Tíminn - 16.06.1974, Blaðsíða 18

18
TÍMLW
Sunnudagur 16. júni 1974
Menn oo mákfni
Umbótastefnan
hefur reynzt bezt
Aldrei aftur
Innan skamms er væntanlegur
úrskurður Alþjóðadómstólsins i
Haag i málum þeim, sem Bretar
og Vestur-Þjóðverjar hafa höfðað
gegn tslendingum vegna útfærslu
fiskveiðilögsögunnar i 50 milur.
Málshöfðunina byggja Bretar og
Vestur-Þjóðverjar á landhelgis-
samningunum frá 1961, en sam-
kvæmt þeim öðluðust þeir mál-
skotsrétt til Haagdómstólsins, ef
tslendingar færðu út fiskveiðilög-
söguna i trássi við þá. Núverandi
rikisstjórn reyndi að losa þjóðina
undan þessu oki með þvi að segja
samningunum upp með eðlilegum
fyrirvara. Alþjóðadómstóllinn
tók ekki uppsögnina gilda, vegna
þess að ekki er að finna nein upp-
sagnarákvæði i samningunum.
Þótt sú lögskýring Alþjóðadóm-
stólsins sé i mesta lagi hæpin,
breytir það ekki þeirri staðreynd,
að það voru hin verstu mistök af
hálfu Sjálfstæðisflokksins, að
þannig skyldi gengið frá
samningunum, að ekki væri að
finna i þeim nein uppsagnar-
ákvæði.
I öllum öðrum meiriháttar
samningum, sem tslendingar
hafa gert við aðrar þjóðir, hefur
þess verið gætt að hafa greinileg
uppsagnarákvæði. Jafnvel Danir
gættu þess, þegar þeir sömdu fyr-
ir hönd tslendinga við Breta um
landhelgismálið árið 1901.
Samningurinn, sem þá var gerð-
ur, var uppsegjanlegur meö
þriggja ára fyrirvara.
Vegna djarfrar framgöngu nú-
verandi rikisstjórnar kann svo að
fara, að það komi ekki að sök,
þótt engin uppsagnarákvæði væru
i landhelgissamningunum frá
1961. En mistök þeirra, sem gerðu
þá, eru ekki minni, þótt eftirmenn
þeirra haldi giftusamlegar á mál-
um. Þessi mistök hefðu getað orð-
ið þjóðinni dýr, og þau eiga að
vera henni áminning um að gera
aldrei aftur meiriháttar milli-
rikjasamninga, sem ekki hafa
skýr uppsagnarákvæði.
Blendinn flokkur
Næsta broslegt er að lesa þau
skrif Morgunblaðsins og Þjóðvilj-
ans, að flokkar þeirra hafi skýrar
stefnur. Þetta er broslegt fyrir þá
sök, að Sjálfstæðisflokkurinn er
frægur fyrir það að vera flokkur
allra stefna, en Alþýðubandalag-
inu hefur enn ekki tekizt, vegna
innbyrðis ágreinings, að setja sér
stefnuskrá.
Til sönnunar þvi, að það sé rétt-
nefni að kalla Sjálfstæðisflokkinn
flokk allra stefna, þykir rétt að
vitna til ræðu, sem einn af stjórn-
málaritstjórum flokksins, Jónas
Kristjánsson, hélt á ráðstefnu
Sambands ungra Sjálfstæðis-
manna 20. janúar i fyrra, og var
siðar birt i timaritinu Stefni. Þar
segir m.a. undir kaflafyrirsögn-
inni Blendinn flokkur:
,,Ég ætla að skoða Sjálfstæðis-
flokkinn á grundvelli þriggja
spurninga:
1. Er hann hægri flokkur eða
vinstri flokkur?
2. Er hann auðvaldsflokkur eða
jafnaðarflokkur?
3. Er hann ihaldsflokkur eða
frjálslyndur flokkur?
