir leikritaval
Leikfélags Reykjavikur orðið
býsna einlitt.
Reykjavikll. júni
Halldór Þorsteinsson
BJÖRN JÓNSSON UM
GREIÐSLU ORLOFSFJÁR
i ÞREM dagblöðunum birtust 14.
þ.m. greinar um reglugerðar-
breytingu um orlof, sem afgreidd
var í félagsmálaráðuneytinu 1.
febrúar s.l. og birt var i Stjórnar-
tiðindum 28. s.m. Ennfremur
komu þar fram mótmæli frá for-
ystumönnum I nokkrum verka-
lýðsfélögum gegn breytingu þess-
ari og kemur þar fram, að téð
breyting er álitin skerða rétt til
orlofs, sem fólk hafi haft. En
breytingin er engin önnur en sú,
að fastur starfsmaður skuli telj-
ast sá, sem hafi samkv. lögum,
samningum eða venjum þriggja
mánaða uppsagnarfrest i stað
eins mánaðar frests áður.
Varðandi þann bagalega mis-
skilning, að hér sé um skertan or-
lofsrétt að ræða þykir mér rétt og
nauðsynlegt að skirskota til 2. gr.
laga um orlof, en þar segir orð-
rétt:
„Lög þessi rýra ekki viðtækari
og hagkvæmari orlofsrétt sam-
kvæmtöðrum lögum, samningum
eða venjum.”
I 1. gr. reglugerðar nr. 150 21.
júni 1972 og i breytingu á þeirri
reglugerð frá vorinu 1973 er þetta
ákvæði 2. gr. laganna enn áréttað
og eru þau reglugerðarákvæði ó-
breytt, enda mundi annað breyta
lögunum, sem auðvitað er útilok-
að.
Tilvisun til nefndra laga- og
gildandi reglugerðar ætti þvi
gagnvart öllum þeim, sem lita
vilja á mál þetta af raunsæi og
sanngirni að vera fullgild sönnun
fyrir þvi, að allt tal um réttinda-
skerðingu er úr lausu lofti gripið
og að hver sá starfsmaður, sem
hingað til hefur átt rétt til óskerts
kaups i orlofi sinu, þess kaups
sem gildandi er, þegar hann fer i
orlof, á hxnn enn óskertan. Hefði
einhver vafi á þessu atriði leikið
hefði ég að sjálfsögðu gengið úr
skugga um að svo væri ekki með
viðtækara samráði en ég taldi
nauðsynlegt með tilliti til aug-
ljósra ákvæða, sem hér hefur ver-
ið greint frá.
En hver var þá tilgangurinn
með skilgreiningunni um, að sá
teldist fastur starfsmaður, sem
ætti rétt á 3ja mánaða uppsagn-
arfresti? Hann var og er sá einn
að ráða bót á þvi ófremdará-
standi, sem rikt hafði varðandi
greiðslur atvinnurekenda til giró-
kerfisins, sem samkomulag hafði
verið gert um milli aðila vinnu-
markaðarins og að mæta fjölda
óska frá verkafólki, sem ekki
fékk réttmætar og oft engan lög-
skildar skilagreinir frá glrókerf-
inum og átti þvi hvergi nærri fullt
öryggi fyrir þvi, að það fengi or-
lofsfé sitt greitt, þegar það tæki
orlof. Ein meginástæðan fyrir
vangreiðslum atvinnurekenda
var talin, án vafa, sú að þeir ættu
of auðveldan leik með að fullyrða,
að þeirra verkafólk væri allt á
LOÐSKINNASÝNING
Á HVANNEYRI
AÐALFUNDUR sambands isl.
loðdýraræktenda SÍL, var hald-
inn s.l. miövikudag i búnaðar-
skólanum á Hvanneyri i Borgar-
firði.
Formaður stjórnar SIL. Ásberg
Sigurðsson, borgarfógeti, setti
fundinn og bauð félaga og gesti
velkomna. Sérstaklega hina er-
lendu gesti, sem voru Knud Arne
Mörk, forstjóri norska loðdýra-
sambandsins og fulltrúi hans
Kristófer Rygg. Einnig fulltrúa
Hudson’s Bay, London, þá Cyril
Fullaway, forstjóra og Barry
Philipps, skinnamatsmann.