Satt að segja er ekki hægt að
gefa einföld svör við þessum
spurningum, þvi að flokkurinn er
blanda af mörgu. Og blandan lit-
ur vissulega út á mismunandi
hátt eftir þvi, hvort maður skoðar
landsfundayfirlýsingar, aðrar
yfirlýsingar frá fundum og ráð-
stefnum flokksins eða gerðir
þingflokksins á þeim tima, sem
hann er i stjórn. Stefnumál og
gerðir þurfa ekki að fara saman,
ekki sizt við aðild að samsteypu-
stjórnum. Þá verður hver fyri.r
sig að skilja eitthvað af sinum
málefnum eftir heima.”
Flokkur
allra stefna
Eftir að Jónas hefur i alllöngu
máli krufið framangreindar
spurningar til mergjar, kemst
hann að eftirfarandi niðurstöðu:
,,Ég fæ ekki betur séð en hafna
...""I't-
■ ■
verði öllum einföldum skilgrein-
ingum á Sjálfstæðisflokknum.
Hann er i stefnu og reynd bæði
hægri og vinstri flokkur.
Hann er i stefnu og reynd bæði
auðvalds- og jafnaðarflokkur.
Hann er i stefnu og reynd bæði
Ihalds- og frjálslyndur flokkur.
Kannski er það einmitt þessi
fjölbreytni, sem veldur mörgum
flokksmönnum vanda við að fóta
sig á hinum hugmyndafræðilega
grunni. Mér virðist sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi vitandi og
óvitandi komið sér fyrir i miðju
þeirra pólitisku stefna, sem ein-
kennt hafa Vesturlönd. Hann sé
eins konar miðflokkur.
Vitanlega er hann meiri hægri
flokkur en vinstri flokkur, meiri
auðvaldsflokkur en jafnaðar-
flokkur, meiri frjálslyndur flokk-
ur en ihaldsflokkur.”
Þessi lýsing á Sjálfstæðis-
flokknum, sem gerð er af einum
færasta stjórnmálaritstjóra hans,
er næsta glögg. Til þess að afla
sér sem mests kjörfylgis, er
Sjálfstæðisflokkurinn flokkur
allra stefna, allt eftir þvi, sem við
á hverju sinni og hverjir eiga i
hlut. Með öðrum orðum má segja,
að hann sé hreinn hentistefnu-
flokkur.
Flokkur án
stefnuskrár
Þá er komið að Alþýðubanda-
laginu. Það eru nú liðin ein 7 eða 8
ár siðan það var formlega gert að
stjórnmálaflokki. Það gerðist
nokkuð snögglega vegna átaka
við Björn Jónsson og Hannibal
Valdimarsson, og var það notað
til afsökunar á þvi, að hinn nýi
flokkur hóf göngu sina, án þess að
setja sér stefnuskrá. Hins vegar
var skipuð nefnd til að undirbúa
fullkomna og itarlega stefnuskrá.
Þeirri undirbúningsvinnu er enn
ekki lokið, eftir rúm sjö ár.
Ástæðan er sú, að Alþýðubanda-
lagið er svo sundurleitur hópur,
sem spannar allt frá Maoistum til
ihaldssömustu krata, að ómögu-
legt er að setja þvi stefnuskrá,
nema einhver þessara hópa yfir-
gefi flokkinn. Þvi hefur sá kostur
verið valinn til þessa dags að láta
flokkinn vera stefnuskrárlausan.
Magnús Kjartansson hefur reynt
að leysa þetta stefnuskrárleysi á
þann hátt að segja flokkinn fylgja
islenzkum sósialisma. Magnús
hefur hins vegar ekki reynt að
skýra hvers konar fyrirbæri þessi
islenzki sósialismi er eða á að
verða. Enn er hinn islenzki sósial-
ismi þvi ekki annað og meira en
slagorð i munni Magnúsar
Kjartanssonar.
Sósíalismi
og frjálshyggja
Oft heyrist rætt um, að stjórn-
málastefnur i heiminum séu aðal-
lega tvær, sósialismi og kapital-
ismi, sem ýmsir kalla orðið
frjálshyggju. Þetta er mikill mis-
skilningur.