Formaður þakkaði sérstaklega
Magnúsi Jónssyni, skólastjóra á
Hvanneyri, fyrir þá velvild að
lána húsnæði skólans fyrir þenn-
an aðalfund sambandsins, sem
hann taldi marka timamót i starf-
semi þess. En þetta er i fyrsta
sinn, sem skinnasýning er haldin
hér á landi, ásamt sýnikennslu i
flokkun og mati skinna.
Knud Arne Mörk setti upp
þessa norsku skinnasýningu og
skýrði hana og leiðbeindi þátttak-
endum. Er skinnasýningin einn
fyrsti árangur af þvi starfi, sem
stofnað var til á s.l. hausti milli
islenzka og norska loðdýrasam-
bandsins.
Að skinnasýningunni lokinni
héldu erindi dr. Stefán Aðal-
steinsson, efnafræðingur, um
rannsóknir sinar á frjósemi
minka o.fl., Sigurjón Bláfeld, ný-
ráðinn ráðunautur i loðdýrarækt
um leiðbeiningarstarf i þágu loð-
dýrabúanna og Mr. Cyrle Fulla-
way, um markaðsmál, ástand og
horfur.
Að lokum fóru fram aðal-
fundarstörf og voru eftirtaldir
menn kosnir i stjórn Sambands-
ins:
Asberg Sigurðsson, Rvk, for-
maður, Jónas Halldórsson,
Svalbarðströnd, varaformaður,
Ásgeir Pétursson, Rvk, ritari,
Leifur Tómasson, Akureyrí,
gjaldkeri og Reynir Barðdal,
Sauðárkróki, meðstjórnandi.
mánaðaruppsagnarfresti, þótt
svo væri ekki eða þá að takmörk-
uðu leyti. Koma lika hér inn I
myndina lögin um réttindi og
skyldur tima- og vikukaupsfólks,
sem eru þannig úr garði gerð, að
oft er mjótt á munum um það,
hver telst eiga mánaðaruppsagn-
arfrest eða ekki. Sá réttur getur
lika bæði unnist og glatazt hvenær
sem er á orlofsárinu og skapar
það rugling og óvissu um orlofs-
greiðslur.
Af framangreindu ætti að vera
ljóst, að reglugerðarbreytingin,
sem ég játa mig að sjálfsögðu á-
byrgan fyrir, hefur það eitt i för
með sér að allir orlofsþegar hafa
nú fulltryggt að fá 8.1/3% af laun-
um síðasta orlofsárs gegnum
girókerfið, eftir þeim reglum,
sem þar um gilda og fullt sam-
komulag er um — en eiga siðan ó-
tviræðan kröfurétt á hendur
vinnuveitenda á þvi fé, sem að þvi
greiddu kynni að skorta á að full-
um gildandi launum á orlofstim-
anum samkvæmt áður gildandi
venju verði náð.
Ég læt svo að lokum i ljósi fullt
traust mitt á þvi, að félagsmála-
ráðuneytið muni vera reiðubúið
til að staðfesta með úrskurði, ef
með þarf, þær skýringar og þann
skilning, sem ég hér að framan
hefi gert grein fyrir. Og enn það,
að ég tel orlofslögin og fram-
kvæmd þeirra þurfi gagngerðar
endurskoðunar og endurbóta við.
Björn Jónsson.
RICHARD BECK: \
Heim um
íoftin blá
Tileinkað Loftleiðum
þrítugum
Byr er undir báðum vængjum,
bláa vegu drekinn fagur
svifur austur undir stjörnum,
ofar nætur skýjum, hraður.
Hraðar fer þó hugur glaður
hans,-er seiða ættarstrendur,
réttir móti honum hendur
heimaslóða nóttlaus dagur.
Gott er i þeirri dýrð að dreyma
drauma gamla, um sig streyma
finna vorsins hörpuhreima.