Þegar rætt er um sósialisma,
eins og hann hefur reynzt i fram-
kvæmd, er allajafna átt við
stjórnarhættina i Austur-Evrópu.
t stytztu máli má segja, að höfuð-
einkenni þeirra stjórnarhátta sé
skipulag án frelsis. Þar er reynt
að skipuleggja alla hluti sem
mest ofan frá, en afleiðing þess
verður, að pólitiskt frelsi, og
raunar annað valfrelsi einstak-
linganna, verður litið eða ekkert.
Þótt ýmislegt geti unnizt á með
slikri ofskipulagningu, hafa jafn-
hliða komið i ljós svo margir og
miklir annmarkar, að slikir
stjórnarhættir geta ekki þótt
eftirsóknarverðir.
Þegar rætt er um frjálshyggj-
una, er fyrstog fremst haft i huga
það stjórnarfar, sem er rikjandi i
Bandarikjunum. Segja má, að
höfuðeinkenni þess sé frelsi án
skipulags. Einstaklingnum er þá
gefinn sem frjálsastur taumurinn
og öll opinber afskipti höfð sem
allra minnst. Afleiðingar þess
verða þær, að auður og völd drag-
ast mjög á fárra manna hendur,
annars vegar blasir við mikill
stórgróði tiltölulega fámennrar
auðstéttar, en hins vegar örbirgð
mikils fjölda, m.a. fjölmenns
kynþáttar. Hin harða og óvægna
samkeppni leiðir til margvislegra
glæpa. Óneitanlega leiðir þetta
samkeppnisfyrirkomulag til mik-
illa verklegra og tæknilegra
framfara, en ókostirnir, sem
fylgja þvi, eru lika stórkostlegir.
Umbótastefnan
Það verður þvi ekki sagt, að
þessi tvö stjórnarform, eða ann-
ars vegar skipulag án frelsis og
hins vegar frelsi án skipulags,
hafi gefizt vel. Þess vegna hefur
komiðtil sögu þriðja stefnan, um-
bótastefnan, sem hefur mótað
stjórnarfarið á Norðurlöndum og
hjá fleiri vestrænum þjóðum, og
borin hefur verið uppi af hófsöm-
um jafnaðarmönnum og umbóta-
sinnuðum miðflokkum. Einkenni
þessarar stefnu er frelsi með
skipulagi. Markmið þessarar
stefnu er að veita einstaklingnum
sem raunhæfast frelsi, án þess þó
að verða öðrum að tjóni, og beita
til þess hóflegu skipulagi, trygg-
ingum og öðrum aðgerðum til að
búa jafnt hinum veikbyggða sem
hinum sterka mannsæmandi lifs-
kjör. óneitanlega hefur þessi
stefna náð beztum árangri, og
sést það gleggst, þegar borið er
saman ástandið á Norðurlöndum
annars vegar og i Sovétrikjunum
og Bandarikjunum hins vegar.
Sígild stefna
Ef litið er aftur til áranna 1916-
’30, þegar núverandi flokkaskip-
an á tslandi var að mótast, verður
mönnum áreiðanlega ljóst, að það
er umbótastefna Framsóknar-
flokksins, sem bezt hefur staðizt
dóm reynslunnar, og er ekki siður
I fullu gildi nú en þá. Þeir flokkar,
sem nú virðast i mestri sókn i
heiminum, byggja einkum á
mörgum þeim sjónarmiðum, sem
hafa verið leiðarljós Fram-
sóknarflokksins frá upphafi, eins
og byggðajafnvægi, dreifingu
valds, samvinnu og jöfnuði, sem
tryggi andlegt og efnalegt sjálf-
stæði sem allra flestra einstak-
linga. Framsóknarflokkurinn
þarfnast þvi ekki neins nýs hug-
myndakerfis. Meginstefna hans
er stöðugt i fullu gildi, þótt fram-
kvæmdaatriðum verði að breyta
með tilliti til breyttra aðstæðna.
Úreltar stefnur
Hið sama verður ekki sagt um
stefnu Sjálfstæðisflokksins. Hún
fólst upphaflega I sem allra
mestu sjálfræði hinna svonefndu
sterku einstaklinga. Rikið átti að
skerða sem minnst athafnamögu-
leika þeirra. Einkaframtakið átti
að leysa allan vanda, og sam-
hjálpin og samstarfið á vegum
opinberra aðila eða félaga að vera
sem minnst. Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur hvað eftir annað orðið
að hverfa að úrræðum félags-
hyggju og samneyzlu, þvi að
hömlulaust einkaframtak leysir
ekki hin sameiginlegu vandamál.
Til þess að fela hina upprunalegu
stefnu sina, hefur hann gripið til
þess ráðs að vera flokkur allra
stefna, eins og Jónas Kristjáns-
son lýsir svo vel.
Nákvæmlega hið sama er uppi
á. teningnum hjá Alþýðuflokkn-
um. Hann trúði lengi vel á þjóð-
nýtinguna sem hina mestu sálu-
hjálp. Jafnaðarmenn hafa ’yfir-
leitt alls staðar hafnað henni, þar
sem þeir hafa komizt til valda.
Þegar Kommúnistaflokkurinn
kom til sögunnar, gekk hann enn
lengra i þjóðnýtingarmálunum en
Alþýðuflokkurinn. Hann hélt lika
a morgun, 17. júni er 30 ára af-
mæli Lýðveldisins. i þvi tilefni
birtum við þessa mynd af
Alþingishúsinu við Austurvöil.
fram miklu róttækari aðgerðum á
mörgum sviðum. Nú minnist arf-
taki hans, Alþýðubandalagið,
sjaldan orðið á þjóðnýtingar-
stefnuna, og er i flestum málum
talsvert til hægri við Alþýðuflokk-
inn, eins og hann upphaflega var.
Þetta er ein af ástæðunum til
þess, að Alþýðubandalaginu hef-
ur enn ekki tekizt að setja sér
stefnuskrá.
Það gildir um alla þrjá flokk-
ana, Sjálfstæðisflokkinn, Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkinn, að
stefnur þeirra eru orðnar úreltar,
og þvi hafa þeir orðið að hörfa
meira og meira frá uppruna sin-
um.
Glöggur munur
Stefnumörkun flokkanna um
þessar mundir ber þess glögg
merki, að það er stefna Fram-
sóknarflokksins, sem hefur stað-
izt bezt. Allir aðrir flokkar en
Framsóknarflokkurinn hafa
færzt mjög verulega frá upphaf-
legri stefnu sinni, og gengið
til móts við ýmis sjónarmið
Framsóknarflokksins. Þess
vegna heyrist nú oft sagt, að erfitt
sé að finna mun á stefnu flokk-
anna.
En þetta má samt ekki villa
neinn. Innst inni fylgja flokkarnir
meira og minna hinni upphaflegu
stefnu sinni, þótt þeir segi annað i
orði. Þess vegna verður að taka
slikum stefnuyfirlýsingum með
varúð. Þeim flokki, sem bezt hef-
ur fylgt upprunalegri stefnu sinni,
er öruggast að treysta, og það þvi
fremur, sem hún er I fullu sam-
ræmi við þau sjónarmið, sem
menn eru nú sem óðast að gera
sér grein fyrir, að eru hin réttu.
Þá reynslu hefur tæknibyltingin
og þéttbýlisvöxturinn fært mann-
kyninu.
Sá boðskapur, sem Fram-
sóknarflokkurinn hóf að flytja
fyrir meira en hálfri öld, um
byggðastefnu, samvinnu og jöfn-
uð, átti mikið erindi til þjóðarinn-
ar þá. Hann á þó enn meira erindi
til þjóðarinnar nú. Hann er i
fyllsta samræmi við kröfur og
þarfir samtimans og lramtiðar-
innar.
Þvi hefur efling Framsóknar-
flokksins aldrei verið mikil-
vægari.
Þ.Þ.